Έχω μόνο εσένα

Οι ιστορίες που μας διηγείται ο Πέτρος Μπιρμπίλης σ' αυτό το βιβλίο είναι άλλοτε συναισθηματικές, άλλοτε ανέμελες, κι άλλοτε με μια δόση κυνισμού και καλύπτουν ένα φάσμα που κυμαίνεται από τις εκ βαθέων εξομολογήσεις και την αφήγηση καταστάσεων έως τις πιο κρυφές σκέψεις του.

Ο κοινός άξονας που διαπερνά τις ιστορίες είναι μια διάθεση αποχαιρετισμού στην αθωότητα, που φαίνεται να διακατέχει τον συγγραφέα, καθώς η δεκαετία των σαράντα, στην οποία βρίσκεται, τον οδηγεί προς την ωριμότητα.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Σε τέσσερις ενότητες χωρίζονται τα σύντομα, στην πλειονότητά τους, αφηγηματικά κείμενα που απαρτίζουν αυτό -το πρώτο- βιβλίο του Πέτρου Μπιρμπίλη: «Εσύ», «Εγώ», «Ο κόσμος γύρω» και «Κι ό,τι άλλο μένει».

Στις δύο πρώτες, ο λόγος του είναι προσωπικότερος· εξομολογητικότερος, καθώς προσπαθεί, παρακινούμενος από διαφορετικό κάθε φορά έναυσμα, να αυτοπροσδιοριστεί μπροστά σε μια νέα, σε μιαν ενδιάμεση μάλλον βιολογική - ηλικιακή κατάσταση, που σηματοδοτεί το πέρασμά του από τη νεότητα στην περίοδο της ωριμότητας, μπροστά στο φάσμα της οποίας, αν και με συγκατάνευση διακείμενος, μοιάζει να διακατέχεται από κάποια, υπαρξιακής υφής, ανησυχία. Γύρω στα σαράντα του χρόνια, αισθάνεται την ανάγκη να προβεί σε έναν κρίσιμο απολογισμό της ώς τώρα ζωής του· να συγκεκριμενοποιήσει, στο μέτρο του δυνατού, τα στοιχεία που αποτελούν το υπέδαφος του διαμπερούς παρόντος του, απ' όπου έχει θέα και προς τα περασμένα, που τον θάλπουν, και προς τα μελλούμενα, που δίχως να τον φοβίζουν τον ανησυχούν και τον προβληματίζουν.

Στις συχνά εκμυστηρευτικές «καταθέσεις» του, στα αφηγήματα των δύο πρώτων ενοτήτων, με ευαισθησία και τιθασευμένη συγκίνηση, κάποτε καλυμμένες από μια προστατευτική επίστρωση κυνισμού και σαρκασμού, μετέρχεται τρόπους αποκαλυπτικούς του βαθύτερου ψυχικού και βιωματικού του πυρήνα. Ξεκινώντας συνήθως από τρέχοντα περιστατικά, ανακαλεί πρόσωπα, συμβάντα και καταστάσεις του παρελθόντος που διαδραμάτισαν κάποιον ρόλο στη διαμόρφωση του παρόντος του· μοιάζει να θέλει να δημιουργήσει με όλα αυτά ένα παραμυθητικό οπλοστάσιο και, συνάμα, προστατευτικό τείχος μπροστά στον επίφοβο ίσκιο της ωριμότητας. Καταφεύγοντας σε πρωτοπρόσωπες ή σε δευτεροπρόσωπες αφηγήσεις ή καταθέσεις, με το «εσύ» να αποτελεί μιαν άλλη εκδοχή του «εγώ» και αντιστρόφως, ψαύει βιώματα και μνήμες της νεότητάς του· ανασυνθέτει την ταυτότητά του· την ταυτότητα ενός ανθρώπου μοναχικού, έστω κι αν οι εκάστοτε περιστάσεις, κυρίως η ομολογημένη δημοσιογραφική του ιδιότητα, απαιτούν την εμπλοκή του στη θορυβώδη τύρβη της επικαιρότητας.

