0
Your Καλαθι
Καλώς να πέσει
Περιγραφή
Νιώθοντας να τον πνίγει η δουλειά του σε μια τράπεζα της Νέας Υόρκης, ο Νέλσον Ντάιαρ παραιτείται χωρίς δισταγμό από τη θέση του μόλις του παρουσιάζεται η ευκαιρία να πιάσει δουλειά στο ταξιδιωτικό γραφείο ενός παλιού γνωστού του στην Ταγγέρη.
Όμως αυτό που φαινόταν αρχικά ως μια διαφυγή σωτηρίας από την ανιαρή μονοτονία της ζωής στη Νέα Υόρκη, πολύ σύντομα αποδεικνύεται εξαιρετικά επικίνδυνο για τον νεαρό Αμερικανό.
Φθάνοντας στην Ταγγέρη που στα τέλη της δεκαετίας του 1940 βρίσκεται υπό διεθνή διοίκηση, αντιλαμβάνεται ότι το ταξιδιωτικό γραφείο δεν είναι παρά βιτρίνα μαύρης αγοράς συναλλάγματος, και ο Νέλσον Ντάιαρ ανακαλύπτει ότι έχει εμπλακεί σ’ ένα πολύπλοκο δίχτυ από λαθρεμπόριο συναλλάγματος, ερωτικές ίντριγκες και οαιχνίδια κατασκοπείας.
ΚΡΙΤΙΚΗ
Ο Πωλ Μπόουλς (Νέα Υόρκη 1910 - Ταγγέρη 1999) έγινε παγκοσμίως γνωστός το 1949 με το Τσάι στη Σαχάρα, το πρώτο του μυθιστόρημα με το οποίο εδραιώθηκε η φήμη του, που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Μπερνάρντο Μπερτολούτσι. Τη δεκαετία του '30 ήταν γνωστός ως συνθέτης μουσικής θεατρικών έργων, τη δεκαετία του '40 ως μουσικοκριτικός, δημοσιογράφος, μεταφραστής και διηγηματογράφος και τη δεκαετία του '50 ως ο κατ' εξοχήν υπαρξιστής μυθιστοριογράφος της Αμερικής. Νωρίτερα είχε δοκιμάσει τις δυνάμεις του στην ποίηση και στη ζωγραφική. Ταξίδεψε πολύ (Μεξικό, Νότια Αμερική, Κεϋλάνη, Ταϊλάνδη, Βόρεια Αφρική, Γαλλία - στο Παρίσι γνώρισε τη Γερτρούδη Στάιν και τους σουρεαλιστές) και έγραψε ιστορίες για εξωτικά μέρη, ωστόσο το κυρίαρχο υπαρξιακό του θέμα είναι η αποξένωση του ανθρώπου μέσα στον κοινωνικό του χώρο. Θεωρείται ο συγγραφέας που απεικόνισε στο έργο του τη σχεδόν μυθική Ταγγέρη, μια πολυεθνική πόλη στο Μαρόκο, όπου έζησε κατά καιρούς η οποία όμως σήμερα δεν έχει πλέον τίποτε από την παλιά της αίγλη. Αυτή ακριβώς η Ταγγέρη πρωταγωνιστεί στο νουάρ μυθιστόρημα Καλώς να πέσει (πρωτότυπος τίτλος Let it Come Down) που εκδόθηκε το 1952, έτος που η Διεθνής Ζώνη του Μαρόκου έπαψε να υφίσταται ύστερα από διεθνή συμφωνία.
Κεντρικός ήρωας είναι ο Νέλσον Ντάιαρ (εγκαταλείπει τη δουλειά του σε μια τράπεζα της Νέας Υόρκης για να ταξιδέψει και να εργαστεί σ' ένα ταξιδιωτικό γραφείο στην Ταγγέρη) και κεντρικό θέμα είναι το χρήμα: όλοι το χρειάζονται, το αναζητούν, το ξοδεύουν ή το ιδιοποιούνται. Το χρήμα αποτελεί τον καταλύτη των εξελίξεων και φέρνει τον ήρωα αντιμέτωπο με τη συνείδησή του και τον θάνατο. Στην Ταγγέρη, μια πόλη «πρότυπο διαφθοράς» κατά τον κ. Χόλαντ, το alter ego του συγγραφέα στο μυθιστόρημα, ο Ντάιαρ, που είναι συμπαθής μέχρι όμως του σημείου που γίνεται θύμα, γνωρίζει ένα σωρό κόσμο, ντόπιους και ξένους, τυχοδιώκτες και κατάσκοπους, και μπλέκει σε μια υπόθεση με λαθρεμπόριο συναλλάγματος. Πρόκειται για μια φαινομενικά απλή μεταφορά χρημάτων, τα οποία αναλαμβάνει να παραδώσει σ' έναν εβραίο χρηματιστή κατ' εντολήν του εργοδότη του.
