Ο άγιος ζιγκολό

Ο άγιος ζιγκολό μιλάει για έναν έρωτα βρόμικο, σκαμπρόζικο και πληρωμένο. Ο Σεμπαστιέν, ο λαμπρός διπλωμάτης με το πολλά υποσχόμενο μέλλον, ο καλός σύζυγος και πατέρας, θα γίνει μια αρσενική πόρνη. Όμως Ο άγιος ζιγκολό δεν είναι just a gigolo. Ο Σεμπαστιέν θα βιώσει έναν παθιασμένο έρωτα, πολύ πιο καταστροφικό από την απλή εκπόρνευση. Στην αγκαλιά της Ντόρας, μιας σεξουαλικά αποχαλινωμένης μυστικίστριας, θα φτάσει ώς τα έσχατα όρια του σωματικού και ηθικού ξεπεσμού.

Το βιβλίο, που άλλοτε αγγίζει τη νοσηρότητα και άλλοτε το υπερβατικό, θα ενθουσιάσει εκείνους που επιθυμούν να ξαναζήσουν τη συγκίνηση που ένιωσαν στο χλομό φως των Μαύρων φεγγαριών του έρωτα.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Τον ευπώλητο -αλλά καθόλου αμελητέο λογοτεχνικά- Γάλλο πεζογράφο και δοκιμιογράφο Πασκάλ Μπρικνέρ (1948), απασχολεί από τα πρώτα του βήματα το θέμα της λίμπιντο. Με εύκολες, μυθοπλαστικές λύσεις (βλέπε το κραυγαλέο «Τα μαύρα φεγγάρια του έρωτα») αλλά και πιο ουσιαστικές στο χώρο της μελέτης (π.χ. «Η νέα ερωτική αναρχία»), εγγράφει διάφορες, σχετικές εμμονές του, πάντα προκλητικός.

Στον «Αγιο ζιγκολό» επιχειρεί ένα πολύ ενδιαφέρον πείραμα πάνω σε κάποια κοινόχρηστα ζητήματα της ερωτικής φύσης και συμπεριφοράς, βασισμένος πολύ ελεύθερα και αποδομητικά στη σχέση του σεξ και της υπέρβασης: της ατομικής αυτοτελείωσης, ας πούμε, μέσω αυτού.

Εχοντας προφανώς στο βάθος της συνείδησής του τις σκέψεις του Κίρκεργκορ για το «κατά φύσιν» και το πνευματικό («ας θυμηθούμε το περίφημο «Ημερολόγιο ενός διαφθορέα»), προσπαθεί να διαχειριστεί το ζήτημα ανατρεπτικά. Δηλαδή, προτείνει το ορμέμφυτο ως πράξη κοινωνικής και προσωπικής εξέγερσης. Και πρέπει να πούμε ότι αυτό το κλισέ το μεταμορφώνει ελκυστικά σε κάτι αξιοπρόσεκτο, από πλευράς στιλ και εν μέρει όσον αφορά την αφήγηση.

Κατ' αρχάς, μια γενική παρατήρηση: το θέμα του μυθιστορήματος, το οποίο εκφερόμενο θα μπορούσε να θυμίζει υπότιτλο έργου του 18ου αιώνα, κάτι σαν: Οι περιπέτειες και η δικαίωση ενός «συνοδού» επί χρήμασιν γυναικών, έχει μια διαπραγμάτευση μάλλον μετριοπαθή, καθόλου δημαγωγική.

Ο Μπρικνέρ, συγγραφέας που αρέσκεται στην πρόκληση, ξέρει κάποιους κανόνες ισορροπίας. Και όχι μόνο διότι ξαναμοιράζει την τράπουλα της «ερωτικής» λογοτεχνίας, με ελεγχόμενο εν πολλοίς ύφος -χωρίς ωστόσο, ας λεχθεί- να αποφεύγει και κάποια ηδονοβλεπτικά ή και απλώς απωθητικά απερίφραστα.

