Ιταλικές νύχτες

Οι Ιταλικές Νύχτες είναι ένα προσωπικό μουσικό ημερολόγιο, με ποικίλους σταθμούς και πολλαπλό ύφος. Από τα καθαρά ερευνητικά κείμενα για την «ελληνική δυτική μουσική» ή την «υποδοχή» του Βάγκνερ στην Ελλάδα, φτάνοντας στο «Η υστερία Κάλλας», γραμμένο με τον τρόπο ενός κοσμικογράφου του Vanity Fair, ή στο διασκεδαστικό «Η γεύση του μελοδράματος», οι Ιταλικές Νύχτες μας οδηγούν στον κόσμο της όπερας, όπως αυτός απλώνεται κυρίως στη Μεσόγειο στους τρεις τελευταίους αιώνες.






Δεν χρειάζεται να ξέρει κάποιος μουσική ή να είναι μελομανής για να απολαύσει το βιβλίο του Νίκου Μπακουνάκη «Ιταλικές Νύχτες. Ένα μουσικό ημερολόγιο» (Εκδόσεις «Καστανιώτης»). Όχι μόνο γιατί τα κείμενά του αποπνέουν μιαν ευφορία διατύπωσης και γνώσης, όχι μόνο γιατί θέτουν ζητήματα πολιτιστικής παραγωγής, ταυτότητας και εθνικής συνείδησης (το κείμενο που τιτλοφορείται «Ελληνική δυτική μουσική», π.χ., δεν είναι παρά ένα σχόλιο στην ασφυκτικά περιοριστική έννοια του «εθνικού» που επικράτησε στις αρχές του 20ού αιώνα και τις επιβαρυντικές συνέπειές της για την καλλιτεχνική δημιουργία), αλλά κυρίως γιατί θυμίζουν πως η μουσικολογία δεν μπορεί να δώσει απαντήσεις αν δεν καταφύγει στην ιστορία των ιδεών και ότι είναι αδύνατο «να γνωρίσουμε τα μουσικά φαινόμενα αν παραμείνουμε μόνο στη φορμαλιστική ανάλυσή τους». Στις πιο ευτυχισμένες τους στιγμές τα κείμενα του βιβλίου ανασυνθέτουν, με αφετηρία το μουσικό έργο που τους δίνει την αφορμή, την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής, το ιδεολογικό περιβάλλον, το επίπεδο των νοοτροπιών. Όλα εδώ έχουν τη θέση τους: πίνακες και έπιπλα, κοστούμια και κοσμήματα, λογοτεχνικά έργα και εικαστικές αναφορές, εθνικοί πόλεμοι και κοινωνικές εξεγέρσεις. Ακόμη και όταν τα κείμενα είναι συστατικά -έργων, σχολών ή συνθετών- καμία ξηρότητα, καμία σχολαστική λεπτολογία: ένα βιβλίο που ανασαίνει μουσικά, που διαστίζεται με χιούμορ και ανάλαφρη χάρη (όταν π.χ. ο συγγραφέας μεταγράφει τις «Τέσσερις εποχές» του Βιβάλντι με τον τρόπο του Δροσίνη, όταν γράφει για την Κάλλας με τον τρόπο ενός κοσμικογράφου του Vanity Fair ή όταν προτείνει μελο-γαστρονομικούς συνδυασμούς με τον τρόπο του Μισέλ Λεϊρίς) και κυρίως που αποκαθιστά τους δεσμούς της μουσικολογικής έρευνας με την κοινωνική ιστορία.

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΣΧΙΝΑ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 22/02/2002