Η πλοκή στηρίζεται στον χαρακτήρα του Ντάιαρ, τον αθώο, τον άσχετο, τον ασήμαντο, τον φαινομενικά ψυχρό, τον συνετό υπάλληλο, ο οποίος όταν βρίσκεται μπροστά στην ευκαιρία της ζωής του κι έχει να διαλέξει ανάμεσα στον δρόμο της Αρετής και στον δρόμο της Κακίας ακολουθεί τον δεύτερο, αγνοώντας ή μάλλον παραβλέποντας τις πιθανές συνέπειες της πράξης του. Αλλα πρόσωπα στο μυθιστόρημα είναι ο ύποπτος ταξιδιωτικός πράκτορας Τζακ Γουίλκοξ, ο άπληστος Μαροκινός Δαμί, η νυμφομανής Νταίζη, η λεσβία Γιούνις, η φιλοχρήματη ελληνίδα προαγωγός μαντάμ Παπακωνσταντή, η κυνική μαροκινή πόρνη Χαντίγια, η σοβιετική κατάσκοπος κυρία Ζουβενόν, όλα ικανά να πλαισιώσουν τον κεντρικό ήρωα και να σχηματίσουν το μυθιστορηματικό σύμπαν του Μπόουλς.
Σύμφωνα με τον ίδιο τον συγγραφέα και την εξομολόγησή του στην αρχή του μυθιστορήματος, ο ήρωας είναι επινοημένος, ενώ όλοι οι υπόλοιποι χαρακτήρες είναι παρμένοι από ανθρώπους που γνώρισε στην Ταγγέρη. Η κλοπή των χρημάτων συνέβη στην πραγματικότητα και ήταν τόσο απίθανη - λέει ο Μπόουλς -, που χρειάστηκε να την τροποποιήσει κάπως ώστε να γίνει πιστευτή. Ο αναγνώστης, χάρη στον πρόλογο, γνωρίζει εξαρχής την πραγματική ιστορία: ο γιος ενός φημισμένου άγγλου συγγραφέα αποφάσισε να αγοράσει οικόπεδο στην Ταγγέρη για να χτίσει σπίτι και, επειδή απαγορευόταν η εξαγωγή στερλινών από τη Βρετανία, ανέθεσε το ζήτημα σ' έναν Ινδό, που χρησιμοποίησε για τη μεταφορά των χρημάτων τον γραμματέα ενός άγγλου τζέντλεμαν, ο οποίος τα πήρε και εξαφανίστηκε.
Το Καλώς να πέσει (πρόκειται για μια σκληρή φράση, παρμένη από τον Μάκβεθ του Σαίξπηρ, «Let it come down», η οποία είχε γοητεύσει τον συγγραφέα από την παιδική του ηλικία ακόμη) θεωρείται το «πιο ρωμαλέο» και το πιο εντυπωσιακό μυθιστόρημα του Μπόουλς. Είναι βουτηγμένο σε μια ζοφερή ατμόσφαιρα και γοητεύει με την ανάπτυξη της πλοκής που βαθμιαία κλιμακώνεται ως το απρόσμενο φινάλε. Στο θαυμάσιο άρθρο του «Paul Bowles: Ο ταξιδιώτης που απόμεινε στην Ταγγέρη» (υπάρχει στο βιβλίο Ο σκορπιός και άλλα διηγήματα, εκδόσεις Απόπειρα) ο Σπύρος Μοσκόβου θεωρεί ότι το μυθιστόρημα κλείνει με μια από τις «πιο συναρπαστικές σκηνές της σύγχρονης λογοτεχνίας». Είναι η σκηνή όπου ο ήρωας παραφρονεί υπό την επίδραση του χασίς - μαζί του παραπαίει και η ίδια η διήγηση - και αρπάζει ένα στιλέτο για να το χρησιμοποιήσει κατά του συντρόφου του, ο οποίος επιβουλεύεται τη ζωή του. Κάπως έτσι, με τη βοήθεια του «ματζούν» που απελευθέρωσε «αόρατες δυνάμεις μέσα του», κατόρθωσε ο Μπόουλς να φέρει σε πέρας με επιτυχία κάποια συγκλονιστικά επεισόδια που αφηγείται στο Τσάι στη Σαχάρα.
