Οι πιστοί σύζυγοι δεν γίνονται είδηση

Όλοι έχουμε ζήσει μια στιγμή που ο έρωτας χάνεται, που η αγάπη εκλείπει. Τι κι αν πρόκειται για την πρώτη μας αγάπη, για ένα μεγάλο πάθος, για τους γονείς και τους φίλους μας, ή απλώς για την περιπέτεια μιας νύχτας, όλοι κάποτε ξεχνάμε, παύουμε να αγαπούμε, λέμε ψέματα. Τα διηγήματα αυτά συλλαμβάνουν φωτογραφικά ακριβώς εκείνη τη στιγμή που το παραμύθι παρεκκλίνει, που η ωραία ιστορία μας κάνει νερά και η πραγματικότητα έρχεται να διαψεύσει τα όνειρα.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Στην πρώτη συλλογή διηγημάτων της νεαρής Καναδέζας Ναντίν Μπισμούτ, γεννημένης το 1975, περιγράφονται οι φευγαλέες εκείνες στιγμές που αποτελούν το καθοριστικό σημείο μιας μεταβολής στην προσωπική ζωή των ηρώων της και στον τρόπο αντίληψης των δεδομένων τους. Η θεματική των διηγημάτων -χωρίς αυτό να μειώνει τη σημασία τους- έχει ως άξονα τον οικογενειακό μικρόκοσμο. Πρόκειται για καθημερινές ιστορίες όπου σε «χαμηλό τόνο» δίνονται προσωπικές τραγωδίες, το βάρος του ανικανοποίητου, η ένταση της συνήθειας, τόνος που ταιριάζει περισσότερο στη σύντομη φόρμα, της οποίας, με το πρώτο της ήδη βιβλίο, η συγγραφέας αναδεικνύεται ικανότατη χειρίστρια. Μέσα από μικρά καθημερινά επεισόδια προβάλλουν στιγμές «δυσβάσταχτης αλήθειας», οι οποίες, ενώ συχνά διαφεύγουν από τους ήρωες, παρουσιάζονται στον αναγνώστη ως το κεντρικό και αινιγματικό σημείο της αφήγησης που καλείται να συμπληρωθεί.

Η Μπισμούτ με έναν κατεξοχήν κινηματογραφικό τρόπο μάς δίνει τις εξωτερικές λεπτομέρειες που σκηνοθετούν την κρίσιμη στιγμή, παρουσιάζοντας το γεγονός μαζί με μια άλλη πραγματικότητα που όταν εμφανίζεται, διαθέτει περισσότερη αλήθεια από όση είναι προετοιμασμένοι οι ήρωές της ν' αντέξουν. Πρόκειται για ήδη γνωστές αλήθειες, τις οποίες επιλέγουν ν' αγνοούν, καθώς ίδιον της ανθρώπινης φύσης είναι να προσπερνάει όσα δεν είναι σε θέση να χειριστεί.

«Δεν κατανοώ πάντα όσα ζω», λέει μια ηρωίδα και γύρω από αυτή την αδυναμία πρόσληψης περιστρέφεται και η θεματική των διηγημάτων. Στην αρχή, συνήθως, μας παρουσιάζεται μια καλά ρυθμισμένη εξωτερική πραγματικότητα, η οποία αρχίζει να τρίζει από ένα τυχαίο, συνήθως ασήμαντο, συμβάν, που γίνεται η αφορμή για να έρθουν στην επιφάνεια άλλες, όχι και τόσο ευχάριστες, πληροφορίες που προϋποθέτουν πλέον άλλους χειρισμούς.

Στο «Εφτασφράγιστο μυστικό», πρώτο διήγημα της συλλογής, η ερωμένη παρακολουθεί την τελετή της κηδείας τού για χρόνια εραστή της, στο γραφείο του οποίου εργαζόταν ως καθαρίστρια, και συναντάει για πρώτη φορά τη νόμιμη σύζυγό του, η οποία είναι ωραιότατη και γλυκύτατη. Αναρωτιέται για το δικό της ρόλο, και για τους λόγους που ο νεκρός είχε την ανάγκη της παρουσίας της. Οταν μετά το τέλος της τελετής βρίσκονται στις γυναικείες τουαλέτες, μπροστά στον ίδιο καθρέφτη, η ερωμένη, για να δικαιολογήσει την παρουσία της στην κηδεία, της λέει πως είναι η ψυχολόγος του νεκρού της συζύγου. Εκμυστήρευση που κάνει τη χήρα να πέσει στην αγκαλιά της για να παρηγορηθεί από την αφόρητη για εκείνη αποκάλυψη πως ο σύζυγός της είχε κρυφά προβλήματα που δεν της τα είχε εμπιστευτεί. Η ταύτιση της ερωμένης με μια υποθετική ψυχολόγο δίνεται ειρωνικά, προβάλλοντας μια άλλη διάσταση της παράνομης σχέσης.

Στο «Κινέζικη φοντύ», η Λιζ, που είναι προσηλωμένη στην ομορφιά και την τάξη, οργανώνει ένα δείπνο για ένα φιλικό τους ζευγάρι και βάζει τα δυνατά της για να πετύχει η βραδιά. Η ισορροπία ανατρέπεται όταν ο άντρας της φεύγει για τσιγάρα με τη γυναίκα του άλλου ζευγαριού και ο σύζυγος της αποκαλύπτει πως διατηρούν κρυφή σχέση για χρόνια. Η Λιζ, νιώθοντας τη ζωή να γλιστράει από τα χέρια της, με ανεξήγητη λύσσα ζητάει από τον απατημένο σύζυγο να της κάνει έρωτα. Μη βρίσκοντας καμία απάντηση για όλα αυτά που συμβαίνουν, θέλει απελπισμένα να κρατηθεί στη ζωή, χρησιμοποιώντας το κορμί της. Ο εξοπλισμός μιας καλά εδραιωμένης ζωής καταρρέει και μένει μόνο το σώμα και οι συνήθειές του για να την προστατεύσουν από την άβυσσο.

