Η οδύσσεια του Ινίας ΜακΝάλτυ

Η ιστορία ενός περιπλανώμενου Ιρλανδού, που επειδή υπηρέτησε στη βρετανική αστυνομία και αρνήθηκε να αναμιχθεί στον ιρλανδικό εμφύλιο πόλεμο, καταδιώκεται από τον IRA. Ο Σεμπάστιαν Μπάρι, γνήσιος απόγονος των μεγάλων βάρδων της πατρίδας του, με λυρικό ύφος και ποιητική γλώσσα επιχειρεί την αποτίμηση της τραγικής ιστορίας της σύγχρονης Ιρλανδίας. Ήρωάς του ο Ινίας ΜακΝάλτυ «αγαθούλης», φτωχός και μακρινός συγγενής τού σχεδόν συνονόματού του Αινεία. Αν όμως ο ήρωας του Βιργιλίου κατακτά την ιστορία ιδρύοντας μια πόλη, ο αθώς και δύστυχος ήρωας του Σ. Μπάρι υφίσταται την ιστορία χωρίς να την κατανοεί, μακριά από την πόλη του, ταξιδεύοντας σ' όλα τα πλάτη και μήκη της γης, κουβαλώντας μέσα του τη νοσταλγία και τον πόνο της εξορίας μέχρις ότου βρεθεί αντιμέτωπος με τον εκτελεστή του, που δεν είναι άλλος από τον πιο στενό φίλο των παιδικών του χρόνων. [...]

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Στις 22 Ιανουαρίου του 1919 μέλη μιας καινούργιας πατριωτικής οργάνωσης με το όνομα Ιρλανδικός Δημοκρατικός Στρατός (IRA) δολοφονούν δύο άτομα της Βασιλικής Ιρλανδικής Φρουράς σηματοδοτώντας έτσι την έναρξη αυτού που αργότερα θα ονομαζόταν ιρλανδοβρετανικός πόλεμος ή Πόλεμος για την Ανεξαρτησία (1919-1921). Τον ίδιο καιρό, στο Δουβλίνο, υπό την ηγεσία του περίφημου Μάικλ Κόλινς, ο IRA καταφέρνει και διεισδύει στις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες, εκτελώντας αρκετούς πράκτορες-κλειδιά της αγγλικής κατασκοπείας. Με σκοπό την επιχειρησιακή ενίσχυσή της, η Βρετανία συνέστησε ένα ειδικό σώμα, τους Black and Tans (από το μαύρο-χακί της στολής τους), που απαρτιζόταν από βετεράνους του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Ως αποτέλεσμα αυτής της σύγκρουσης, στη διάρκεια της οποίας και οι δύο πλευρές δεν δίστασαν να χρησιμοποιήσουν κάθε λογής αθέμιτα μέσα (δολοφονίες, απαγωγές, βασανιστήρια), προκύπτει η συμφωνία του 1921, με την οποία παρέχεται στην Ιρλανδία ένα καθεστώς ειδικής αυτονομίας - πάντοτε βέβαια υπό την υψηλή εποπτεία του στέμματος. Η μη αποδοχή της συμφωνίας από ένα σημαντικό κομμάτι του IRA και του Σιν Φέιν οδήγησε στον εμφύλιο πόλεμο του 1922-1923, στη διάρκεια του οποίου δολοφονήθηκε ο Μάικλ Κόλινς.

Ωστόσο μονάχα συγκεχυμένοι απόηχοι αυτών των κομβικών ιστορικών γεγονότων έφθαναν στ' αφτιά του νεαρού τότε Ινίας Μακνάλτυ. Στην κωμόπολη του Σλάιγκο, στα δυτικά του νησιού, η ζωή έμοιαζε να κυλάει με βάση απλούστερα σχήματα: μητέρα, πατέρας, παιδικοί φίλοι, ανεπιθύμητα μικρά αδέλφια. Στα δεκαεφτά του, βλέποντας ότι τα γράμματα δεν ήταν η κλίση του, ο Ινίας βρίσκει διέξοδο στον μεγάλο πόλεμο που διεξάγεται εκείνη την εποχή στην Ευρώπη, και αποφασίζει να καταταγεί στο Βρετανικό Ναυτικό. Η επιλογή του αυτή θα αποβεί όμως μοιραία: με την επιστροφή του στο Σλάιγκο, θα δει τους παιδικούς του φίλους να έχουν εξελιχθεί σε φανατισμένους στρατιώτες και τον ίδιο να αντιμετωπίζεται ως προδότης. Μη μπορώντας να βρει δουλειά στον τόπο του, αποφασίζει να καταταγεί στη φιλοβρετανική αστυνομία· από εκείνη τη στιγμή το όνομά του θα φιγουράρει στη λίστα θανάτου των παραστρατιωτικών οργανώσεων της περιοχής, καθιστώντας την παραμονή στην πόλη του αδύνατη.