Φίλιππος Φιλίππου (συγγραφέας)
ΤΟ ΒΗΜΑ , 18-08-2002
Όμως αυτό που φαινόταν αρχικά ως μια διαφυγή σωτηρίας από την ανιαρή μονοτονία της ζωής στη Νέα Υόρκη, πολύ σύντομα αποδεικνύεται εξαιρετικά επικίνδυνο για τον νεαρό Αμερικανό.
Φθάνοντας στην Ταγγέρη που στα τέλη της δεκαετίας του 1940 βρίσκεται υπό διεθνή διοίκηση, αντιλαμβάνεται ότι το ταξιδιωτικό γραφείο δεν είναι παρά βιτρίνα μαύρης αγοράς συναλλάγματος, και ο Νέλσον Ντάιαρ ανακαλύπτει ότι έχει εμπλακεί σ’ ένα πολύπλοκο δίχτυ από λαθρεμπόριο συναλλάγματος, ερωτικές ίντριγκες και οαιχνίδια κατασκοπείας.
ΚΡΙΤΙΚΗ
Ο Πωλ Μπόουλς (Νέα Υόρκη 1910 - Ταγγέρη 1999) έγινε παγκοσμίως γνωστός το 1949 με το Τσάι στη Σαχάρα, το πρώτο του μυθιστόρημα με το οποίο εδραιώθηκε η φήμη του, που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Μπερνάρντο Μπερτολούτσι. Τη δεκαετία του '30 ήταν γνωστός ως συνθέτης μουσικής θεατρικών έργων, τη δεκαετία του '40 ως μουσικοκριτικός, δημοσιογράφος, μεταφραστής και διηγηματογράφος και τη δεκαετία του '50 ως ο κατ' εξοχήν υπαρξιστής μυθιστοριογράφος της Αμερικής. Νωρίτερα είχε δοκιμάσει τις δυνάμεις του στην ποίηση και στη ζωγραφική. Ταξίδεψε πολύ (Μεξικό, Νότια Αμερική, Κεϋλάνη, Ταϊλάνδη, Βόρεια Αφρική, Γαλλία - στο Παρίσι γνώρισε τη Γερτρούδη Στάιν και τους σουρεαλιστές) και έγραψε ιστορίες για εξωτικά μέρη, ωστόσο το κυρίαρχο υπαρξιακό του θέμα είναι η αποξένωση του ανθρώπου μέσα στον κοινωνικό του χώρο. Θεωρείται ο συγγραφέας που απεικόνισε στο έργο του τη σχεδόν μυθική Ταγγέρη, μια πολυεθνική πόλη στο Μαρόκο, όπου έζησε κατά καιρούς η οποία όμως σήμερα δεν έχει πλέον τίποτε από την παλιά της αίγλη. Αυτή ακριβώς η Ταγγέρη πρωταγωνιστεί στο νουάρ μυθιστόρημα Καλώς να πέσει (πρωτότυπος τίτλος Let it Come Down) που εκδόθηκε το 1952, έτος που η Διεθνής Ζώνη του Μαρόκου έπαψε να υφίσταται ύστερα από διεθνή συμφωνία.
Κεντρικός ήρωας είναι ο Νέλσον Ντάιαρ (εγκαταλείπει τη δουλειά του σε μια τράπεζα της Νέας Υόρκης για να ταξιδέψει και να εργαστεί σ' ένα ταξιδιωτικό γραφείο στην Ταγγέρη) και κεντρικό θέμα είναι το χρήμα: όλοι το χρειάζονται, το αναζητούν, το ξοδεύουν ή το ιδιοποιούνται. Το χρήμα αποτελεί τον καταλύτη των εξελίξεων και φέρνει τον ήρωα αντιμέτωπο με τη συνείδησή του και τον θάνατο. Στην Ταγγέρη, μια πόλη «πρότυπο διαφθοράς» κατά τον κ. Χόλαντ, το alter ego του συγγραφέα στο μυθιστόρημα, ο Ντάιαρ, που είναι συμπαθής μέχρι όμως του σημείου που γίνεται θύμα, γνωρίζει ένα σωρό κόσμο, ντόπιους και ξένους, τυχοδιώκτες και κατάσκοπους, και μπλέκει σε μια υπόθεση με λαθρεμπόριο συναλλάγματος. Πρόκειται για μια φαινομενικά απλή μεταφορά χρημάτων, τα οποία αναλαμβάνει να παραδώσει σ' έναν εβραίο χρηματιστή κατ' εντολήν του εργοδότη του.
