Οι κόρες της επιθυμίας

Ισορροπώντας ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, σε παρελθόν και παρόν, παρακολουθούμε μια υπέροχη οικογενειακή ιστορία, όπου τα γεγονότα, οι δοξασίες, οι τόποι και οι παραδόσεις παίζουν το δικό τους καθοριστικό ρόλο.
Η αφηγήτρια και οι δύο αδερφές της ωριμάζουν σ' έναν κόσμο που διαρκώς αλλάζει. Οι αναμνήσεις από την Καλκούτα των παιδικών τους χρόνων, η ανατροφή τους, τα όνειρά τους θα γίνουν βαρίδια που θα τις κρατούν καθηλωμένες στο παρελθόν ή μπαλόνια που θα τις αφήσουν να πετάξουν ανεμπόδιστες στο μέλλον;

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Η Μπαράτι Μούκερτζι ανήκει στην παλιότερη γενιά Ινδών μεταναστών της Αμερικής που αντιστέκεται στην τάση των σύγχρονων κριτικών να εντάσσουν αβασάνιστα τα έργα συγγραφέων που προέρχονται από χώρες των πρώην αποικιών στη «λογοτεχνία της διασποράς» ή στην εξίσου διαδεδομένη κατηγορία της «μεταποικιακής λογοτεχνίας». Η ίδια θεωρεί τον εαυτό της -όπως δηλώνει σε συνέντευξή της- «ταξιδιώτισσα» που κινείται στη χώρα της καταγωγής της με ανοιχτό μυαλό, αφήνει τις φωνές των κατοίκων να ακουστούν και όταν την επισκέπτεται, ζει με τους όρους που της επιβάλλει ο τόπος. Εν αντιθέσει με τους νεότερους συγγραφείς που έχουν την τάση να συναντούν εκεί τις προϋπάρχουσες αντιλήψεις που επιβεβαιώνουν τα στερεότυπα, η Μούκερτζι προτιμάει να εντάσσεται με εκείνους που τα αμφισβητούν, τονίζοντας σε όλο της το έργο την ανάγκη να καταστήσει το «οικείο εξωτικό και το εξωτικό οικείο», να φέρει στην επιφάνεια τη λάμψη τής πλέον ασήμαντης στιγμής και να αποσπάσει τη συμπάθεια των αναγνωστών για τον πλέον ανοίκειο χαρακτήρα.

Το έργο της, παρά την άρνησή της να καταταχθεί στη μεταποικιακή λογοτεχνία, έχει γίνει αντικείμενο μελέτης μεταποικιακών κριτικών καθώς σ' αυτό ενσωματώνεται η εμπειρία γυναικών ινδοβεγγαλικής καταγωγής, έστω και αν η ίδια τονίζει πως η δημιουργική της φαντασία «τροφοδοτείται πρωταρχικά από την επιθυμία να δημιουργήσει μια νέα μυθολογία της ινδικής εθνότητας και όχι απλώς να παραθέσει τους γνωστούς μύθους». Οπως στην ινδουιστική κοσμογονία κυριαρχεί η τάση της μεταμόρφωσης έτσι και οι ήρωές της υποβάλλονται σε πλήθος επώδυνων εμπειριών που τους ωθούν σε συνεχή επανεξέταση των δεδομένων της ζωής τους. Οι ηρωίδες της, όπως η θεά Κάλι, δεν είναι παθητικές, «αποκεφαλίζουν» τους εχθρούς τους και δεν διστάζουν να ξεριζώσουν πεποιθήσεις και να καυτηριάσουν συναισθήματα προκειμένου να φθάσουν στην ποθητή αυτοπραγμάτωσή τους.

Οι ιστορίες της κυρίως αφορούν ψυχικές μεταμορφώσεις αλλά και την απαραίτητη βία και οδύνη που συνήθως τις συνοδεύουν. Οι χαρακτήρες της είναι εξόριστοι, μετανάστες και απόβλητοι που εντοπίζονται στο περιθώριο δύο πολιτισμών και αιωρούνται ανάμεσα σε Ινδία και Αμερική, στην παράδοση και στον εκσυγχρονισμό, στην Ανατολή και στη Δύση. Στα προηγούμενα έργα της η Αμερική ασκούσε μεγαλύτερη επιρροή και οι χαρακτήρες πάσχισαν εναγωνίως να συγχρωτιστούν με τις ελευθερίες και τις ευκαιρίες· ξελογιασμένοι από την υπόσχεση της αλλαγής και της μεταμόρφωσης, οι περισσότεροι απολάμβαναν τη δυνατότητα να ανακαλύπτουν ξανά τους εαυτούς τους, απαλλαγμένοι από τις διακρίσεις του παλιού κόσμου και τους διαχωρισμούς που επέβαλλαν η κάστα και οι κοινωνικές ιεραρχήσεις.

