Επιστήμη και πολιτική της ισχύος

Ο Χανς Μοργκεντάου συγκαταλέγεται στους κορυφαίους στοχαστές του εικοστού αιώνα. Το έργο του έχει αντέξει στη δοκιμασία του χρόνου και η επιρροή του στη μεταπολεμική συγκρότηση
του κλάδου των Διεθνών Σχέσεων είναι τόσο εμβληματική ώστε ακόμη και σήμερα να του αναγνωρίζεται η ιδιότητα του «θεμελιωτή πατέρα». Σημείο αναφοράς της συμβολής του στη μελέτη των Διεθνών Σχέσεων είναι το παρόν δοκίμιο, το οποίο, όταν πρωτοδημοσιεύθηκε, αντιμετωπίστηκε
με δυσπιστία, καθώς βρισκόταν σε διανοητική δυσαρμονία με το τότε κυρίαρχο κλίμα του επιστημονισμού, την επιδίωξη δηλαδή των κοινωνικών επιστημών να αναχθούν σε ακριβείς επιστήμες όπως οι φυσικές. Παράλληλα, ο Ψυχρός Πόλεμος και η έκτοτε διαμορφούμενη «σταυροφορική» εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών έφερναν το έργο αυτό σε πολιτική δυσαρμονία με τις επιδιώξεις της τότε αναδυόμενης υπερδύναμης -εξ ου και η αποσιώπησή του στις επόμενες
δεκαετίες. Ωστόσο, το τέλος του Ψυχρού Πολέμου τροφοδότησε ένα ανανεωμένο ενδιαφέρον για τη σκέψη του Μοργκεντάου. Στο Επιστήμη και Πολιτική της Ισχύος ο συγγραφέας επιχειρεί μια σφαιρική προσέγγιση των βαθύτερων φιλοσοφικών, πολιτικών, κοινωνικών, επιστημονικών και ψυχολογικών παραγόντων που οδήγησαν στην κατάρρευση της παγκόσμιας ειρήνης στο τέλος του Μεσοπολέμου. «Στόχος αυτού του βιβλίου», λέει ο ίδιος, «είναι να ερμηνεύσει την αδυναμία της κοινωνίας μας να κατανοήσει και να ανταποκριθεί στα πολιτικά προβλήματα που θέτει η εποχή μας, ιδίως στο επίπεδο των διεθνών σχέσεων. Η ανάλυση των γενικών αιτίων δείχνει ότι υπάρχει μια γενική σήψη στην πολιτική σκέψη του Δυτικού κόσμου». Η κεντρική θέση του συγγραφέα είναι ότι η θεοποίηση του ορθού λόγου, η ενσωματωμένη στο πρόγραμμα του ευρωπαϊκού πολιτικού φιλελευθερισμού, δεν αρκεί για να παγιώσει την ειρήνη στις διεθνείς σχέσεις. Χωρίς την ύπαρξη ενός ηθικού πλαισίου και πολιτικής σωφροσύνης, η επίκληση της επιστήμης, των δημοκρατικών ιδεωδών ή των θεραπευτικών ιδιοτήτων του ελεύθερου εμπορίου για την επίλυση των διεθνών προβλημάτων είναι όχι μόνο αναποτελεσματική αλλά και επικίνδυνη, γιατί τα καθιστά πιο δισεπίλυτα. Το βασικό πρόβλημα της διατήρησης της παγκόσμιας ειρήνης δεν είναι θέμα εφαρμογής επιστημονικών αρχών, είναι κατεξοχήν θέμα πολιτικών και ηθικών επιλογών.