Ενας τεράστιος κύκλος περιπλανήσεων αρχίζει: ψαράς στις παγωμένες θάλασσες του Βορρά, στρατιώτης στα ματωμένα πεδία μάχης της Γαλλίας κατά τη διάρκεια του Β/ Παγκοσμίου Πολέμου, και από εκεί εργάτης στα βάθη της Νιγηρίας· ωστόσο η ζωή του Ινίας θα είναι μια συνεχής όσο και απελπισμένη προσπάθεια επιστροφής στη γενέθλια γη. Σαράντα σχεδόν χρόνια μετά, και ενώ τόσα και τόσα έχουν αλλάξει πια στη χώρα του, η επιθυμία του να επιστρέψει στην πόλη του, στους γονείς τους και στ' αδέλφια του θα προσκρούσει σε μία ακόμη αναζωπύρωση των παθών: είναι η εποχή του ξεσηκωμού στη Βόρεια Ιρλανδία, και οι παλιοί πατριώτες-γκάνγκστερ της περιοχής του ξεθάβουν τις - όχι και τόσο ξεχασμένες - μαύρες λίστες, πυροδοτώντας εκ νέου τον φανατισμό και την τυφλή βία. Γι' άλλη μία φορά ο αγαθός και καλοπροαίρετος Ινίας θα βρεθεί μπλεγμένος στα γρανάζια της Ιστορίας, η κίνηση της οποίας θα ματαιώσει τα απλά και ταπεινά του όνειρα για μια ήσυχη ζωή.

Αν και μυθιστόρημα-ποταμός, που φιλοδοξεί να διατρέξει - και, περιέργως πώς, το πετυχαίνει - πλέον του μισού αιώνα της σύγχρονης ιρλανδικής Ιστορίας, η δύναμη του Ινίας Μακνάλτυ οφείλεται στις λεπτομέρειες της φτιαξιάς του, στο φράση-τη-φράση κέντημα της ιστορίας του, στον διακριτικό λυρισμό του. Η αδυναμία επιστροφής του ήρωα στον τόπο του, που στην αρχή μοιάζει με παράξενη φάρσα της Ιστορίας, δεν αργεί να πάρει τον χαρακτήρα μιας παράλογης, σπαρακτικής τραγωδίας. Τα κομμάτια της αφήγησης που διαδραματίζονται στο Σλάιγκο, με τους γονείς και τα αδέλφια, καθώς και μια σειρά από καλοσχηματισμένους δεύτερους χαρακτήρες, είναι το δίχως άλλο οι στιγμές που το συγκινησιακό φορτίο φθάνει στο απόγειό του, οι στιγμές που το βιβλίο βρίσκει απολύτως τον στόχο του. Εχοντας ξεκινήσει ως ποιητής, ο Σεμπάστιαν Μπάρυ έγινε περισσότερο γνωστός στη χώρα του με τα πολλά και βραβευμένα θεατρικά του έργα. Η Οδύσσεια του Ινίας Μακνάλτυ, ένα από τα τρία μυθιστορήματά του, έχει μεταφραστεί σε αρκετές χώρες κι έχει, δικαίως, αποσπάσει εξαιρετικά θετικές κριτικές. Η απόδοση στα ελληνικά της λυρικής γραφής του Μπάρυ υπήρξε αναμφίβολα απαιτητική και κοπιώδης εργασία, η επιτυχία της οποίας μοιράζεται μεταξύ μεταφραστή και επιμελήτριας.



Κώστας Κατσουλάρης (συγγραφέας)

ΤΟ ΒΗΜΑ , 06-04-2003