Η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς ανατολάς και οι επιπτώσεις της

Το βιβλίο αυτό εκδίδεται με την ευκαιρία συμπλήρωσης 15 ετών από την προσχώρηση το 2004 στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) 10 νέων χωρών ως πλήρη μέλη: της Πολωνίας, Εσθονίας, Λεττονίας, Λιθουανίας, Τσεχίας, Σλοβακίας, Ουγγαρίας, Σλοβενίας, Κύπρου και Μάλτας. Ακολούθησε η ένταξη της Ρουμανίας και Βουλγαρίας το 2007 και της Κροατίας το 2013. Η προσχώρηση 13 νέων χωρών ήταν στην ιστορία της ΕΕ η μεγαλύτερη διεύρυνση σε αριθμό χωρών, σε έκταση και σε πληθυσμό. Ταυτόχρονα η ΕΕ προωθεί το όραμα για μια «Ευρύτερη Ευρώπη» με χαλαρότερες μορφές συνεργασίας με όλες τις άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
Από τη μεγάλη διεύρυνση η ΕΕ βγήκε ενισχυμένη. Η διεύρυνση συνέβαλε στην αποκατάσταση της ενότητας της Ευρωπαϊκής Ηπείρου, στη διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας. Δημιούργησε πλεονεκτήματα τόσο για τις νέες όσο και για τις παλιές χώρες-μέλη. Στο σύνολό τους τα πλεονεκτήματα και τα οφέλη είναι μεγαλύτερα από το κόστος της διεύρυνσης. Τα περισσότερα νέα κράτη-μέλη πραγματοποίησαν πολλές μεταρρυθμίσεις, εκσυγχρονίστηκαν και «εξευρωπαΐστηκαν» προσαρμοζόμενα στους κανόνες και τις απαιτήσεις της ΕΕ και του κράτους δικαίου. Αναπτύχθηκαν δυναμικά οι οικονομικές σχέσεις μεταξύ των 28 χωρών-μελών. Οι νέες χώρες έγιναν δέκτες σημαντικών κοινοτικών πόρων με τη μορφή μεταβιβάσεων, άμεσων ξένων επενδύσεων, νέων τεχνολογιών και μεθόδων διοίκησης. Οι παλιές αναπτυγμένες χώρες-μέλη απόκτησαν νέες μεγάλες αγορές, πηγές πρώτων υλών, άφθονο φθηνό και καλά ειδικευμένο εργατικό δυναμικό και ευνοϊκές ευκαιρίες για κερδοφόρες επενδύσεις κεφαλαίων. Για πολλές νέες χώρες-μέλη οι εκροές εισοδημάτων με τη μορφή κερδών και προσόδων προς τις παλιές χώρες-μέλη είναι μεγαλύτερες από τις εισροές κοινοτικών πόρων. Προχώρησε η ονομαστική και πραγματική σύγκλιση αλλά δεν ολοκληρώθηκε. Το αναπτυξιακό χάσμα προβλέπεται να διατηρηθεί και στις επόμενες δεκαετίες. Η μαζική διεύρυνση οδήγησε στην επιβράδυνση της εμβάθυνσης της ευρωπαϊκής ενοποίησης προς την κατεύθυνση της ομοσπονδίας. Το γεγονός αυτό περιορίζει δραστικά τις δυνατότητες νέων διευρύνσεων στο μέλλον. Με την προσχώρηση των νέων κρατών-μελών στην ΕΕ μεταφέρθηκαν πολλές εθνικές κυριαρχικές αρμοδιότητες στα υπερεθνικά όργανά της. Ορισμένα νέα κράτη-μέλη παραβιάζουν βασικές αξίες της ΕΕ και δεν είναι διατεθειμένα να εκχωρήσουν νέες κυριαρχικές αρμοδιότητες στην ΕΕ. Στην αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος μπορεί να συμβάλλει η ενίσχυση της ευρωπαϊκής κυριαρχίας, η εναρμόνισή της με την περιορισμένη εθνική κυριαρχία των κρατών-μελών και η ευρωπαϊκή ενοποίηση πολλών ταχυτήτων. Στο βιβλίο αναλύονται τα νέα προβλήματα της ΕΕ και διατυπώνονται προτάσεις για την αντιμετώπισή τους με τον μετασχηματισμό των θεσμών και των πολιτικών της.