Η πλοκή στηρίζεται στον χαρακτήρα του Ντάιαρ, τον αθώο, τον άσχετο, τον ασήμαντο, τον φαινομενικά ψυχρό, τον συνετό υπάλληλο, ο οποίος όταν βρίσκεται μπροστά στην ευκαιρία της ζωής του κι έχει να διαλέξει ανάμεσα στον δρόμο της Αρετής και στον δρόμο της Κακίας ακολουθεί τον δεύτερο, αγνοώντας ή μάλλον παραβλέποντας τις πιθανές συνέπειες της πράξης του. Αλλα πρόσωπα στο μυθιστόρημα είναι ο ύποπτος ταξιδιωτικός πράκτορας Τζακ Γουίλκοξ, ο άπληστος Μαροκινός Δαμί, η νυμφομανής Νταίζη, η λεσβία Γιούνις, η φιλοχρήματη ελληνίδα προαγωγός μαντάμ Παπακωνσταντή, η κυνική μαροκινή πόρνη Χαντίγια, η σοβιετική κατάσκοπος κυρία Ζουβενόν, όλα ικανά να πλαισιώσουν τον κεντρικό ήρωα και να σχηματίσουν το μυθιστορηματικό σύμπαν του Μπόουλς.
Σύμφωνα με τον ίδιο τον συγγραφέα και την εξομολόγησή του στην αρχή του μυθιστορήματος, ο ήρωας είναι επινοημένος, ενώ όλοι οι υπόλοιποι χαρακτήρες είναι παρμένοι από ανθρώπους που γνώρισε στην Ταγγέρη. Η κλοπή των χρημάτων συνέβη στην πραγματικότητα και ήταν τόσο απίθανη - λέει ο Μπόουλς -, που χρειάστηκε να την τροποποιήσει κάπως ώστε να γίνει πιστευτή. Ο αναγνώστης, χάρη στον πρόλογο, γνωρίζει εξαρχής την πραγματική ιστορία: ο γιος ενός φημισμένου άγγλου συγγραφέα αποφάσισε να αγοράσει οικόπεδο στην Ταγγέρη για να χτίσει σπίτι και, επειδή απαγορευόταν η εξαγωγή στερλινών από τη Βρετανία, ανέθεσε το ζήτημα σ' έναν Ινδό, που χρησιμοποίησε για τη μεταφορά των χρημάτων τον γραμματέα ενός άγγλου τζέντλεμαν, ο οποίος τα πήρε και εξαφανίστηκε.
Το Καλώς να πέσει (πρόκειται για μια σκληρή φράση, παρμένη από τον Μάκβεθ του Σαίξπηρ, «Let it come down», η οποία είχε γοητεύσει τον συγγραφέα από την παιδική του ηλικία ακόμη) θεωρείται το «πιο ρωμαλέο» και το πιο εντυπωσιακό μυθιστόρημα του Μπόουλς. Είναι βουτηγμένο σε μια ζοφερή ατμόσφαιρα και γοητεύει με την ανάπτυξη της πλοκής που βαθμιαία κλιμακώνεται ως το απρόσμενο φινάλε. Στο θαυμάσιο άρθρο του «Paul Bowles: Ο ταξιδιώτης που απόμεινε στην Ταγγέρη» (υπάρχει στο βιβλίο Ο σκορπιός και άλλα διηγήματα, εκδόσεις Απόπειρα) ο Σπύρος Μοσκόβου θεωρεί ότι το μυθιστόρημα κλείνει με μια από τις «πιο συναρπαστικές σκηνές της σύγχρονης λογοτεχνίας». Είναι η σκηνή όπου ο ήρωας παραφρονεί υπό την επίδραση του χασίς - μαζί του παραπαίει και η ίδια η διήγηση - και αρπάζει ένα στιλέτο για να το χρησιμοποιήσει κατά του συντρόφου του, ο οποίος επιβουλεύεται τη ζωή του. Κάπως έτσι, με τη βοήθεια του «ματζούν» που απελευθέρωσε «αόρατες δυνάμεις μέσα του», κατόρθωσε ο Μπόουλς να φέρει σε πέρας με επιτυχία κάποια συγκλονιστικά επεισόδια που αφηγείται στο Τσάι στη Σαχάρα.
Φίλιππος Φιλίππου (συγγραφέας)
ΤΟ ΒΗΜΑ , 18-08-2002
Κριτικές
Δεν βρέθηκαν δημοσιεύσεις
