Η Μεσόγειος και ο μεσογειακός κόσμος την εποχή του Φιλίππου Β της Ισπανίας ΙΙΙ

Οι τρείς τόμοι του Μπρωντέλ για τη Μεσόγειο προσφέρουν ένα πανόραμα της ζωής και της ιστορίας του μεσογειακού χώρου στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα, δηλαδή από την Αναγέννηση και τη Μεταρρύθμιση μέχρι την αυγή των νεοτέρων χρόνων, όταν η Μεσόγειος έπαψε να είναι το κέντρο του κόσμου.




«Αγάπησα τη Μεσόγειο με πάθος, σίγουρα γιατί έρχομαι από το Βορρά, όπως τόσοι άλλοι, ύστερα από τόσους άλλους. Εμελλε να 'χω τη χαρά να της αφιερώσω πολλά χρόνια μελέτης - περισσότερα από ολόκληρη τη νιότη μου», εξομολογείται ο συγγραφέας, και συνεχίζει: «Η Μεσόγειος δεν είναι καν μία θάλασσα, είναι ένα "σύμπλεγμα θαλασσών": θάλασσες κατάμεστες από νησιά, που διακόπτονται από χερσονήσους και περιβάλλονται από δαντελωτές ακτές. Η ζωή της είναι ανακατεμένη με τη ζωή της στεριάς, η ποίησή της είναι περισσότερο από το μισό ποιμενική, οι ναύτες της κάποιες στιγμές είναι αγρότες. Η Μεσόγειος είναι η θάλασσα της ελιάς και των αμπελιών, αλλά και των στενών κωπήλατων σκαφών και των στρογγυλών εμπορικών πλοίων. Δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε την ιστορία της από τον στεριανό κόσμο που την περιβάλλει, όπως δεν μπορούμε να αποσπάσουμε τον πηλό από τα χέρια του τεχνίτη που τον πλάθει».

Μ' αυτό το σκεπτικό, ο Μπροντέλ χωρίζει το έργο του σε τρία μέρη: Το πρώτο (Ο ρόλος του περίγυρου) «εξετάζει μια ιστορία σχεδόν ακίνητη, την ιστορία του ανθρώπου σε σχέση με τον περίγυρό του... Σε κάποιο άλλο επίπεδο κινείται μια ιστορία με αργούς ρυθμούς: θα την ονομάζαμε ευχαρίστως, εάν η λέξη δεν είχε χάσει το πλήρες νόημά της, κοινωνική ιστορία, ιστορία των ομάδων και των ομαδοποιήσεων». Με αυτές τις δυνάμεις που δρουν στο βάθος, και τον τρόπο με τον οποίο βρίσκονται σε λειτουργία στο πολύπλοκο πεδίο του πολέμου, ασχολείται το δεύτερο μέρος (Συλλογικά πεπρωμένα). Πραγματεύεται τις κοινωνικές δομές και την κίνησή τους και συνδυάζει το αμετάβλητο και το μεταβαλλόμενο, τη βραδεία κίνηση και την υπερβολική ταχύτητα.

Για το τρίτο μέρος (Γεγονότα, πολιτική, άνθρωποι) ο συγγραφέας σημειώνει: «Αφορά την παραδοσιακή ιστορία, αν θέλετε την ιστορία στις διαστάσεις όχι του ανθρώπου αλλά του ατόμου, τη συμβαντολογική ιστορία: μια ταραχή στην επιφάνεια, τα κύματα που σηκώνουν οι παλίρροιες με την πανίσχυρη κίνησή τους. Μια ιστορία με σύντομες, ταχύτατες, νευρικές ταλαντώσεις. Το παραμικρό βήμα σ' αυτή την εξ ορισμού υπερευαίσθητη ιστορία θέτει σε συναγερμό όλα τα όργανα μέτρησης. Αλλά κι έτσι ακόμη, είναι η πιο συναρπαστική, η πιο πλούσια σε ανθρώπινο χαρακτήρα, η πιο επικίνδυνη επίσης».