Τα κρυμμένα κλειδιά της ψυχής

Σχετικά με τη διασκευή

Παρά τον αδιαφιλονίκητο πλούτο της Καθαρεύουσας, όπως επίσης και της Αρχαΐζουσας Ελληνικής Γλώσσας, η διαμόρφωση ανάλογων λεκτικών στοιχείων σε ένα έργο κρίνεται απαραίτητη για μια σύγχρονη έκδοση, προκειμένου να γίνει αυτό κατανοητό στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό.

Με τα σημερινά δεδομένα, είναι κάτι παραπάνω από αναγκαία η προσαρμογή στη Νεοελληνική Γλώσσα ενός έργου που έχει γραφτεί στην Καθαρεύουσα. Ωστόσο, ένα τέτοιο εγχείρημα δεν είναι ούτε απλό ούτε ανώδυνο· και βέβαια εξυπακούεται ότι η ευθύνη του διασκευαστή και επιμελητή σε μια τέτοια προσπάθεια είναι τεράστια…

Στην περίπτωση του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, αυτή η ευθύνη πολλαπλασιάζεται. Γιατί εδώ δεν πρόκειται για την κλασική μεταφορά μιας συγγραφικής δημιουργίας από την Καθαρεύουσα στη Δημοτική.

Το ύφος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, ιδιάζον, εντελώς προσωπικό και πρωτότυπο, είναι ένα αμάλγαμα από ποικίλα γλωσσικά στοιχεία της καθαρεύουσας, της δημοτικής, της βυζαντινίζουσας και ακόμη της αρχαΐζουσας και της κλασικής (αρχαίας ελληνικής) γλώσσας. Και όλη αυτή η σύνθεση βασίζεται σε λέξεις που, παρά τις ποικίλες προελεύσεις τους, εναρμονίζονται θαυμάσια με τους επιγραμματικούς χαρακτηρισμούς, τους ιδιωματισμούς και τις κυριολεξίες που τόσο περίτεχνα χειρίζεται ο Παπαδιαμάντης.

Με σεβασμό και δέος προς το πρωτότυπο κείμενο, προκειμένου να διατηρηθεί όσο το δυνατό πιο ατόφιο το ύφος του μεγάλου δημιουργού του, στην παρούσα διασκευή οι διάλογοι παρέμειναν, σχεδόν εξ ολοκλήρου, όπως έχουν γραφεί, ενώ έγινε προσπάθεια, ακόμη και στα περιγραφικά κείμενα, να μην αλλοιωθούν οι λέξεις και οι φράσεις (πάντα στο μέτρο του δυνατού). Εκεί όπου κρίθηκε αναγκαίο να αποδοθεί ακριβώς το γλωσσικό ύφος ή και το κλίμα της εποχής, προτιμήθηκε να μείνουν κάποιοι όροι αμετάβλητοι και γι’ αυτό, αντί να γίνει η μετάφρασή τους, δόθηκαν επεξηγήσεις και υποσημειώσεις στο τέλος του κειμένου…

Θεωρούμε ότι το σημαντικότερο σε μια διασκευή είναι η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη διατήρηση της λογοτεχνικότητας του πρωτοτύπου. Ο Θ. Πυλαρινός σημειώνει: «… οι πάσης φύσεως προσαρμογές είναι αναπόφευκτες, για να μην πούμε ευκταίες, και εξυπηρετούν στην ουσία την ίδια ανάγκη, τη σύζευξη και παράλληλη αξιοποίηση τόσο του παρελθόντος και της κατακτημένης γνώσης όσο και του παρόντος, που συγκροτείται από τις νέες απαιτήσεις και επιλογές μας».

Με την ελπίδα πως τα παπαδιαμαντικά διηγήματα της παρούσης έκδοσης θα βοηθήσουν τους αναγνώστες ν’ ανακαλύψουν και να χαρούν τη γοητεία του πρωτότυπου κειμένου…



Ευχόμαστε σε όλους,

μικρούς και μεγάλους,

Καλή Ανάγνωση!

Χαράλαμπος Κατσάρας