Κάποιος άλλος

Δύο άντρες γνωρίζονται τυχαία σε έναν όμιλο του τένις. Στο τέλος ενός έντονου αγώνα, βάζουν ένα τρελό στοίχημα: ν' αλλάξουν προσωπικότητα, ν' αλλάξουν ζωή, να γίνει ο καθένας τους κάποιος άλλος: ο άλλος που πάντα ονειρευόταν να είναι, ο κρυφός εαυτός που δεν τολμάει να εκδηλωθεί, ο άνθρωπος που θα μπορέσει επιτέλους να πραγματοποιήσει κάποιες μυστικές φιλοδοξίες. Σε τρία χρόνια ακριβώς θα ξαναβρεθούν, για να διαπιστώσουν ποιός κέρδισε το στοίχημα.
Ο Μπενακουίστα, δεξιοτέχνης του σασπένς, παρασύρει τον αναγνώστη, μέσα από δύο παράλληλες ιστορίες, σ' ένα στρόβιλο δράσης και συναισθημάτων αναλύοντας ένα θέμα οικουμενικό και τραγικό: τη σύγκρουση του ατόμου με τον ίδιο του τον εαυτό.


«Ο Μπενακουίστα μας προσφέρει ένα εξαίσιο ρεβέρ· ίσως το καλύτερο βιβλίο του».

Le Figaro

«Ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα σχετικά με την ανία του να είσαι ο εαυτός σου».

Le Nouvel Observateur

Ο Μπενακουίστα είναι ό,τι καλύτερο έχει να επιδείξει η σύγχρονη λογοτεχνία

Le Point

ΚΡΙΤΙΚΗ



Tριακόσιες εξήντα πέντε σελίδες. Όσες και οι μέρες ενός (μη δίσεκτου) έτους. Σύμπτωση, βέβαια. Aλλά το βιβλίο αυτό του Tονίνο Mπενακουίστα, ευρηματικού και ευφάνταστου Γάλλου συγγραφέα ιταλικής καταγωγής, παίζει και με τον χρόνο.



Ένα τυχαίο συναπάντημα δύο αγνώστων σε έναν όμιλο αντισφαίρισης στο Παρίσι δίνει το έναυσμα. Ακολουθεί ένα αμφίρροπο ματς τένις, που κρίνεται στην παράταση, μια συζήτηση γνωριμίας και, τελευταίο αλλ' ουχ ήττον, ένα περίεργο ραντεβού: Ο Τιερύ προτείνει στον Νικολά να ξαναβρεθούνε ύστερα από τρία χρόνια στο ίδιο ακριβώς μέρος, μόνο που μέχρι τότε θα έχουν γίνει άλλοι. H αντίστροφη μέτρηση έχει αρχίσει, ο χρόνος κυλάει στη νοερή κοινή τους πυξίδα και το εκκεντρικό στοίχημα, αντί να ξεχνιέται, σιγά σιγά κερδίζει έδαφος, φουντώνοντας μέσα τους: ο καθένας με τον δικό του πολύ προσωπικό τρόπο, το παίρνουν στα σοβαρά. Ο Τιερύ και ο Νικολά θα «αλλάξουν ζωή». Με απρόβλεπτη κατάληξη.



Επιτυχία - αποτυχία



Το μοτίβο του «πετυχημένου-αποτυχημένου» δεν είναι καινούργιο στον Μπενακουίστα: το πιστοποιεί κανείς διαβάζοντας λ.χ. το παρεμφερές προηγούμενο βιβλίο του «H κωμωδία των αποτυχημένων» (εκδ. Αγρα, 2002). Εμφανίζεται δε και στο παρόν βιβλίο - που είναι κι αυτό καλομεταφρασμένο (Ρένα Χατχούτ). Κανένας από τους δύο ήρωες δεν είναι «αποτυχημένος», περιθωριακός, ιδιαίτερα περίεργος. Αντιθέτως είναι και οι δύο αυτό που οι Γάλλοι αποκαλούν «Monsieur tout le monde» (Ο κύριος οιοσδήποτε). Ο Τιερύ, έχοντας εγκαταλείψει τις σπουδές του στη Σχολή Καλών Τεχνών, έχει στραφεί με αρκετή επιτυχία στο επάγγελμα του κορνιζοποιού. Ο δε Νικολά δουλεύει ως μεσαίο στέλεχος σε μια μεγάλη διαφημιστική εταιρεία.

