0
Your Καλαθι
Έγκλημα στη γειτονιά
Περιγραφή
Καλοκαίρι του 1972. Σε ένα προάστιο της Ουάσιγκτον όπου οι εξώπορτες των μονοκατοικιών μένουν ξεκλείδωτες και οι νοικοκυρές παραφυλούν η μια την άλλη για να κουτσομπολέψουν, κάποιος βιάζει και δολοφονεί ένα δωδεκάχρονο αγόρι. Την ίδια ώρα το αμερικανικό έθνος συγκλονίζεται από το σκάνδαλο Ουοτεργκέητ και η καχυποψία, το γκρέμισμα πολιτικών και κοινωνικών αξιών δεν γνωρίζουν όρια. Είναι ένα τέλος εποχής, μια συλλογική απώλεια αθωότητας, που η Μάρσα 'Εμπερχαρτ -η ηρωίδα αυτού του μυθιστορήματος- καταγράφει στο ημερολόγιό της με ανατριχιαστική κυνικότητα.
Είκοσι πέντε ολόκληρα χρόνια αργότερα, η Μάρσα εξομολογείται χωρίς αναστολές και τη διάλυση της δικής της οικογένειας. Λέει για την ερωτική σχέση του πατέρα της με την αγαπημένη θεία της, τη φυγή του παράνομου ζευγαριού, την άφιξη ενός εσωστρεφούς γείτονα που ενδιαφέρεται για τη μητέρα της. Και όταν η αθώα Μάρσα "αναγνωρίσει" στο πρόσωπό του το δολοφόνο και βοηθήσει την αστυνομία να κατασκευάσει έναν ένοχο, οι συνέπειες θα είναι ολέθριες.
ΚΡΙΤΙΚΗ
Σε ένα πρώτο επίπεδο, το κείμενο του μυθιστορήματος της Σούζαν Μπερν πρόκειται για ντεμπούτο διαθέτει όλα τα συστατικά ενός επιτυχημένου αστυνομικού θρίλερ. Υπάρχει όμως και ένα λιγότερο εμφανές πεδίο ανάγνωσης, το οποίο ορίζεται από τον ιστορικό πυρήνα του βιβλίου. Ηδη από την πρώτη κιόλας φράση («Στα 1972, το Σπρινγκ Χιλ ήταν τόσο ασφαλές όσο θα μπορούσε να είναι οποιαδήποτε γειτονιά σε μια πόλη της Δυτικής Ακτής») καθορίζονται οι χωροχρονικές συνιστώσες της αφήγησης. Είναι καλοκαίρι του 1972. Σε ένα προάστιο της Ουάσιγκτον, όπου οι εξώπορτες των σπιτιών μένουν ξεκλείδωτες, κάποιος βιάζει και δολοφονεί ένα δωδεκάχρονο αγόρι. Την ίδια ώρα η Αμερική προσπαθεί χωρίς επιτυχία να απεμπλακεί από τον πόλεμο του Βιετνάμ, ενώ νωποί είναι ακόμη οι αγώνες των Αφροαμερικανών για ίσα δικαιώματα, καθώς και οι συγκρούσεις των δυνάμεων καταστολής με τους Μαύρους Πάνθηρες. Το αμερικανικό έθνος συγκλονίζεται από τις αποκαλύψεις για την ανάμειξη του προέδρου Νίξον στο σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ, τη μεγαλύτερη ίσως συνταγματική κρίση από την ίδρυση των ΗΠΑ. Είναι το τέλος μιας εποχής που σηματοδοτείται από τη συλλογική απώλεια της αθωότητας, τον σκεπτικισμό και την καχυποψία προς τους θεσμούς και τα άτομα που απαρτίζουν την κοινωνία.
