Μάης του 68 Η περιπέτεια

«Ο Μάης του '68 ήταν εκείνη η κομβική στιγμή στο βιβλίο της Ανησυχίας του εικοστού αιώνα, που μπόρεσε να συνοψίσει σε ελάχιστο χρονικό διάστημα όλες τις κρίσιμες απειλές εναντίον ενός καταρρέοντος πολιτισμού. Πέρα από την επιτυχία ή την αποτυχία του στο πολιτικό επίπεδο, ο Μάης, εναντιωμένος με ευφορική σφοδρότητα ακόμη και σε ό,τι παλιό, μολυσματικό και φθαρτό δέσποζε σε αυτό το επίπεδο, εναντιωμένος σε μιαν αντίληψη για την πολιτική που, με τη σειρά της, εναντιωνόταν επί δεκαετίες σε ό,τι γνησίως ανθρώπινο υπάρχει στην ποίηση της εξέγερσης, κατάφερε μια σημαντική επιτυχία: έστειλε για πάντα στη λήθη τις κυρίαρχες αυταπάτες του αιώνα μας.»





ΚΡΙΤΙΚΗ



Είναι απολύτως κατανοητή η νοσταλγία που αισθάνονται όσοι έζησαν τα γεγονότα του Μαΐου 1968. Ωστόσο, μιλώντας σήμερα από μια απόσταση τριάντα και πλέον χρόνων, έχω την αίσθηση ότι δεν πρέπει να υπάρχει πιο εφιαλτικό σύνθημα από εκείνο που τόσο πολύ ακούστηκε εκείνη την άνοιξη: «Η φαντασία στην εξουσία». Πέρα από το ότι η φαντασία δεν έχει καμία θέση στην εξουσία, έχουμε δει τι συμβαίνει όταν ένα όραμα γίνεται εξουσία: μετατρέπεται σε τερατωδία (έγραψαν αρκετά γι' αυτό το θέμα συγγραφείς όπως ο Όργουελ και ο Καμί).



Δεν δικαιώνονται



Και μπορεί στον καιρό τους οι επαναστάτες να είναι αυτοί που κερδίζουν τις εντυπώσεις, να θαμπώνουν τα πλήθη και να γίνονται αφίσα στα εφηβικά δωμάτια, ο χρόνος όμως ουσιαστικά δεν δικαιώνει κανέναν, εκτός κι αν μιλάμε σε ένα επίπεδο καθαρής συναισθηματολογίας.

Για παράδειγμα, ο Ροβεσπιέρος, μαζί με τους Σεν-Ζιστ και Φουκέ-Τεβίλ, και τους θανατηφόρους, πύρινους λόγους, έστειλε στη λαιμοτόμο τον Δαντών και τον Κάμιλο Ντεμουλέν, αλλά ο χρόνος δικαίωσε τη στάση και τις επιλογές των δύο τελευταίων: τον σκεπτικισμό, τη μετριοπάθεια, και κυρίως, τον ορθό λόγο.

Ανάλογα, αν η Ρόζα Λούξεμπουργκ και ο Λένιν ζούσαν σήμερα, η πρώτη θα αισθανόταν μεν λύπη όχι όμως και ενοχές -σε αντίθεση με τον τελευταίο που θα έπρεπε να στρέψει το περίστροφο στον κρόταφό του.

Αν λοιπόν το σύνθημα «η φαντασία στην εξουσία» αφορά πρωτίστως τους καλλιτέχνες και τους δημιουργούς, ο Θεός να βάλει το χέρι του. Το 1988 ο Μάνος Χατζιδάκις δήλωνε: «Ποτέ οι επαναστάτες και οι ανατροπείς δεν υπήρξαν μεγάλοι καλλιτέχνες. Οι μεγάλοι καλλιτέχνες δεν επιφέρουν επαναστάσεις.

Αρνούνται την κατάσταση και δημιουργούν την αναγκαιότητα της επανάστασης. Κι επιτέλους πρέπει κάποτε αυτά τα πράγματα να αποσαφηνιστούν. Αυτοί που ταλαιπωρούνται κάνοντας επανάσταση δεν έχουν καιρό να κάνουν διαχρονική τέχνη» (περ. «Διαβάζω», τ. 196).



Αποστασιοποίηση



Πρέπει λοιπόν να «πετάξουμε στον κάλαθο των αχρήστων» τον Μάιο του '68; Μα κάτι τέτοιο θα ήταν σαν να αρνιόταν κανείς την εφηβεία του. Είναι όμως αναγκαία η αποστασιοποίηση, η καθαρή σκέψη και η αποφυγή εξιδανικεύσεων και μυθοποιήσεων, ειδικά σε ό,τι αφορά το εκρηκτικό δεύτερο μισό της δεκαετίας του '60.

Το βιβλίο «Μάης του '68. Η περιπέτεια» του Γιώργου - Ικαρου Μπαμπασάκη δεν στοχεύει παρά στη διατήρηση αυτού του εξιδανικευτικού κλίματος απέναντι σ' εκείνη την εποχή.

Στόχος του Μπαμπασάκη πρέπει να ήταν η σύνθεση ενός νοσταλγικού λευκώματος σαν κι εκείνα που κρατούσαμε μαθητές. Μια καλαίσθητη έκδοση, κατά τα άλλα, μέσα από την οποία ο Μπαμπασάκης προσπαθεί να ξαναζωντανέψει εκείνη την εποχή και ως προς αυτό είναι απόλυτα συνεπής και αυθεντικός. Εξάλλου, γνωρίζει καλά και το αντικείμενο.

Η επιλογή των κειμένων είναι εύστοχη και φανερώνει ποικιλία, αφού δεν περιλαμβάνει μόνον κείμενα των πρωταγωνιστών της «εξέγερσης» αλλά και όλων εκείνων που, τρόπον τινά, προετοίμασαν το έδαφος: Μποντλέρ, Ρεμπό, Χέγκελ, Μπακούνιν, ντανταϊστές, Μπρετόν κ.ά. (απορίας άξιον, ωστόσο, το ότι απουσιάζουν οι Μπιτ και οι «Οργισμένοι νέοι»).

Τέλος, να μην παραλείψουμε να αναφερθούμε στις φωτογραφίες και το πλούσιο εικονογραφικό υλικό γενικότερα. Εν συνόλω, ένας ιδιότυπος «βίος αγίων» καμωμένος με ελάχιστη ψυχραιμία αλλά με πολύ πάθος και μεράκι.



Η δεκαετία του '50



Φαίνεται πως ο κόσμος δεν θα πάψει να μυθοποιεί τη δεκαετία του '60 -ακόμα κι εκείνοι που δεν την έζησαν. Κι είναι κρίμα, διότι πάει χαμένη η δεκαετία του '50, όταν «σιγόβραζαν» τα πράγματα, μια κατάσταση που προσωπικά βρίσκω πολύ πιο ενδιαφέρουσα από την «έκρηξη», κι όταν η σκέψη περιείχε ακόμα τη σοφία της μετριοπάθειας και του σκεπτικισμού, απέχοντας από συναισθηματικές αφέλειες κι εξάρσεις. Είναι αυτό που είχε γράψει κάποτε ο Σπινόζα: «Ούτε να γελάς ούτε να λυπάσαι ούτε να μισείς· μόνο να καταλαβαίνεις».

Ηλίας Μαγκλίνης, Καθημερινή 21/10/2001<\p>