Μετά την εξαιρετική εισαγωγή παρακολουθούμε αντιστικτικά τους δύο ήρωες στις κινήσεις τους. Μια τον ένα μια τον άλλο: σαν μια παρτίδα τένις, όπου το κεφάλι των θεατών πηγαίνει δεξιά-αριστερά, ακολουθώντας την τροχιά της μπάλας, έτσι και ο αναγνώστης διαβάζει το ένα κεφάλαιο για τον Τιερύ, που εν πλω γίνεται Πωλ, το άλλο για τον Νικολά. Έπειτα από μια τέτοια ωραία αρχή, είναι δύσκολο για ένα βιβλίο 365 σελίδων να μην κάνει εδώ-εκεί μικρές κοιλιές φλυαρίας. Αλλά η επιτάχυνση των γεγονότων και το σασπένς στις τελευταίες σελίδες ανταμείβει τον αναγνώστη.

H μεταμόρφωση των δύο ηρώων συντελείται σταδιακά, με πολύ διαφορετικούς δρόμους. Όπως άλλωστε διαφέρουν και οι χαρακτήρες τους - αρχικοί και τελικοί... Ο κορνιζοποιός (αλλά και «στοιχηματοποιός») Τιερύ Μπλεν, πιο αποφασιστικός, συλλαμβάνει και εκτελεί στην εντέλεια, με μαθηματική ακρίβεια, το σχέδιό του: εγκαταλείπει συμβία - ή μάλλον την εξωθεί να τον παρατήσει - αφήνει σπίτι, ατελιέ, επάγγελμα, όνομα, ταυτότητα για να εξαφανιστεί από προσώπου γης. Βοηθούσης της πλαστικής χειρουργικής και των πλαστών εγγράφων, θα μεταμορφωθεί σε Πωλ Βερμεράν με επάγγελμα αυτό που από καιρό ονειρευόταν: ιδιωτικός ντετέκτιβ. Θα αναμετρηθεί με τις αδράνειες και συνήθειές του, με το ουδόλως αποτρόπαιο και απορριπτέο παρόν του, αλλά και με τα φαντάσματα του παρελθόντος: πουλάει το οικογενειακό σπίτι των παιδικών του χρόνων και, σε μια δυνατή στιγμή του βιβλίου, το βλέπει να κατεδαφίζεται. Έχοντας ξεκόψει οριστικά και φερόμενος πλέον ως αγνοούμενος από τις αστυνομικές αρχές, δεν θα διστάσει να παρευρεθεί, μεταμορφωμένος και αγνώριστος, σε ένα κοκτέιλ που οργανώνεται εις μνήμην του: ανακαλύπτει έτσι πτυχές του «ανύπαρκτου» πλέον Τιερύ: τον σφοδρό και ανομολόγητο έρωτα της λογίστριάς του γι' αυτόν, αλλά και το πλήθος ανεξέλεγκτων ανακριβειών και μυθοπλασιών που εκστομίζονται αυθαίρετα για τους πεθαμένους. Έτσι, από σπόντα, ο Τιερύ θα εκπληρώσει και ένα όνειρο πολλών: να ακούσει, όντας εν ζωή και διά ζώσης, οιονεί επικηδείους περί του ατόμου του.