Στο «Μια πατάτα ζεστή σαν την καρδιά μου» ένας παρκαδόρος σε πολυτελές εστιατόριο βλέπει την αγαπημένη του, που είναι σερβιτόρα στο ίδιο μέρος, να φλερτάρει με κάποιον άλλο, ακριβώς με τον τρόπο που έκανε και με τον ίδιο. Παρ' ότι είναι εμφανέστατο πως η κοπέλα δεν τον θέλει πια, αρνείται να το κατανοήσει και το δικαιολογεί με χίλιους τρόπους. Οταν αργότερα αναγκαστεί να δει την αλήθεια, θα παραιτηθεί από τη δουλειά του, αφού προηγουμένως βλάψει μια άγνωστη γυναίκα, βάζοντας ενοχοποιητικά στοιχεία σ' ένα τυχαίο αυτοκίνητο. Το να κάνει κακό σε αγνώστους λειτουργεί για εκείνον λυτρωτικά.

Στο «Ιστορική τοποθεσία», που είναι και το μεγαλύτερο σε έκταση διήγημα της συλλογής, ένα νεαρό ζευγάρι Αμερικανών κάνουν το γύρο της Ευρώπης και παρά την οικονομική τους άνεση, που τους επιτρέπει να μείνουν σε πολυτελή ξενοδοχεία, ύστερα από επιμονή του νεαρού, που είναι κυνηγός της «αυθεντικής εμπειρίας», καταλήγουν σε ένα κατάλυμα με ελάχιστες ανέσεις σ' ένα ολλανδικό κάστρο. Κι ενόσω εκείνος εξερευνά μόνος του την περιοχή, η κοπέλα, ακολουθώντας έναν σερβιτόρο, βρίσκεται στα άδυτα του κτίσματος και μαθαίνει την κρυφή ιστορία του και όχι αυτή που γράφουν οι ταξιδιωτικοί οδηγοί. Στο υπόγειο του κάστρου υπάρχουν ποιήματα και προσευχές γραμμένα στους τοίχους και γκράφιτι μαύρα σαν κάρβουνο, ζωγραφισμένα από Εβραίους που είχαν καταφύγει εκεί κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και έζησαν για καιρό στοιβαγμένοι ο ένας πάνω στον άλλον. Οταν αναχωρούν, ο νεαρός αποποιείται την επιθυμία του για το αυθεντικό, ενώ η κοπέλα έχει την ανεκτίμητη ανάμνηση μιας αποκάλυψης. Συμπέρασμα: Η εμπειρία δεν προσφέρεται σ' αυτούς που την κυνηγούν, αλλά σε όσους παραμένουν ανοιχτοί και δεν ρισκάρουν να εκτεθούν.

Στο ομότιτλο διήγημα, μια γυναίκα που ακολουθεί με ευλαβική προσήλωση την καθημερινή της ενασχόληση με το μαγείρεμα και το συγύρισμα του σπιτιού, ακούει ταυτόχρονα τον άντρα της να της μεταδίδει σε σύντομες περιλήψεις τις τραγικές ειδήσεις της μέρας. Οικογενειακά δράματα, φόνοι, άνθρωποι σε οριακές δοκιμασίες και η βία του εξωτερικού κόσμου ακούγονται στ' αυτιά της τρομακτικά και όταν σε λίγο της επιτίθεται ο ίδιος της ο εαυτός, αντιλαμβάνεται πως οι παλιές συνήθειες που την κρατούσαν στη ζωή στερούνται νοήματος. Από τη στιγμή που τα παιδιά της έχουν μεγαλώσει και αναχώρησαν από το σπίτι, δεν έχει πλέον κάποιον να φροντίζει. Τα γεύματά της, που είναι τα δικά της έργα τέχνης, δεν τα χαίρεται πλέον κανείς, ο χρόνος της παραμένει κενός και άδειος κι αυτό που πραγματικά θα ήθελε, είναι να βάλει τη ζωή της στον καταψύκτη. Εκείνη τη μέρα για πρώτη φορά αφήνει το ψητό στο φούρνο να καεί.

Οι οριακές στιγμές της αποκάλυψης περιγράφονται με την ίδια φυσικότητα που μας δίνεται και το σκηνικό που στήνει η Μπισμούτ για τις ιστορίες της. Στον αναγνώστη παρέχεται η πρώτη, συνήθως απρόσμενη αντίδραση των χαρακτήρων, χωρίς να μας πληροφορεί για το πώς θα χειριστούν τις καινούργιες πληροφορίες. Ο «φακός» τής συγγραφέας τεχνηέντως περιφέρεται στον περιβάλλοντα χώρο, πριν εστιαστεί στο θέμα της, που είναι μια «οριακή στιγμή». Η κίνηση μιας κατσαρίδας, μια εικόνα στην τηλεόραση ή ένα τυχαίο περιστατικό είναι το προμήνυμα αυτού που πρόκειται να συμβεί, το οποίο συνήθως δεν είναι από μόνο του τραγικό, αλλά ικανό να ανατρέψει και να απορυθμίσει μια αρχικά εύρυθμη εικόνα -τρόπος που εξάλλου διαθέτει και η ίδια η ζωή.



ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 07/03/2003