Ολοκαύτωμα στη Θεσσαλονίκη

Πρόλογος Ρένα Μόλχο.

Πριν από το ξέσπασμα του πολέμου ζούσαν στη Θεσσαλονίκη περισσότεροι από 50.000 Εβραίοι. Η ιταλική παρουσία στην πόλη ήταν διαρκής χάρη στην επαφή των Ιταλών με αρκετούς Εβραίους που είχαν διατηρήσει την ιταλική υπηκοότητα. Η μακρόχρονη αυτή σχέση κλονίστηκε το 1938 με την εφαρμογή στην Ιταλία των φυλετικών-ρατσιστικών νόμων που εξοβέλιζαν τους Εβραίους από τη δημόσια ζωή.



Το πρώτο μέρος του βιβλίου εξετάζει τη σχέση των Ιταλών με ένα μέρος της εβραϊκής κοινότητας τα χρόνια μέχρι το ξέσπασμα του πολέμου. Το χρονικό του διωγμού των Εβραίων της Θεσσαλονίκης από τους ναζί και του εκτοπισμού τους στο Άουσβιτς από τον Μάρτιο του 1943 παρουσιάζεται με αναφορές κυρίως από τα ιταλικά αρχεία, ενώ αναλύονται οι αμφίσημες ενέργειες των Ιταλών διπλωματών για τη διάσωση ορισμένων από αυτούς. Η διαδικασία μεταφοράς στην Αθήνα και προσωρινής διάσωσης περίπου 350 Εβραίων, μερικοί εκ των οποίων απέκτησαν την τελευταία στιγμή την ιταλική υπηκοότητα, εξετάζεται υπό το πρίσμα νέων στοιχείων. Υπάρχουν άραγε «ήρωες» σε αυτή την ιστορία, όπως ο πρόξενος Ζαμπόνι, ή υπάρχουν σκιές στις ενέργειές τους; Μπορούν μερικές «καλές» πράξεις να σβήσουν είκοσι χρόνια φασισμού αλλά και στοχοποίησης των Εβραίων;

Το δεύτερο μέρος του βιβλίου αφηγείται τις ιστορίες δέκα Εβραίων μαθητών της Θεσσαλονίκης και ενός «Δίκαιου των Εθνών», του δικηγόρου Δημήτρη Σπηλιάκου. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής η φοίτηση Εβραίων μαθητών στα ιταλικά σχολεία, όπως το γυμνάσιο-λύκειο Ουμπέρτο Πρίμο, είχε απαγορευτεί από τους Ιταλούς. Μόνο ελάχιστοι κατόρθωσαν να συμμετάσχουν ως «ιδιωτικώς εκπαιδευθέντες» στις απολυτήριες εξετάσεις του 1941 και του 1942. Κάποια από τα παιδιά ακολούθησαν την κοινή μοίρα των Εβραίων και χάθηκαν στα κρεματόρια του Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Ένα από αυτά κατάφερε να επιζήσει και η μαρτυρία του είναι συγκλονιστική. Μερικοί μαθητές σώθηκαν χάρη στη βοήθεια που προσέφεραν Έλληνες χριστιανοί φίλοι.

Όλες μαζί οι ιστορίες δίνουν όνομα και μορφή σε ανθρώπους που διώχτηκαν και σε πολλές περιπτώσεις δολοφονήθηκαν. Δεν αποτελούν απλώς μέρος μιας μακάβριας στατιστικής ή ενός πλήθους αριθμών. Είναι άνθρωποι με σάρκα και οστά, σε νεαρή ηλικία, κι έχουν ονόματα: είναι η Εσθήρ, οι τρεις νεαροί Αλμπέρτο, η Λαελίτα, ο Δανιήλ, η Λυδία, ο Κλαύδιος, ο Τζιοβάνι και η μικρή Μπιάνκα. Όλοι τους ήταν παιδιά της Θεσσαλονίκης, αυτή ήταν η πόλη τους, αυτή και η πατρίδα τους.

Περιεχόμενα:

Προλογικό σημείωμα της ιστορικού Ρένας Μόλχο
Προλεγόμενα του συγγραφέα
Ευχαριστίες

Εισαγωγή

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
ΚΕΦΆΛΑΙΟ 1: Τα ιταλικά σχολεία στη Θεσσαλονίκη και ο φασισμός
1.1 Η δημιουργία των πρώτων σχολείων
1.2 Πόλεμος και ειρήνη
1.3 Η φασιστικοποίηση της ιταλικής γραφειοκρατίας.
ΚΕΦΆΛΑΙΟ 2: Χρονικό του Ολοκαυτώματος των Εβραίων της Ελλάδας
2.1 Η κήρυξη του πολέμου – Η Ελλάδα υπό κατοχή
2.2 Ο διωγμός των Εβραίων της Θεσσαλονίκης
2.3 Η ελληνική γραφειοκρατία
2.4 Η ιταλική συνθηκολόγηση και ο διωγμός στην Αθήνα και
στις άλλες πόλεις
2.5 Η ιταλική στάση: διπλωματία και φασισμός, ρεαλισμός ή ανθρωπιά;

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ
ΚΕΦΆΛΑΙΟ 3: Οι Εβραίοι μαθητές του ιταλικού σχολείου Ουμπέρτο Πρίμο
3.1 Η λειτουργία των ιταλικών σχολείων την περίοδο της Κατοχής
3.1.1 Η πρώτη περίοδος της κατοχής (1941-1943)
3.1.2 Η Ιταλία αλλάζει στρατόπεδο –
Η λειτουργία των σχολείων (1943-1944)
3.2 Ολοκαύτωμα και απώλεια: Οι ιστορίες των Εβραίων μαθητών
3.3 Εσθήρ Σαπόρτα
3.4. Αλμπέρτο Σιμαντώβ
3.5 Λαελίτα (Λετίσια) Ματαλόν
3.6 Αλμπέρτο Μοδιάνο του Σαλομόνε.
3.7 Αλμπέρτο Μοδιάνο του Σαμ (Σαμουήλ).
3.8 Λυδία Μωυσή
3.9 Δανιήλ Μπεναμίας.
3.10 Κλαύδιος Μορπούργο, Μπιάνκα και Τζιοβάνι Φερνάνδες
Καταφύγιο στην Ιταλία;
3.10.1 Εκείνοι που διέφυγαν στο εξωτερικό.
3.11 Ένας «Δίκαιος των Εθνών»: ο δικηγόρος Δημήτρης Σπηλιάκος.

Επίμετρο
Παράρτημα εγγράφων
Παράρτημα Πίνακες
Πηγές
Βιβλιογραφία
Ευρετήριο