Από τη συντριβή των Ίνκας στους Αραουκάνους της Χιλής

"Οι σκούρες γραμμές των Ινδιάνων απλώνονταν μέχρι τις ρίζες των βουνών, ενώ παντού τριγύρω το βλέμμα αντίκριζε μόνο λοφία και φλάμπουρα αρχηγών που σείονταν στον άνεμο, μαζί με πλούσιες πανοπλίες σκεπασμένες με φτερά που θύμιζαν σε κάποιους, οι οποίοι είχαν υπηρετήσει κάτω από τις διαταγές του Κορτές, τις στρατιωτικές στολές των Αζτέκων. Πάνω από όλα υψωνόταν ένα δάσος από μακριές λόγχες και πολεμικά πελέκια με κόψη από χαλκό, που σκαμπανέβαζαν μέσα σε άγρια σύγχυση, λαμποκοπώντας στις ακτίνες του ήλιου που έδυε σαν φως που παιχνιδίζει πάνω στην επιφάνεια ενός σκοτεινού και φουρτουνιασμένου ωκεανού. Ήταν η πρώτη φορά που οι Ισπανοί αντίκριζαν έναν ινδιάνικο στρατό σε όλο του το μεγαλείο, στρατό όπως κι αυτόν που οι Ίνκας οδηγούσαν στη μάχη..."

Σε ένα έργο-σταθμό για την αμερικανική και παγκόσμια βιβλιογραφία, ο Τσαρλς Μπρόουνελ παρουσιάζει την ιστορία όλων των γηγενών φυλών της Βορείου και Νοτίου Αμερικής, από τον καιρό του πρώτου αποικισμού του δυτικού ημισφαιρίου το 1492, μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. Τα ήθη και τα έθιμα, οι ειρηνικές επαφές και οι τρομεροί πόλεμοι με τους αποίκους, οι εκατέρωθεν ωμότητες και σφαγές, περιγράφονται από τον συγγραφέα με εκπληκτική γλαφυρότητα και αμεροληψία, προσφέροντας έναν πλούτο πληροφοριών που για πρώτη φορά παρουσιάζονται στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό.
Το πέμπτο βιβλίο είναι αφιερωμένο στους Ινδιάνους της Νότιας Αμερικής, από τους φιλήσυχους κατοίκους των Νησιών της Καραϊβικής μέχρι τους τρομερούς κανίβαλους Καρίμπ, και από τη λαμπρή Αυτοκρατορία των Ίνκας και την κατάκτησή τους από μια χούφτα τυχοδιωκτών με επικεφαλής τον Πισάρο, μέχρι τους περήφανους Αραουκάνους της Χιλής, που κατόρθωσαν να σταματήσουν τις στρατιές των Ισπανών και να παραμείνουν το μοναδικό ανεξάρτητο έθνος γηγενών σε ολόκληρο το δυτικό ημισφαίριο. Κοντά σε αυτούς, ο Μπρόουνελ περιγράφει τους ανθρωποφάγους του Αμαζονίου, τις πρωτόγονες φυλές της Παταγονίας και τους κατοίκους της Πάμπας της Αργεντινής, που ο ερχομός των αλόγων από τον Παλιό Κόσμο μετέτρεψε σε αληθινούς Κενταύρους.