Εγώ ο σερ...

Κύριε Μπιθικώτση, γιατί δεν γράφετε την ιστορία σας;
Χρόνια τώρα, γνωστοί και φίλοι μου ζητούσαν να καθίσω κάποια στιγμή και να γράψω για τη ζωή μου και την πορεία μου στο τραγούδι. Εγώ αντιδρούσα. Δεν μου περνούσε απ' το μυαλό να κάνω τη ζωή μου βιβλίο.
Έλεγα πάντα όχι. Όμως, πριν από λίγο καιρό, άλλαξα γνώμη - κι αυτό γιατί φοβήθηκα επειδή όσα βιβλία έχω διαβάσει ανθρώπων που είχα γνωρίσει από κοντά είχαν πολλά λάθη. Έλεγα στον εαυτό μου όταν τα διάβαζα πως και για μένα τα ίδια θα κάνουν. Τα ίδια θα γράφουν. Θα βρεθεί κάποιος που θα θέλει να βγάλει χρήματα και θα γράψει γεγονότα για τη ζωή μου που δεν θ' ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
Έτσι, λοιπόν, πήρα την απόφαση να φτιάξω ο ίδιος το βιβλίο για τη ζωή μου. Σελίδα σελίδα.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Μετά την έκδοση πληθώρας βιβλίων (βιογραφιών, αυτοβιογραφιών ή μελετών) με θέμα τη ζωή και το έργο σημαντικών ή μη δημιουργών και ερμηνευτών του ελληνικού λαϊκού τραγουδιού, έφτασε επιτέλους η ώρα να γνωρίσουν οι αναγνώστες από πρώτο χέρι τον βίο του Γρηγόρη Μπιθικώτση, ενός σημαντικού τραγουδοποιού και σολίστα του μπουζουκιού, ο οποίος ωστόσο θα μείνει στην ιστορία ως τραγουδιστής. Διότι ο Μπιθικώτσης είναι αυτός που έψαλε με τη λιτή φωνή του (την είπαν «δωρική» και «ξύλινη»), τη φωνή που, σύμφωνα με τον Μίκη Θεοδωράκη, «πάει να γίνει η συνισταμένη της φωνής του έλληνα λεβέντη, του ξωμάχου, του φαντάρου, του φοιτητή, του εργάτη, του καθένα μας», τους καημούς της γενιάς η οποία μεγάλωσε κατά τη μετεμφυλιακή εποχή. Το βιβλίο Εγώ, ο σερ είναι μια εκ βαθέων εξομολόγηση του ξεχωριστού ερμηνευτή σε επιμέλεια του Πάνου Γεραμάνη, ενός από τους πλέον ειδήμονες δημοσιογράφους στον χώρο του λαϊκού τραγουδιού (ο ίδιος επιμελήθηκε και το λεύκωμα-ημερολόγιο Στέλιος Καζαντζίδης. Οταν η φωνή φτάνει το θρύλο, Αγκυρα, 2001). Και εδώ αναπόφευκτα μπορεί να γίνει μια μικρή μνεία των διαφορών και των ομοιοτήτων των δύο τραγουδιστών, αλλά και κάποια σύγκριση των ανάλογων πονημάτων που αφορούν τη ζωή τους. Ενώ η αυτοβιογραφία του Καζαντζίδη (ή τουλάχιστον η αφήγησή του στον Βασίλη Βασιλικό, όπως αποδόθηκε στο βιβλίο Υπάρχω. Ο Στέλιος Καζαντζίδης μιλάει στον Βασίλη Βασιλικό, εκδόσεις Λιβάνη, 2000), εκτός από το μάλλον νοσηρό ενδιαφέρον του κοινού, προκάλεσε αρνητικά σχόλια, θόρυβο, ακόμη και θυμηδία (βλ. τα «Βιβλία» της 26ης Νοεμβρίου 2000), η αντίστοιχη του Μπιθικώτση, παρά τις επαναλήψεις των ίδιων φράσεων και ορισμένων γεγονότων, κερδίζει τις εντυπώσεις και προξενεί ευχαρίστηση εξαιτίας της ειλικρίνειας, της καθαρής ματιάς και της θυμοσοφίας του αυτοβιογραφούμενου.

