Το αγόρι με τη ριγέ πιτζάμα

Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψεις την ιστορία αυτού του βιβλίου. Συνήθως στο οπισθόφυλλο δίνουμε κάποια στοιχεία για την πλοκή, στην περίπτωσή μας όμως πιστεύουμε πως αυτό θα χαλάσει τις εκπλήξεις που κρύβονται στο κείμενο -και είναι πολλές. Πιστεύουμε πως είναι σημαντικό να αρχίσεις να το διαβάζεις χωρίς να ξέρεις ποιο είναι το θέμα του.
Αν πάντως αρχίσεις να το διαβάζεις, θα πας μια μεγάλη βόλτα μ' ένα αγόρι που λέγεται Μπρούνο. Και αργά ή γρήγορα θα βρεθείς, μαζί με τον Μπρούνο, μπροστά σε ένα συρματόπλεγμα και θα γνωρίσεις ένα αγόρι που ζει από την άλλη πλευρά του συρματοπλέγματος.
Συρματοπλέγματα σαν αυτό υπάρχουν σε όλα σχεδόν τα μέρη του κόσμου. Ευχόμαστε όμως ποτέ στη ζωή σου να μη βρεθείς μπροστά σε κάποιο από αυτά.

(Από το εξώφυλλο του βιβλίου)

ΚΡΙΤΙΚΗ



Το μυθιστόρημα του Τζον Μπόιν (Ιρλανδία, 1971-) είναι, αν δεν λαθεύουμε, το πρώτο παιδικό βιβλίο που γράφτηκε ποτέ για το Ολοκαύτωμα, γεγονός αξιοσημείωτο βέβαια. Το πλέον όμως σημαντικό είναι πως το βιβλίο, εκτός του ότι είναι με άφθαστη μαεστρία γραμμένο -ας μην ξεχνάμε το οδυνητόρατατο και αδιανόητο για παιδιά, μα και για μεγάλους θέμα του- είναι ένας αίνος στη φιλία όσο και μια καταγγελία κάθε μορφής ολοκληρωτισμού, βαρβαρότητας και συνένοχης και κακουργηματικής εθελοτυφλίας.

Πρόθεσή μας δεν είναι να μιλήσουμε για το Ολοκαύτωμα, που απαιτεί πολύ χώρο και ακόμη πιο πολύ σεβασμό. Αλλωστε σε κανένα σημείο του έργου δεν θα συναντήσει κανείς τη φοβερή αυτή λέξη. Θα πούμε απλώς ότι το μυθιστόρημα του Ιρλανδού συγγραφέα με το ίδιο ενδιαφέρον, έκπληξη και συγκίνηση μπορεί να διαβαστεί και από τους ενήλικους, και ότι μεταφράζεται και θα κυκλοφορήσει μέσα στους επόμενους μήνες σε 24 χώρες. Είναι δε χαρακτηριστική η φράση του Αγγλου εκδότη David Fickling: «Είναι ένα βιβλίο για την αθωότητα που βαδίζει στο σκοτάδι». Και ο Μπρούνο, εννιάχρονος, γιος ανώτερου αξιωματικού των ναζί, είναι αθώος σαν αμνός. Και σαν αμνός οδηγείται στη θυσία. Ανήξερος, με την καρδιά του έτοιμη να σπάσει στην επιθυμία του να βοηθήσει τον φίλο του και με την παλάμη του ζεστή από αγάπη μες στην παλάμη του «αγοριού με τη ριγέ πιτζάμα», του επίσης εννιάχρονου Εβραίου Σμούελ, ο οποίος έχει μεταφερθεί με την οικογένειά του στο Αουσβιτς από ένα γκέτο της Πολωνίας.

Ο Μπρούνο ζούσε πριν στο Βερολίνο. Σε αρχοντικό. Μέσα στην άγνοια και την καλή χαρά. Και την πειθαρχία, ίσως, την οποία επέβαλλε ο αξιωματικός πατέρας. Πιο τρυφερή η μητέρα, πιο ωραίος τύπος η γιαγιά, παλιά τραγουδίστρια, πιο αχώνευτη (κατά τον Μπρούνο) η αδελφή του, που μπαίνει στην εφηβεία. Σχολεία, φίλοι, μουσική, ζαχαροπλαστεία, υπηρετικό προσωπικό, οικογενειακές συγκεντρώσεις. Που, όμως, ξάφνου, στα 1943, τα στερήθηκαν καθώς ο ναζί πατέρας τοποθετήθηκε διοικητής στο μεγαλύτερο χιτλερικό στρατόπεδο και εγκαθίσταται με την οικογένειά του πολύ κοντά στον τόπο του πόνου και της απελπισίας.

Από τα παράθυρά τους βλέπουν το χάος του στρατοπέδου και τους αμέτρητους έγκλειστους με τις ριγέ πιτζάμες. Αντρες και γυναίκες, κορίτσια και αγόρια, νεαροί και νεαρές, παππούδες όλοι τους, ανεξαιρέτως, φάνταζαν παιδιά στα μάτια του Μπρούνο. Τόση η αδυναμία τους. «Και τι να κάνουν εδώ;» σκεφτόταν. Απορούσε ο αδαής, μιας και κανείς από τους οικείους του δεν τον είχε ενημερώσει για όσα τρομερά συνέβαιναν πίσω από το συρματόπλεγμα, το οποίο, σημειωτέον, βρισκόταν μόλις λίγα μέτρα απόσταση από το γκαζόν που υπήρχε γύρω από τη νέα τους κατοικία.

Η περιέργειά του και μια ρομαντική τάση για εξερευνήσεις τον οδήγησαν στη μυστική φιλία με τον μικρούλη αιχμάλωτο, τον Σμούελ, αλλά και (σιγά και οδυνηρά) στην αλήθεια. Οση αλήθεια βέβαια μπορεί να συλλάβει ένα παιδί της ηλικίας του.

Το τέλος του βιβλίου είναι απροσδόκητο και είναι μια αληθινή τραγωδία. Για όλους. Βιβλίο που μας μίλησε κατάβαθα, που θα αγγίξει κάθε αναγνώστη. Ενα εξαιρετικό μυθιστόρημα για όλους μας.

Από 13 ετών



ΕΛΕΝΗ ΣΑΡΑΝΤΙΤΗ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 09/03/2007