Η ίδια θεματική κυριαρχεί και στο «Οι κόρες της επιθυμίας», μόνο που η παράδοση, όπως αυτή ορίζεται από την ινδική οικογένεια και τις θρησκευτικές δοξασίες, ασκεί την ίδια επιρροή στους χαρακτήρες με το αμερικανικό όνειρο, παρά τις προσπάθειές τους να αποστασιοποιηθούν από αυτήν.

Οπως και οι υπόλοιπες ηρωίδες των μυθιστορημάτων της Μούκερτζι, έτσι και η αφηγήτρια Τάρα άφησε την Ινδία στα δεκαεννιά της για να κάνει μια καινούρια αρχή στην Αμερική. Ο σύζυγός της Μπις, τον οποίο και της επέβαλλαν οι γονείς της, γρήγορα εξελίχθηκε σε έναν επιτυχημένο πλούσιο Αμερικανό, ύστερα από μια επαναστατική εφεύρεση που τους εξασφάλιζε χρήμα και κύρος. Η Τάρα όμως κουράστηκε να είναι η σύζυγος ενός επιτυχημένου της Σίλικον Βάλεϊ και τον άφησε για να ζήσει στο Σαν Φρανσίσκο με τον έφηβο γιο τους, Ράμπι, και το φίλο της, έναν οπαδό του Ζεν. Η Τάρα παλεύει να απαλλαγεί από τους περιορισμούς του παλιού κόσμου, της τάξης της και της υποταγής στη μοίρα, διαγράφοντας τη δική της πορεία. Προσφέρει εθελοντική εργασία στο γειτονικό σχολείο και προσπαθεί να πείσει τον εαυτό της πως το πολυπολιτισμικό τοπίο της πόλης και η αφάνεια της προσφέρουν την απαραίτητη ελευθερία για την αναδημιουργία της ταυτότητάς της.

Η επιφανειακή αυτή ηρεμία, όμως, ανατρέπεται απότομα όταν ο Κρις Ντέι, ένας θρασύτατος ξένος, εισβάλλει στη ζωή τους και ισχυρίζεται πως είναι ο νόθος γιος της μεγαλύτερης αδελφής της Πάντμα, επιδίδοντάς της μια συστατική επιστολή γραμμένη από τον πατέρα του, τον Ρόναλντ Ντέι, έναν όμορφο γιατρό της Βομβάης, με τον οποίον η Πάντμα είχε κάποτε ένα νεανικό ειδύλλιο. Καθώς η Τάρα εξετάζει τον ισχυρισμό τού Κρις διαπιστώνει πως ελάχιστα γνωρίζει τις αδελφές της, πως δεν έχει πλέον πρόσβαση στα συναισθήματά ή στα κίνητρά τους και πως οι αντιδράσεις τους και οι σκέψεις τους είναι γι' αυτήν απρόβλεπτες.

Η συγγραφέας απρόσκοπτα εισάγει στην κυρίως αφήγηση και τη δευτερεύουσα πλοκή του άγνωστου νεαρού, ο οποίος, όπως αποκαλύπτεται, εμπλέκεται σε ένα διεθνές δίκτυο απαγωγών και εγκλημάτων, όμως ταχύτατα, ύστερα από κάποιες σελίδες, αποκαλύπτεται πως η συγγραφέας χρησιμοποιεί τον Κρις Ντέι ως καταλύτη για να προωθήσει την επανεξέταση της ζωής τής Τάρα, να διαλύσει τις βεβαιότητες και να την αναγκάσει να αναμετρηθεί με τον πολιτισμό που νομίζει πως έχει ξεπεράσει, αποδίδοντάς του τόσο τα εξωτερικά γεγονότα όσο και την εσωτερική της συναισθηματική γεωγραφία. Η Τάρα ταξιδεύει στο παρελθόν περιγράφοντας τη ζωή της στην Καλκούτα τις δεκαετίες '50 και '60, την προνομιούχα αλλά ιδιαίτερα περιορισμένη παιδική της ηλικία, όπου με τις δύο αδελφές της Πάντμα και Παρβάτι φοίτησαν στις καλόγριες και τηρούσαν επιμελώς όλους τους σχολαστικούς κανόνες και τα τελετουργικά των προγόνων τους, ως μέλη της κοινωνικής ελίτ της Καλκούτας, με προτεραιότητα το καθήκον απέναντι στην οικογένεια και όχι στις δικές τους προτιμήσεις. Η στενή επιτήρηση στην εφηβεία είχε στόχο να διατηρηθεί η αρετή τους προκειμένου να πάρουν έναν σύζυγο με τις καλύτερες προδιαγραφές.