Ο Μπιθικώτσης, που κυριάρχησε στη λαϊκή μουσική σκηνή της Ελλάδας επί 20 και πλέον χρόνια (1950-1970), αποκλήθηκε «σερ Μπιθί» από τον Δημήτρη Ψαθά στην καθημερινή στήλη που είχε στα «Νέα». Με καταγωγή από την Κάρυστο της Εύβοιας, γεννήθηκε στο Περιστέρι τον Δεκέμβριο του 1922, άσκησε την τέχνη του υδραυλικού και έμαθε από μικρός να παίζει κιθάρα. Συχνά έφευγε από το σπίτι του για να πάει να ακούσει έξω από το μαγαζί όπου τραγουδούσαν τις μεγάλες μορφές του ρεμπέτικου τραγουδιού, τον Μάρκο Βαμβακάρη, τον Στράτο Παγιουμτζή, τον Απόστολο Χατζηχρήστο και τον νεαρό τότε Μανώλη Χιώτη. Η επιμονή του να μάθει μπουζούκι τον οδήγησε στο να εξελιχθεί σε σπουδαίο οργανοπαίχτη αλλά και λαϊκό συνθέτη. Το όνειρό του να συνεργαστεί με τον Βαμβακάρη πραγματοποιήθηκε το 1947, όταν ο εκ των ιδρυτών του ρεμπέτικου (ο «Σωκράτης» και το «δέντρο της λαϊκής μουσικής», κατ' αυτόν) τραγούδησε σε δίσκο το πρώτο τραγούδι του «Το καντήλι τρεμοσβήνει» (σε στίχους του Χαράλαμπου Βασιλειάδη ή «Τσάντα»). Σταθμός στην πορεία του υπήρξε η συνάντησή του με τον Μίκη Θεοδωράκη το 1960, όταν τραγούδησε τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου, κύκλο τραγουδιών που ανέτρεψε τα δεδομένα στην ελληνική λαϊκή μουσική. Υστερα από αυτό επόμενος σταθμός ήταν το 1964, όταν τραγούδησε το «Αξιον εστί» του Οδυσσέα Ελύτη μελοποιημένο ξανά από τον Θεοδωράκη.

Η αυτοβιογραφία του Μπιθικώτση (μολονότι δεν διευκρινίζεται αν γράφτηκε ιδιοχείρως από τον καλλιτέχνη ή την αφηγήθηκε στο μαγνητόφωνο και εκ των υστέρων την επεξεργάστηκε ο Γεραμάνης) διαθέτει αρκετά στοιχεία που την καθιστούν αξιανάγνωστη. Ενα από αυτά είναι η περιγραφή των σκληρών συνθηκών διαβίωσης της οικογένειάς του και του ίδιου κατά την περίοδο της Κατοχής: σχετίστηκε με κάποιους μαυραγορίτες, έφαγε ξύλο από αστυνομικούς του Μπουραντά, συνήψε φιλία με έναν ιταλό καραμπινιέρο χάρη στην οποία πολλοί έλληνες πατριώτες γλίτωσαν από «τις φυλακές, το ξύλο και το θάνατο». Αλλο στοιχείο είναι η στράτευσή του και η μεταγωγή του στη Μακρόνησο (για λόγους που ο ίδιος δεν θέλει να πει, δεδομένου ότι από πουθενά δεν προκύπτει ότι είχε αριστερή δράση), καθώς και η δημιουργία εκεί από τον ίδιο της «λαϊκής ορχήστρας της Μακρονήσου», γεγονός που συνέβαλε στη γνωριμία του με τον Μίκη Θεοδωράκη. Αλλα ενδιαφέροντα στιγμιότυπα που αφηγείται είναι οι εμφανίσεις του Κωνσταντίνου Καραμανλή, υπουργού τότε, στο κέντρο όπου εμφανιζόταν, η ανακάλυψη του ταλέντου της ανήλικης Πόλυς Πάνου στα Ψηλά Αλώνια της Πάτρας, η συνάντησή του με τον Μάνο Χατζιδάκι στο ζαχαροπλαστείο του Φλόκα, η συνεργασία του με τον Καζαντζίδη, το τρακ που είχε στην πρώτη του συναυλία με τον Θεοδωράκη στο θέατρο «Κεντρικόν», η οδήγηση με το πρώτο του Φιατάκι, η απαγόρευση της παρουσίασης του «Αξιον εστί» στο Ηρώδειο από την κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου με το πρόσχημα ότι ο ιερός χώρος θα βεβηλωνόταν από τα μπουζούκια και τη φωνή του, ο έρωτάς του με τη Ζωή Φυτούση, η περιπέτειά του ως επιβάτη μιας Ντακότας, η εγκατάστασή του στο Χαλάνδρι.

Στην αυτοβιογραφία του Μπιθικώτση ο Πάνος Γεραμάνης παρεμβάλλει δικά του κείμενα με τα οποία σχολιάζει τα λεχθέντα ή αναλύει κάποιο θέμα για χάρη του αναγνώστη. Σύμφωνα με τον επιμελητή, «ο ακούραστος, δημιουργικός, ταλαντούχος, χαλύβδινος, ευφυής και πολύ θετικός» Γρηγόρης Μπιθικώτσης έγραψε μια προσωπική μουσική ιστορία, συνυφασμένη με το καλλιτεχνικό, κοινωνικό και ιστορικό γίγνεσθαι της Ελλάδας. Αυτό είναι αλήθεια. Από αυτή την άποψη η παρούσα αυτοβιογραφία, μολονότι δεν περιλαμβάνει όλες τις φάσεις της πορείας του καλλιτέχνη ούτε αποκαλύπτει ορισμένες από τις πτυχές της ζωής του που ο απαιτητικός αναγνώστης θα ήθελε να γνωρίζει, αποτελεί ένα αξιόλογο γραπτό ντοκουμέντο που ενισχύεται με γνωστές και ανέκδοτες φωτογραφίες του, με στίχους τραγουδιών, καθώς και με έναν εξαντλητικό κατάλογο της δισκογραφίας του που έχει επιμεληθεί ο Βαγγέλης Αρναουτάκης.



Φίλιππος Φιλίππου (συγγραφέας)

ΤΟ ΒΗΜΑ , 09-02-2003