Θεμέλια της Κενότητας

Στο Μούλα-μαντιάμακα-κάρικα, ένα από τα σημαντικότερα σωζόμενα βουδιστικά κείμενα, ο Ναγκάρτζουνα θεμελιώνει από τον 2ο μ.Χ. αιώνα ως αληθινή φύση της πραγματικότητας το κενό: όχι ως «μηδαμινότητα» (abhava) αλλά –εφόσον δεχτούμε πως τίποτα δεν υπάρχει μόνιμα, ανεξάρτητα και εξ αρχής– ως μια απελευθερωτική έννοια που εμπεριέχεται και διαπερνά τα πάντα πέραν της ύπαρξης και της ανυπαρξίας, πέραν της ουσίας και του ίδιου του εαυτού.
Σκοπεύοντας έτσι να γκρεμίσει τις παρανοήσεις (vikalpa) και να ωθήσει στην εγκατάλειψη όλων των απόψεων, ο Ναγκάρτζουνα, «ο δεύτερος Βούδας» για μεγάλο μέρος της βουδιστικής παράδοσης, υιοθετεί μια εντυπωσιακή αντι-μεταφυσική και αντι-επιστημολογική φιλοσοφική στάση που θα μεταμόρφωνε διά παντός τη βουδιστική διδασκαλία και θα τροφοδοτούσε τη σκέψη κορυφαίων δυτικών στοχαστών δεκάδες αιώνες αργότερα.

Σύμφωνα με τον μύθο, ο Ναγκάρτζουνα προσκλήθηκε στον πάτο του ωκεανού, στο βασίλειο των ερπετών, απ’ όπου ανέσυρε τη λογοτεχνική σοφία της παράδοσης για να την επιστρέψει στον κόσμο και να πάρει το όνομά του, που σημαίνει «ευγενές ερπετό».

Λίγα πράγματα είναι γνωστά για τη ζωή του Ναγκάρτζουνα (περ. 150-250 μ.Χ.), «κληρονόμου» της ινδικής βουδιστικής παράδοσης Μαχαγιάνα και θεμελιωτή της βουδιστικής σχολής Μαντιάμακα (μέση οδός). Ο Ναγκάρτζουνα έγραφε στα σανσκριτικά και στο έργο του Μούλα-μαντιάμακα-κάρικα εισήγαγε την έννοια της κενότητας (sunyata), στρέφοντας τη βουδιστική σκέψη προς μια εντελώς νέα κατεύθυνση.