Η αλλαγή που συντελείται εντός του τον «υποχρεώνει» πρώτα πρώτα να δει και να κρίνει με άλλο μάτι τις σχέσεις του με τους γονείς του· ιδίως με τον βλοσυρό και απρόσιτο, όσο βρισκόταν στη ζωή, πατέρα του, μπροστά στη φωτογραφία του οποίου στέκεται συγκινημένος, σαν προσπαθώντας να τον αποκαταστήσει στη μνήμη του και στη συνείδησή του. Ανακαλεί την τρυφερότητά της μητέρας του, που «απέθετε πάνω του τόνους αγάπης», κακομαθαίνοντάς τον· θυμάται φίλους, σκηνές οικογενειακής θαλπωρής, τα σκιρτήματα της εφηβείας, που τον ώθησαν στα πρώτα μακρινά ταξίδια, αναφέρεται σε φιλίες που τον άγγιξαν, με μια διάθεση «αποχαιρετισμού στην αθωότητα» και με άλλοτε φανερή και άλλοτε τεκμαιρόμενη πρόθεση να θωρακιστεί μπροστά στα επερχόμενα, τώρα, που ο χρόνος έχει αποκτήσει διαφορετική διάσταση και υφή, που είναι «μια μάζα ζωντανή, ένα μαγικό φίλτρο που, όσο κι αν ο όγκος του ελαχιστοποιείται, αποκτά τόση ουσία που μερικές σταγόνες του ισοδυναμούν με θάλασσα του παρελθόντος».

Ο γενέθλιος τόπος του, το Αγρίνιο, όπου γεννήθηκε και έζησε παιδί, αλλά και η παιδική του ηλικία, συνιστούν τη μακρινή και συνάμα κοντινή και ανά πάσα στιγμή προσβάσιμη πατρίδα του. Οι μνήμες τού τόπου και της ηλικίας τον περιβάλλουν προστατευτικά, τον θερμαίνουν και τον ενισχύουν στην αντιμετώπιση των σκληρών συνθηκών της πρωτεύουσας· συγχρόνως αποτελούν την πλέον έμπιστη και σταθερή μονάδα βυθομέτρησης της ευαισθησίας του και της ανθρωπιάς του κι ακόμα, συνυφασμένες καθώς είναι με ένα παρθένο φυσικό περιβάλλον, συμβάλλουν στο να διατηρεί μιαν άμεση, αδιαμεσολάβητη, σχέση με τη φύση, στους κόλπους της οποίας επιχειρεί πραγματικές ή φανταστικές, πάντα καταπραϋντικές, ωστόσο, περιπλανήσεις.

Στις άλλες δύο ενότητες («Ο κόσμος γύρω» και «Κι ό,τι άλλο μένει») θα τολμούσα να πω ότι υπερισχύει η μορφή του χρονογραφήματος· αποτελούνται από σύντομα, ομοιομεγέθη ως επί το πλείστον, κείμενα, σχολιαστικά πτυχών της σύγχρονης, θεατής ή αθέατης, καθημερινότητας, του κέντρου και της περιφέρειας. Είναι όμως, και σ' αυτά, αισθητή η προσωπική εμπλοκή του συγγραφέα -την αντιλαμβάνεται κανείς από τον τρόπο που κάθε φορά μετέρχεται στην αντιμετώπιση του εκάστοτε θέματός του- καθώς δεν αρκείται στον απλό σχολιασμό προσώπων, συμβάντων και καταστάσεων αλλά, με μία μέθοδο οιονεί συνειρμική, ανασύρει κοιτάσματα της ζωής του, συμπλέκοντάς τα με τον εκάστοτε θεματικό πυρήνα του κειμένου του. Διακρίνεται δηλαδή και σ' αυτά τα κείμενα, εκτός/ή παράλληλα, από/με την αντικειμενική, πρωτοεπίπεδα δημοσιογραφική, προσέγγιση των θεμάτων και μια έντονη εξομολογητική διάθεση, αλλά και μια τόλμη, έτσι καθώς, στην επίμονη προσπάθειά του να αυτοπροσδιοριστεί, αποκαλύπτει ψηφίδες του βαθύτερου εαυτού του. Γεγονός που προσδίδει και στα κείμενα αυτής της κατηγορίας την υφή μιας αφηγηματικά δομημένης εκμυστήρευσης, προδίδοντας, ταυτόχρονα, και μια πρωτογενή ανάγκη για έκφραση, έκθεση και επικοινωνία.



ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 09/03/2007