Παλιοί δάσκαλοι

Μέσα στο Μουσείο Ιστορίας Τέχνης της Βιέννης, καθισμένος στον καναπέ της αίθουσας Μπορντόνε, απέναντι από τον Άνθρωπο με τη λευκή γενειάδα του Τιντορέτο, ο γηραιός μουσικοκριτικός Ρέγκερ περιμένει τον φίλο του Άτσμπαχερ, τον αφηγητή που, έχοντας φτάσει νωρίτερα στο ραντεβού, τον παρατηρεί με την άκρη του ματιού του από τη διπλανή αίθουσα. Αυτό είναι το σημείο από όπου ξεκινά αυτή η κωμωδία (ο Μπέρνχαρντ διαλέγει πάντοτε προσεκτικά τους υποτίτλους του), που δεν είναι άλλη από την κωμωδία της τέχνης, των καλλιτεχνών, των συγγραφέων, των φιλοσόφων, των συνθετών, τους οποίους ο συγγραφέας στέλνει διαδοχικά στην πυρά με μια ενθουσιώδη σκληρότητα. Για να μη μιλήσουμε για την Αυστρία και τους Αυστριακούς, που για μια ακόμη φορά τους εξευτελίζει. Μια κωμωδία γεννημένη από την υπερβολή, μια υπερβολή που κάνει να ξεπετιούνται, όπως ο παλιάτσος από το κουτί, οι αλήθειες που, κατά το επικρατούν πνεύμα, δεν είναι καλό να λέγονται.
"Τι μπορεί να πάρει ο αναγνώστης από ένα βιβλίο του Μπέρνχαρντ -αναρωτιέται, σε ένα άρθρο του, ο μεταφραστής Βασίλης Τομανάς- και πώς θα το πάρει: αυτά μ' ενδιαφέρουν πρωτίστως σήμερα, αφού επί χρόνια διάβαζα και μετέφραζα το έργο του.
Μπορεί ν' απολαύσει καλογραμμένα κείμενα σαρωτικής κοινωνικής κριτικής, ασυνήθιστες σκέψεις, καταλυτικό χιούμορ, μπορεί να μάθει πολλά για τη ζωή στην Αυστρία, για την αυστριακή κοινωνία και τα υπόγεια ρεύματα που την διατρέχουν, να διαβάσει ασυνήθιστες και προκλητικές απόψεις για τη ζωή και τις εκφάνσεις της, για τις ανθρώπινες σχέσεις που είναι όλες δύσκολες. Ο Μπέρνχαρντ είναι μάστορας στη σκιαγράφηση ανθρώπινων χαρακτήρων". Και ίσως αυτό είναι που προκαλούσε και θα συνεχίσει να προκαλεί τη μεγαλύτερη συγκίνηση.