Η διαπίστωση πως ο κόσμος των αναμνήσεών της δεν υφίσταται πλέον, έρχεται ταυτόχρονα με τη διαπίστωση πως ούτε η στενή σχέση με τις αδελφές της υπάρχει -καθώς έχουν και οι τρεις επαναστατήσει με το δικό τους τρόπο και ζουν τις δικές τους ασύμβατες ζωές. Η Πάντμα ζει σε ένα προάστιο του Νιου Τζέρσι και φιλοδοξεί να αποκτήσει μια καριέρα στην τηλεόραση, στην οποία και έχει αρχίσει να εμφανίζεται, ενώ η Παρβάτι είναι μέλος μιας πολυμελούς οικογένειας σε ένα εντυπωσιακό διαμέρισμα που βλέπει στην Αραβική θάλασσα της Βομβάης.

Η παρουσία του Κρις Ντέι θα την αναγκάσει να αναζητήσει τις αδελφές της προκειμένου να αποκαλυφθούν τα γεγονότα του παρελθόντος τα οποία αγνοούσε, ταυτόχρονα, όμως, θα εισέλθει στη διαδικασία επανεξέτασης της σχέσης με το γιο της αλλά και τον επιτυχημένο πρώην σύζυγό της. Στο σημείο αυτό διαφοροποιείται από το πλήθος Ινδών συγγραφέων οι οποίοι εστιάζονται κυρίως στην εμμονή των μεταναστών για το μέλλον και τα νέα ξεκινήματα, καθώς οι δικοί της χαρακτήρες στρέφονται στο παρελθόν για να πάρουν απαντήσεις που αφορούν την πορεία και εξέλιξή τους.

Η Τάρα βρίσκεται παγιδευμένη ανάμεσα στην ενοχή και στο χάος της δικής της ζωής καθώς και σε μια συνεχώς εντεινόμενη αμηχανία που αφορά τα μυστικά και τις ψευδαισθήσεις που έτρεφε όλα αυτά τα χρόνια. Βιώνοντας τη διάλυση του ασφαλούς κόσμου και το χάος που ακολουθεί, θα αντικρίσει το γιο της Ράμπι ως το μοναδικό καλό οιωνό της παγκοσμιοποίησης. Ενα παιδί ανεπηρέαστο από τη διαπολιτισμική απαισιοδοξία, ειλικρινής με τις προτιμήσεις και τα ταλέντα του και ανοιχτός στην επέκταση του εαυτού του, αγκαλιάζει τους δεσμούς με την προγονική του γη και ενισχύει το σεβασμό του για τις ινδικές του ρίζες, έχοντας, όμως, συνείδηση της υποκρισίας. Στο θεατρικό έργο το οποίο γράφει παρουσιάζει την ινδική οικογένεια σαν ξεχειλισμένο Γάγγη: «Αργά ή γρήγορα τα πάντα καταλήγουν μέσα του. Στα νερά του φέρει τα λύματα και τη δυσωδία της καταπίεσης, μολύνει οτιδήποτε αγγίζει και, παρ' όλα αυτά, οι άνθρωποι βουτάνε μέσα του για να εξαγνιστούν».

Η συγγραφέας στην εποχή της παγκόσμιας αποπροσωποποίησης και ομοιομορφίας ανασύρει τις θεότητες του τόπου της και αναγνωρίζει στο πρόσωπο της θεάς Κάλι μια μαχητική και μεταμορφωτική εκδοχή της θηλυκότητας την οποία θα πρέπει να υιοθετήσει, ενώ ταυτόχρονα προειδοποιεί πως είναι επικίνδυνο οι πηγές και οι παραδόσεις να διαλύονται γιατί αναμφίβολα κάποια στιγμή θα επιστρέψουν και θα πάρουν την εκδίκησή τους.



ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 29/10/2004