Η διαλεκτική της διάρκειας

Αυτή η μελέτη θα γίνει σαφέστερη αν της αποδώσουμε ευθύς εξαρχής έναν στόχο μεταφυσικό: αποτελεί μια πρώτη προσέγγιση στη φιλοσοφία της ανάπαυσης. Θα δούμε όμως πολύ σύντομα ότι η φιλοσοφία της ανάπαυσης δεν είναι μια φιλοσοφία για κάθε είδους ανάπαυση. Δεν μπορεί ο φιλόσοφος να αναζητά ήρεμα την αταραξία. Πρέπει να έχει μεταφυσικές αποδείξεις για να δεχτεί την ανάπαυση ως ένα δικαίωμα της σκέψης, πρέπει να έχει ποικίλες εμπειρίες και επιχειρήματα για να δεχτεί την ανάπαυση ως ένα από τα στοιχεία του γίγνεσθαι. Ο αναγνώστης λοιπόν θα πρέπει να συγχωρήσει τον έντονο χαρακτήρα αυτού του βιβλίου, που χρησιμοποιεί συμβουλές και γνωστά παραδείγματα σε μεγάλη έκταση, για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η ανάπαυση είναι εγγεγραμμένη στην καρδιά του όντος, ότι πρέπει να την αισθανόμαστε στο βάθος της ύπαρξής μας, άρρηκτα δεμένη με το αναπόσπαστο γίγνεσθαι της ύπαρξής μας, δηλαδή στο επίπεδο της χρονικής αλήθειας πάνω στην οποία στηρίζεται η συνείδηση και η προσωπικότητά μας.
Ο αναγνώστης θα αντιληφθεί επίσης τη βαρύτητα της μελέτης μας, θα αισθανθεί όμως και κάποια απογοήτευση επειδή δεν θεωρήσαμε απαραίτητο να περιγράψουμε την προοπτική που θα οδηγούσε σε μια μυστική και ειρηνική ζωή. Διότι θα έπρεπε να αναφερθούμε εκτενώς στην ψυχολογία των παθών, και δεν είναι εκεί το ενδιαφέρον μας, εφόσον σκοπός μας είναι να τα αρνηθούμε. Θα ασχοληθούμε λοιπόν με την ευτυχισμένη περίοδο όπου ο άνθρωπος επιστρέφει στον εαυτό του και η σκέψη του ασχολείται περισσότερο με την οργάνωση της απραξίας και λιγότερο με την προσφορά εξωτερικών, κοινωνικών απαιτήσεων. Δεν θα ασχοληθούμε ούτε με την απομάκρυνση από τα εγκόσμια και την προστασία που προσφέρει η μοναχική ζωή, ούτε με την προσφυγή στην ηθική μόνωση, επειδή τα θεωρούμε αρχικά στάδια. Ο καθένας ας κάνει με τον δικό του τρόπο τα βήματα που οδηγούν στην πηγή του Σιλωάμ, στις πηγές της ύπαρξής του! Ο καθένας ας ελευθερωθεί με τον δικό του τρόπο από τα ενδεχόμενα ερεθίσματα που τον βγάζουν έξω από τον εαυτό του. Ο φιλόσοφος θα ανακαλύψει τις ζώνες της ανάπαυσης στην απρόσωπη πλευρά της προσωπικότητας, τις αιτίες της ανάπαυσης, με τις οποίες θα φτιάξει ένα φιλοσοφικό σύστημα της ανάπαυσης. Με τη φιλοσοφική σκέψη το ον θα ελευθερωθεί από τη ζωτική ορμή (elan vital), που το παρασύρει μακριά από τους ατομικούς του σκοπούς και το αναλώνει σε μιμητικές πράξεις. Αν η ευφυΐα επιστρέψει στις θεωρητικές της λειτουργίες, θα εμφανιστεί σαν λειτουργία που δημιουργεί και επιβεβαιώνει την απραξία. Η αγνή συνείδηση θα εμφανιστεί σαν δυνατότητα προσμονής και κατόπτευσης, σαν ελευθερία και βούληση να μην πράξουμε τίποτα. [...]


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ


Gaston Bachelard (1884-1962)
Πρόλογος

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
Χαλάρωση και Μηδέν

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
Η ψυχολογία των χρονικών φαινομένων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
Φυσική διάρκεια και αιτιότητα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ
Διανοητική διάρκεια και αιτιότητα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ
Η χρονική παγίωση

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ
Οι χρονικές εναποθέσεις

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ
Η διάρκεια είναι μεταφορική

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ
Η Ρυθμανάλυση