Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια

Είναι ένα μυθιστόρημα με χαλαρή πλοκή. Ένας έφεδρος ανθυπολοχαγός, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, επιστρέφει στο νησί του, τη Λέσβο, και ερωτεύεται σιγά-σιγά την όμορφη χήρα του νεκρού συμπολεμιστή του. Ο νέος αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στον πόθο του για τη γυναίκα του νεκρού και το σεβασμό του προς το πρόσωπο του νεκρού τον οποίο νιώθει πανταχού παρόντα. Δίπλα στον κεντρικό ήρωα και την όμορφη χήρα - δασκάλα του χωριού, όπου περνά τις καλοκαιρινές του διακοπές, κινούνται ένα σωρό άλλοι χαρακτήρες που αποτελούν συμπληρωματικά στοιχεία σε ρόλο κάτι παραπάνω από κομπάρσου.
Η γλώσσα του κειμένου είναι πλουμιστή και το ύφος της αφήγησης περίτεχνο και ψιλοδουλεμένο σχεδόν στην εντέλεια με ιδιωματικές λέξεις και φράσεις που γοητεύουν και θέλγουν τον απαιτητικό αναγνώστη. Δικαίως ο Σ. Μυριβήλης χαρακτηρίστηκε ένας έξοχος τεχνήτης του λόγου με ιδιαίτερη ικανότητα στις περιγραφές της φυσικής ομορφιάς ( αξίζει πραγματικά να διαβάσετε τις τολμηρές και ευφάνταστες παρομοιώσεις και μεταφορές του!).
Ωστόσο το βιβλίο κάπου κάνει κοιλιά, τόσο στη δομή (ορισμένα γεγονότα που περιγράφονται δεν έχουν οργανική σχέση με τη βασική υπόθεση και μοιάζουν αυτοτελή διηγήματα) όσο και σε δραματική κορύφωση. Σε καμιά περίπτωση δε φτάνει το δραματικό ύψος και την τραγικότητα της "Ζωής εν τάφω¨ ( το αληθινό αριστούργημα του σ.) και στιγμές στιγμές ο τόνος διολισθαίνει ανεπαίσθητα στο ιλαρό και το ευτράπελο. Νομίζω ότι αποτυγχάνει να δώσει σε όλο το δραματικό βάθος την εσωτερική ένταση και αμφιταλάντευση του κεντρικού ήρωα, δεν εμβαθύνει όπως πρέπει στο χαρακτήρα της δασκάλας, η οποία ζει το δικό της δράμα, ενώ και ορισμέμοι από τους υπόλοιπους χαρακτήρες μοιάζουν μόνο με καρικατούρες ανθρώπων.
Παρόλα αυτά το βιβλίο διαβάζεται ευχάριστα και η κατάληξη της εσωτερικής σύγκρουσης και των ηθικών αναστολών του ήρωα αποκαλύπτεται μόλις στην τελευταία σελίδα.