Κάποιες δασκάλες κάποτε

... Κάποιες Δασκάλες κάποτε, κορίτσια ακόμη οι περισσότερες, πήραν πάνω τους μία εθνική αποστολή δυσανάλογη της ηλικίας τους, της υποβαθμισμένης θέσεως που κράτος και κοινωνία τοποθετούσε τις γυναίκες, αλλά και της αμοιβής και της προστασίας που τους πρόσφερε το κράτος ή η εκάστοτε κυβέρνηση. Αν αυτή τη στιγμή μπορούμε να μιλάμε για ελληνική Μακεδονία, αν μπορούμε να μιλάμε για Ελληνισμό της Κύπρου, της Σμύρνης, της Κωνσταντινουπόλεως και της Βορείου Ηπείρου, το οφείλουμε σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό σε αυτές. Αν η γλώσσα, η θρησκεία και η ιστορική συνείδηση συντελούν στον προσδιορισμό της ταυτότητος ενός λαού, η παιδεία σε υποδουλωμένες περιοχές, ήταν ο κύριος, αν όχι ο μοναδικός, παράγοντας διατηρήσεως του ελληνισμού και οι δασκάλες προσέφεραν την ύψιστη ίσως εθνική υπηρεσία. Ήταν αυτές που μπόρεσαν να σταθούν αντιμέτωπες στις ωμότητες των κομιτατζήδων, στην βαρβαρότητα της οθωμανικής αυτοκρατορίας και της αποικιοκρατικής Αγγλίας, στον αυταρχισμό του αλβανικού καθεστώτος.