Μέσα από την πρωτοπρόσωπη αναδρομική εξιστόρηση των παιδικών της βιωμάτων, η ηρωίδα επιχειρεί να αποτιμήσει την καταλυτική επίδραση που είχε στην παιδική της ψυχοσύνθεση η διάλυση της οικογένειάς της, η φυγή του πατέρα της με μια άλλη γυναίκα (που δεν ήταν άλλη από την αδελφή της μητέρας της) και τα συναισθήματα ανασφάλειας και καχυποψίας που αντικατέστησαν τη σιγουριά και τη θαλπωρή ενός ευτυχισμένου σπιτικού. Κάτω από το βάρος της γονικής ανεπάρκειας η εφηβική περιέργεια της δεκάχρονης Μάρσα αποκτά παθολογικές διαστάσεις: προσπαθεί να εξιχνιάσει την απουσία του πατέρα της, τον φόνο του νεαρού αγοριού και την υπόθεση Γουότεργκεϊτ, τρία γεγονότα που εκτυλίσσονται παράλληλα, με συνέπεια να συνδεθούν άρρηκτα στο παιδικό μυαλό της. Με αυτό τον σκοπό ξεκινά την καταγραφή κάθε «ύποπτης» κίνησης στη γειτονιά, συλλέγοντας «ενοχοποιητικά» στοιχεία και υποκλέπτοντας συζητήσεις με αποκορύφωμα τη μανιώδη παρακολούθηση του καινούργιου μοναχικού εργένη που μετακόμισε στο διπλανό σπίτι. Στο πρόσωπο του εσωστρεφούς αυτού άντρα η Μάρσα μεταφέρει τον ανεκπλήρωτο πόθο της για τον απόντα πατέρα αλλά και τον φόβο της για το αβέβαιο μέλλον της οικογένειας. Στο αντιφατικό αυτό συναίσθημα, μεταξύ έλξης και απώθησης, οδηγείται εν μέρει και από τους κατοίκους του φιλήσυχου αμερικανικού προαστίου, οι οποίοι συσπειρώνονται ενάντια στον κίνδυνο αλλοίωσης της συνοχής και της ομοιογένειας της γειτονιάς τους. Οσο οι αποκαλύψεις για τη συμμετοχή του προέδρου Νίξον στην υποκλοπή του Γουότεργκεϊτ πληθαίνουν τόσο πιο επιτακτική γίνεται η ανάγκη προφύλαξης της γειτονιάς από αλλότρια στοιχεία. Με αφορμή την αινιγματική παρουσία του νεαρού άντρα, η μεσοαστική λευκή οικογένεια δείχνει τον ξενοφοβικό της εαυτό και οχυρώνεται πίσω από μια απατηλή ασφάλεια εξοστρακίζοντας «τον άλλο», τον διαφορετικό.
Η αφελής ειλικρίνεια, η απλοποιημένη κυνική λογική, η ανεπιτήδευτη ματιά και οι απότομες υφολογικές εναλλαγές που διακρίνουν τον αφηγηματικό λόγο της μικρής Μάρσα αιχμαλωτίζουν τον αναγνώστη που παρακολουθεί συνεπαρμένος το κυνήγι αθώων και ένοχων «μαγισσών». Ωστόσο, όταν η αφήγηση μεταπηδά στην ενήλικη πια Μάρσα, ο αναγνώστης δεν αμείβεται με μια πιο ενδοσκοπική ανάλυση των γεγονότων, με μια μεγαλύτερη διασάφηση της επίδρασης της δεδομένης ιστορικής εποχής στην προσωπική ζωή της ηρωίδας. Ετσι, ασμένως αποδέχεται τον ανανεωτικό λόγο της μικρής Μάρσα που, ευτυχώς, καταλαμβάνει και το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου.
Ντόρα Τσιμπούκη
ΤΟ ΒΗΜΑ, 03-12-2000
Είκοσι πέντε ολόκληρα χρόνια αργότερα, η Μάρσα εξομολογείται χωρίς αναστολές και τη διάλυση της δικής της οικογένειας. Λέει για την ερωτική σχέση του πατέρα της με την αγαπημένη θεία της, τη φυγή του παράνομου ζευγαριού, την άφιξη ενός εσωστρεφούς γείτονα που ενδιαφέρεται για τη μητέρα της. Και όταν η αθώα Μάρσα "αναγνωρίσει" στο πρόσωπό του το δολοφόνο και βοηθήσει την αστυνομία να κατασκευάσει έναν ένοχο, οι συνέπειες θα είναι ολέθριες.
ΚΡΙΤΙΚΗ
Σε ένα πρώτο επίπεδο, το κείμενο του μυθιστορήματος της Σούζαν Μπερν πρόκειται για ντεμπούτο διαθέτει όλα τα συστατικά ενός επιτυχημένου αστυνομικού θρίλερ. Υπάρχει όμως και ένα λιγότερο εμφανές πεδίο ανάγνωσης, το οποίο ορίζεται από τον ιστορικό πυρήνα του βιβλίου. Ηδη από την πρώτη κιόλας φράση («Στα 1972, το Σπρινγκ Χιλ ήταν τόσο ασφαλές όσο θα μπορούσε να είναι οποιαδήποτε γειτονιά σε μια πόλη της Δυτικής Ακτής») καθορίζονται οι χωροχρονικές συνιστώσες της αφήγησης. Είναι καλοκαίρι του 1972. Σε ένα προάστιο της Ουάσιγκτον, όπου οι εξώπορτες των σπιτιών μένουν ξεκλείδωτες, κάποιος βιάζει και δολοφονεί ένα δωδεκάχρονο αγόρι. Την ίδια ώρα η Αμερική προσπαθεί χωρίς επιτυχία να απεμπλακεί από τον πόλεμο του Βιετνάμ, ενώ νωποί είναι ακόμη οι αγώνες των Αφροαμερικανών για ίσα δικαιώματα, καθώς και οι συγκρούσεις των δυνάμεων καταστολής με τους Μαύρους Πάνθηρες. Το αμερικανικό έθνος συγκλονίζεται από τις αποκαλύψεις για την ανάμειξη του προέδρου Νίξον στο σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ, τη μεγαλύτερη ίσως συνταγματική κρίση από την ίδρυση των ΗΠΑ. Είναι το τέλος μιας εποχής που σηματοδοτείται από τη συλλογική απώλεια της αθωότητας, τον σκεπτικισμό και την καχυποψία προς τους θεσμούς και τα άτομα που απαρτίζουν την κοινωνία.