Η πρωταρχική συνθήκη ζωής του ήρωά του βγαίνει μέσα από ημιτασιόν γραφή της σειράς: ο Σεμπαστιέν, επιτυχημένος διπλωμάτης καριέρας, στα τριάντα του, ασφυκτιά μέσα στο νορμάλ οικογενειακό βίο. Με ρίζες κάπως αποκλίνουσες (οι γονείς του, παλιοί τροτσκιστές αρνούνται να γεράσουν) και φιλικό κύκλο οργανωμένο σε συμβατικά, αστικά πλαίσια, ξαφνικά (;) επιθυμεί το διαφορετικό. Της τύχης βοηθούσης, όταν μια καλοφτιαγμένη «τεκνατζού» τον κάνει να ενδώσει ερωτικά έναντι αμοιβής, που δεν έχει πρακτική ανάγκη, ο Σεμπαστιέν ολισθαίνει προς μία κρυφή ζωή (αρσενικής) πόρνης, όμοια με αυτήν της ηρωίδας των Κεσέλ-Μπουνιουέλ στην «Ωραία της ημέρας».

Στη διαδρομή της... αγίας ακολασίας του ερωτεύεται μια μικρή κρεολή, μυστικίστρια, διασταύρωση Εβραίου και Μαρτινικέζας, με την οποία, μέσα από μία δαιδαλώδη και ωμοφαγική σχέση, οδηγούνται σε περίεργη «ιεραποστολική» αφιέρωση των σεξουαλικών τους υπηρεσιών... προς τους αδυνάτους, αν και όχι χωρίς προσωπική είσπραξη ηδονής.

Και ενώ η ιστορία μοιάζει να φλερτάρει με την εκζήτηση και το προφανές, στο ύφος ανάλογων γαλλικών, σύγχρονων μυθιστορημάτων που θέλουν, απλώς, να εντυπωσιάσουν (π.χ. του Ουελμπέκ και της πολύ χειρότερης εκδοχής της Νοτόμπ), ο Μπρικνέρ δεν παρασύρεται από το σκάφος στα αβαθή, αλλά με ελιγμούς τα αποφεύγει. Ο Σεμπαστιέν, ο απόκληρος αυτός της τάξης του, επανέρχεται στη... νομιμότητα, ύστερα από διάφορα κόλπα της οργανωμένης, εν είδει κοινωνικής κάστας/θεματοφύλακος αξιών, «λέσχης» των παιδικών του φίλων. Η επιστροφή του ασώτου δεν θα κρατήσει για πολύ, όμως: το σχηματικό που παραμόνευε αποσοβείται.

Ο Μπρικνέρ, εννοώ, θα μπορούσε να αρκεστεί σε μια σαρκαστική, κοινωνικού τύπου περιγραφή της φυγοκέντρου του ήρωά του, έξω από τα παραδεδομένα, και της επανόδου του στη μητρική αγκάλη της κάστας του· αλλά κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει.

Το σεξ, λοιπόν, ως αυτοϋπέρβαση είναι κατά Μπρικνέρ μία νόμιμη και αναγκαία χειρονομία. Συνιστά πράξη απελευθέρωσης και αναζήτησης μέσα στο «φυσικό» μιας τελείωσης. Το ζήτημα πρέπει να τίθεται με όρους αναρχίας και διαρκών ρήξεων με τα θεσμικά, ιδεολογικά και ατομικά δεσμά.

Παλιά άποψη, πάντα ερεθιστική ωστόσο, που, όπως έλεγε κάποτε ο Μπρικνέρ, μας φέρνει αντιμέτωπους με φασματικές προκαταλήψεις και όχι με έναν αξιοσημείωτο, πραγματικό αντίλογο. Κατ' αυτόν, αν κατάλαβα καλά, την ερωτική «ύλη» οφείλουμε να τη διαχειριζόμαστε χωρίς το μεταφυσικό δυϊσμό της θεολογίας αλλά να ανιχνεύουμε εντός αυτής το πνευματικό στοιχείο (και όχι ξέχωρα από αυτήν).

Θα τρίζουν τα κόκαλα κάθε Κίρκεργκορ και κάθε άλλου οπαδού της θεωρίας περί αποπνευμάτωσης της σεξουαλικής ομιλίας: όλων εκείνων που υποστήριξαν και συνεχίζουν να υπεραμύνονται, με διάφορους τρόπους, το άυλο έναντι του χθόνιου ερωτικού, σωματικού στοιχείου.

