Ρεντίνα ΙΙΙ

Ο τρίτος τόμος των πεπραγμένων της ανασκαφής στον οχυρωμένο βυζαντινό οικισμό της Ρεντίνας περιλαμβάνει την έρευνα και μελέτη των ιδιωτικών οικημάτων, κατοικιών και εργαστηρίων.
Τα παλαιότερα ίχνη του βυζαντινού οικισμού μας οδηγούν στον 4ο μ.Χ. αιώνα, ενώ ο ιστορικός του βίος συνεχίζεται, σχεδόν αδιαλείπτως, έως την εγκατάσταση των οθωμανών Τούρκων στην περιοχή, οπότε σταδιακά εγκαταλείπεται και ερημώνεται για να γίνει τελικά, κατά το 17ο - 19ο αιώνα, καταφύγιο ληστών οι οποίοι παραμόνευαν τα καραβάνια που πορεύονταν από τη Θεσσαλονίκη προς την Κωνσταντινούπολη μέσω της Εγνατείας οδού, όπως αυτή είχε διαμορφωθεί στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Σταθμό στην ιστορία του οικισμού αποτελεί η επιλογή του από τη βυζαντινή εκκλησιαστική αρχή, κατά τα μέσα του 10ου αιώνα, για την εγκατάσταση της επισκοπικής έδρας της Λητής με νέο τίτλο, "Λητής και Ρεντίνης". Η μεταφορά της επισκοπικής έδρας στην περιοχή αυτή -που ήταν κρίσιμη και εξαιτίας της παρουσίας βαρβαρικών ομάδων (Ρηγχίνων, Βλαχορηγχίνων)- έπαιξε σημαντικό ρόλο στον εξελληνισμό των γειτονικών πληθυσμών και συνέβαλε μακροπρόθεσμα στη σταδιακή μετάπλασή τους σε Ρωμαίους παροίκους, υπηκόους του Βυζαντίου, όπως με σαφήνεια προκύπτει από τη μελέτη των σχετικών αγιορείτικων εγγράφων.
Πριν από την έναρξη της ανασκαφικής έρευνας ο λόφος της Ρεντίνας ήταν ιδιαίτερα λογγωμένος και μόνο συρόμενος κανείς μπορούσε να διεισδύσει ανάμεσα στην άγρια χαμηλή βλάστηση και να αναρριχηθεί μέχρι την κορυφή, όπου μετά βίας διακρίνονταν κάποια κατάλοιπα κτισμάτων -μεγάλου μεγέθους και δημόσιου χαρακτήρα, όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια- και ο τρούλλος του παλαιολόγειου ναού.
Ο πολεοδομικός ιστός του κάστρου, οι κατοικίες, ακόμη και τα τείχη έκρυβαν απόλυτα τα μυστικά τους. [...]