Μέσα από την πρωτοπρόσωπη αναδρομική εξιστόρηση των παιδικών της βιωμάτων, η ηρωίδα επιχειρεί να αποτιμήσει την καταλυτική επίδραση που είχε στην παιδική της ψυχοσύνθεση η διάλυση της οικογένειάς της, η φυγή του πατέρα της με μια άλλη γυναίκα (που δεν ήταν άλλη από την αδελφή της μητέρας της) και τα συναισθήματα ανασφάλειας και καχυποψίας που αντικατέστησαν τη σιγουριά και τη θαλπωρή ενός ευτυχισμένου σπιτικού. Κάτω από το βάρος της γονικής ανεπάρκειας η εφηβική περιέργεια της δεκάχρονης Μάρσα αποκτά παθολογικές διαστάσεις: προσπαθεί να εξιχνιάσει την απουσία του πατέρα της, τον φόνο του νεαρού αγοριού και την υπόθεση Γουότεργκεϊτ, τρία γεγονότα που εκτυλίσσονται παράλληλα, με συνέπεια να συνδεθούν άρρηκτα στο παιδικό μυαλό της. Με αυτό τον σκοπό ξεκινά την καταγραφή κάθε «ύποπτης» κίνησης στη γειτονιά, συλλέγοντας «ενοχοποιητικά» στοιχεία και υποκλέπτοντας συζητήσεις με αποκορύφωμα τη μανιώδη παρακολούθηση του καινούργιου μοναχικού εργένη που μετακόμισε στο διπλανό σπίτι. Στο πρόσωπο του εσωστρεφούς αυτού άντρα η Μάρσα μεταφέρει τον ανεκπλήρωτο πόθο της για τον απόντα πατέρα αλλά και τον φόβο της για το αβέβαιο μέλλον της οικογένειας. Στο αντιφατικό αυτό συναίσθημα, μεταξύ έλξης και απώθησης, οδηγείται εν μέρει και από τους κατοίκους του φιλήσυχου αμερικανικού προαστίου, οι οποίοι συσπειρώνονται ενάντια στον κίνδυνο αλλοίωσης της συνοχής και της ομοιογένειας της γειτονιάς τους. Οσο οι αποκαλύψεις για τη συμμετοχή του προέδρου Νίξον στην υποκλοπή του Γουότεργκεϊτ πληθαίνουν τόσο πιο επιτακτική γίνεται η ανάγκη προφύλαξης της γειτονιάς από αλλότρια στοιχεία. Με αφορμή την αινιγματική παρουσία του νεαρού άντρα, η μεσοαστική λευκή οικογένεια δείχνει τον ξενοφοβικό της εαυτό και οχυρώνεται πίσω από μια απατηλή ασφάλεια εξοστρακίζοντας «τον άλλο», τον διαφορετικό.
Η αφελής ειλικρίνεια, η απλοποιημένη κυνική λογική, η ανεπιτήδευτη ματιά και οι απότομες υφολογικές εναλλαγές που διακρίνουν τον αφηγηματικό λόγο της μικρής Μάρσα αιχμαλωτίζουν τον αναγνώστη που παρακολουθεί συνεπαρμένος το κυνήγι αθώων και ένοχων «μαγισσών». Ωστόσο, όταν η αφήγηση μεταπηδά στην ενήλικη πια Μάρσα, ο αναγνώστης δεν αμείβεται με μια πιο ενδοσκοπική ανάλυση των γεγονότων, με μια μεγαλύτερη διασάφηση της επίδρασης της δεδομένης ιστορικής εποχής στην προσωπική ζωή της ηρωίδας. Ετσι, ασμένως αποδέχεται τον ανανεωτικό λόγο της μικρής Μάρσα που, ευτυχώς, καταλαμβάνει και το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου.
Ντόρα Τσιμπούκη
ΤΟ ΒΗΜΑ, 03-12-2000
Κριτικές
Δεν βρέθηκαν δημοσιεύσεις