Ο Μπρικνέρ υπερασπίζεται τον «αμαρτωλό» του άγιο σε αυτή την κατά φύσιν, σωτήρια πορεία του. Τα δικά του επιχειρήματα περνούν μέσα από τους σκολιούς δρόμους του λογοτεχνικού «αξιώματος»: μέσα από την πάντα συγγνωστή ανθρώπινη περίπτωση, ήτοι τις ανάγκες και τις δικαιολογίες της.

Η φροϋδική σύγκρουση ηδονής και πραγματικότητος εδώ δεν ισχύει ως μία αρχετυπική αλήθεια, αλλά ως μία υπόθεση σχετική, κοινωνικά προσδιορισμένη. Ο περίγυρος του Σεμπαστιέν, φίλοι, γονείς, σύζυγος αλλά και ψυχίατροι που τον παρακολουθούν, αποκαλύπτονται ως όντα που ζουν μέσα από τις απωθήσεις τους. Ο ήρωας βγάζοντας στη φόρα τα κεκρυμμένα του και μέσα από ένα είδος ιεροποίησής τους, όχι φετιχιστικής βέβαια, αναλαμβάνει το... άγιο έργο της προσφοράς (και λήψης ανάλογης) ηδονής.

Ο ευφυής Μπρικνέρ δεν σταθμεύει, κατανοούμε, στην έλξη τού κοινωνικά και ψυχολογικά διαφορετικού, που κρύβει η σεξουαλική ελευθερία στα δεδομένα θεσμικά πλαίσια, αλλά πάει παραπέρα: προσπαθεί να μας πείσει ότι ο έρωτας γενικά είναι διορθωτικός της ανθρώπινης ατέλειας. Γι' αυτό βάζει στο παιχνίδι και τις μυστικιστικές ιδέες της κρεολής φιλενάδας του ήρωα, οι οποίες, κοντολογίς, μιλούν για τον παράδοξο, κάπως σκοτεινό είναι αλήθεια, ρόλο της λίμπιντο στην ολοκλήρωση της συνείδησης.

Γενικά, πάντως, πλανάται και η αίσθηση ενός απροσδιόριστου κόστους σε αυτή τη διπλή παρουσία της ερωτικής συμπεριφοράς, η οποία βαφτίζει την ίδια στιγμή θύτη και θύμα το υποκείμενο. Εδώ ο συγγραφέας μας αφήνει τα πράγματα να κινηθούν με τη δική τους δυναμική... Ο Σεμπαστιέν, τελικά, δεν ορρωδεί προ ουδενός και αποφασίζει τη μόνιμη έξοδό του, προτιμώντας τα ανοιχτά και εκτεθειμένα μήκη από έναν τυπικό, μεταφυσικό «αγγελισμό».

Με ένα τέτοιο, «σκανδαλιστικό» εξ ορισμού θέμα, είναι εύκολο να γλιστρήσεις ακόμα και στην πορνογραφία. Ο Μπρικνέρ, όμως, είναι μάλλον μετριοπαθής. Οχι ότι δεν παρασύρεται σε περιγραφές που παραπέμπουν κάποτε και σε ερωτική λογοτεχνία ανάξιά του. Αλλά, συνολικά, κατορθώνει να πλάσει με την ιλύ του τον ταλανιζόμενο κόσμο του ήρωά του, ο οποίος έχει αναλάβει το σωτήριο έργο του με τις συνέπειες του τρέχοντος νόμου...

Ο Μπρικνέρ ξέρει τα μυστικά και μιας γραφής που μπορεί να χωνευθεί αμέσως. Δεν διστάζει να προσφύγει σε λύσεις καθόλου απαιτητικές για να κάνει πιο έντονη τη γεύση ενός εδέσματος για αν(θ)εκτικούς αναγνώστες. Με όλα του τα λάθη, εντούτοις, ο δημιουργός του «Πειρασμού της αθωότητας» αφήνει τις εκκρεμότητες και τις γκρίζες ζώνες μιας υπόθεσης πάντα ανοιχτής, χωρίς επίδειξη και κρυφές συνωμοσίες μαζί μας.

Η μετάφραση της κ. Λόισκας Αβαγιανού εξυπηρετική μιας γραφής που είχε αναλάβει το δύσκολο έργο της ώσμωσης αφοριστικού κυνισμού, ιδεών και συμμετοχής.



ΤΑΣΟΣ ΓΟΥΔΕΛΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 31/03/2006