Ο έρωτας και το «μπιροκαμουφλάζ»



O πολύ διαφορετικός Νικολά, μνημείο δειλίας και διστακτικότητας σε όλες τις εκδηλώσεις της ζωής του, από τον επαγγελματικό μέχρι τον ερωτικό στίβο, θα ανακαλύψει, μέσω και χάρη του αλκοόλ, έναν λανθάνοντα «άλλο» εαυτό του. Έχοντας γευθεί για πρώτη φορά τη βότκα, όσο και τις ψυχολογικές-σωματικές επιδράσεις του οινοπνεύματος, κατά τη συνάντηση γνωριμίας με τον Τιερύ, θα ριχτεί με τα μούτρα σε έναν περίεργο, πολύ προσωπικό αλκοολισμό: η αυτοκαταστροφικότητα θα συνυπάρχει σε δυναμική ισορροπία με τη δημιουργικότητα και την υπέρβαση του κλειστού φοβισμένου εαυτού του. Αποφασιστικής σημασίας παρενέργεια της νέας του συνήθειας θα είναι η τυχαία συνάντησή του σε ένα μπαρ με τη γοητευτική Λορέν, πότι επικεντρωμένη στο κρασί (και εκκολαπτόμενη οινολόγο), αλλά και η ανακάλυψη του «τρικπακ»: ενός κόλπου που παραπέμπει στην εποχή της ποτοαπαγόρευσης διά του οποίου καλύπτεις ένα τενεκεδάκι μπίρας με ένα άλλο τενεκεδάκι - λ.χ. κόκα-κόλας ή κάποιου άλλου «αθώου» ποτού. Εφαρμόζει το «μπιροκαμουφλάζ» στο γραφείο για να συγκαλύψει τις πρωινές του μπιροποσίες και στη συνέχεια καταθέτει την ευρεσιτεχνία επισήμως στο αρμόδιο γραφείο: θα καταλήξει να πλουτίσει αναπάντεχα με την καινούργια αυτή πατέντα.



H σύγκρουση



Συγχρόνως, η συμπεριφορά του στη δουλειά αλλάζει άρδην: αποκτώντας μια αίσθηση ματαιότητας, αυτοπεποίθησης και αλαζονικής αποστασιοποίησης, συγκρούεται με τον άμεσο προϊστάμενό του (ένα διόλου ευφάνταστο φουκαρά) και άθελά του τον εκτοπίζει, έχοντας κερδίσει την εύνοια των ανώτερων κλιμακίων της εταιρείας που ανακαλύπτουν στο πρόσωπό του ένα άτομο θεληματικό, με πρωτοβουλίες. Παράλληλα, με τη Λορέν ανακαλύπτει τον έρωτα, το ποιοτικό κρασί αλλά και άλλα πράγματα, πιο σύνθετα: προσπαθώντας να μάθει τι κάνει τις πρωινές ώρες φεύγοντας από την κοινή τους κλίνη και να εντοπίσει επιτέλους το επτασφράγιστο μυστικό της (που ταλανίζει αυτόν αλλά γαργαλάει και τον αναγνώστη) θα βρεθεί αντιμέτωπος όχι μόνο με μια κοινωνική πραγματικότητα αλλά και με μία ψυχολογική τοιαύτη: ότι ίσως να είναι προτιμότερη η μη ανάμειξη στις αυστηρά περιχαρακωμένες προσωπικές νησίδες του/της ερωτικού συντρόφου...

Αυτά και άλλα. Αβυσσος η ψυχή. Όλοι μας κρύβουμε «κάποιον άλλο» ή ορθότερα «κάποιους άλλους». Δεν είναι κατ' ανάγκη ούτε «καλύτεροι» ούτε «χειρότεροι», ούτε «ανώτεροι» ούτε «κατώτεροι» εαυτοί. Είναι απλώς «άλλοι». Ας τους αναγνωρίσουμε κάποια, εντελώς ανθρώπινα, δικαιώματα...



ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΕΣΜΑΖΟΓΛΟΥ

ΤΑ ΝΕΑ, 24-04-2004