Κεραυνοβόλος Αύγουστος

Πίσω από τον εμπρησμό ενός αρχαιολογικού μουσείου στα περίχωρα της Καρχηδόνας, ο μαθητευόμενος δημοσιογράφος ανακαλύπτει μια σκοτεινή συνωμοσία και ένα έγκλημα που διαπράχθηκε δύο χιλιάδες χρόνια πριν.
Ανάμεσα στα ευρήματα της ρωμαϊκής εποχής, μια μυστηριώδης αλληλογραφία μεταξύ των εκδοτών της "Αινειάδας" κάνει λόγο για ένα παράξενο ταξίδι στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο, με το οποίο ο Βιργίλιος θέλησε να ελέγξει την αλήθεια του έπους του· για την κραυγή «Κάψτε την Αινειάδα!» που έφθασε να ξεστομίσει απελπισμένος μπροστά στον Αύγουστο· για την οργή του αυτοκράτορα και την επιβεβλημένη θυσία του ποιητή στο όνομα του κράτους...
Όμως δεν πλησιάζει κανείς χωρίς κίνδυνο ένα τόσο τρομερό μυστικό. Πίσω από τη σκόνη των ανασκαφών, κάποιος που μοιάζει να έρχεται από τα βάθη του χρόνου, από την κρυμμένη πλευρά της ιστορίας, ξαναβάζει μπρος το παιχνίδι της μοίρας\; η γοητευτική αρχαιολόγος πρέπει να χαθεί, τα ευρήματα να αφανιστούν στη φωτιά και το αυτοκρατορικό έγκλημα να μείνει θαμμένο κάτω από τη σιωπή των αιώνων.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Η μυθιστορηματική καταβύθιση σε περασμένες εποχές μοιάζει συχνά να αποτελεί σανίδα σωτηρίας για τους σύγχρονους συγγραφείς, ένα καταφύγιο γεμάτο βεβαιότητες καθαγιασμένες από τον χρόνο, μια πινακοθήκη «αναγνωρίσιμων» προσώπων από την οποία ανασύρονται κατά βούληση εκείνα που εξάπτουν τη φαντασία ή τις ηδονοβλεπτικές ορμές του αναγνώστη. Σ' αυτή την τάση οφείλεται η πληθωρική παραγωγή απλουστευτικών βιογραφιών, καθώς και η «εμπορική» άνθηση ενός είδους ελαφροϊστορικού μυθιστορήματος, μέσα από το οποίο προβάλλονται αυθαίρετα στο παρελθόν οι αξίες και οι απαξίες του σήμερα. Υπάρχουν ωστόσο και συγγραφείς στους οποίους η ιστορική παράμετρος αποτελεί συνειδητή αφηγηματική επιλογή που σκοπό έχει να φέρει στο προσκήνιο όχι κάποιο φαντασιωσικά δεδομένο παρελθόν, αλλά την ίδια τη δυσκολία να μιλήσεις γι' αυτό - τη σκοτεινή και απροσπέλαστη φύση του.

Οπως και στην Αρχαιολογία του μηδενός (Αλεξάνδρεια, 2000), έτσι και εδώ ο Αλέν Ναντό επιλέγει μια σπονδυλωτή, πολυπρισματική αφήγηση που συνταιριάζει στοιχεία του παρελθόντος, όπως επιστολές και αρχαιολογικά ευρήματα, με σύγχρονες μαρτυρίες και αφηγήσεις. Στο κέντρο των αναζητήσεών του, τούτη τη φορά, βρίσκεται ο Βιργίλιος, ο μεγάλος επικός ποιητής, συνεχιστής της Ομηρικής παράδοσης και δημιουργός της Αινειάδας. Αφορμή για το ξετύλιγμα της αφήγησης θα είναι ο εμπρησμός ενός αρχαιολογικού μουσείου στα περίχωρα της Καρχηδόνας, όπου η προσχηματική έρευνα ενός μαθητευόμενου δημοσιογράφου εξελίσσεται σε διαχρονικό θρίλερ.

Στο σήμερα: ο Ρενέ Τεσέρ, φιλόδοξος αρχαιολόγος, είναι ο υπεύθυνος για τη δημιουργία του μουσείου της Πλέγγας, στην Καρχηδόνα. Το μουσείο περιλαμβάνει ευρήματα σχετικά με το θρυλούμενο πέρασμα του Αινεία από την περιοχή. Τα ευρήματα οφείλονται εν πολλοίς στις έρευνες της αρχαιολόγου Αννας Σαντόρις, συνεργάτιδας και ερωμένης του Τεσέρ. Τρίτος πόλος της ιστορίας είναι ο μορφωτικός ακόλουθος Ζιλ Βιράντ, υπεύθυνος για τον έλεγχο των κονδυλίων, άνθρωπος έντιμος και παθιασμένος με την ιστορική έρευνα - και ειδικότερα τον Βιργίλιο. Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στους δύο άντρες, τόσο για τη διεκδίκηση της ιστορικής αλήθειας όσο και της γοητευτικής Αννας, θα εξελιχθεί σε αγώνα ζωής και θανάτου.

Οταν ο νεαρός δημοσιογράφος εμπλέκεται στην υπόθεση, η Αννα Σαντόρις έχει ήδη σκοτωθεί σε δυστύχημα, ενώ το μουσείο της Πλέγγας είναι στάχτη. Τρία στοιχεία φτάνουν σταδιακά στα χέρια του: το πρώτο, μέσω της αδερφής της Αννας Σαντόρις, της Λίζας, είναι οι επιστολές που συμπληρώνουν την αλληλογραφία δύο δραματουργών συγχρόνων του Βιργιλίου, του Βάριου Ρούφου και του Πλώτιου Τούκκα - υπεύθυνων για την επιμέλεια και έκδοση της Αινειάδας. Το δεύτερο στοιχείο, τέσσερις κασέτες με μαγνητοφωνημένες συνομιλίες, προκύπτει από τη συνάντηση του δημοσιογράφου με τον Ζιλ Βαλντέρ, μια μέρα πριν από τον μυστηριώδη θάνατο του τελευταίου. Τρίτο στοιχείο, τέλος, τα ενημερωτικά φυλλάδια στα οποία περιγράφονται συνοπτικά τα εκθέματα του κατεστραμμένου πια μουσείου. Η αφήγηση χαρακτηρίζεται από αυτή την εξαιρετικά αυστηρή όσο και απλή δομή: από το περιεχόμενο του φυλλαδίου περνάμε στο περιεχόμενο των επιστολών και από εκεί στις μαγνητοφωνημένες συνομιλίες - σε οκτώ διαδοχικές επαναλήψεις.

Οπως προκύπτει από τον συνδυασμό επιστολών και αρχαιολογικών ευρημάτων, ο Βιργίλιος, λίγο προτού ολοκληρώσει την Αινειάδα του - η οποία, σημειωτέον, πράγματι έμεινε ανολοκλήρωτη -, αποφασίζει να κάνει ένα ταξίδι ανά τη Μεσόγειο, με πρόσχημα τον έλεγχο της πραγματολογικής ακρίβειας του ποιήματός του. Εκείνο όμως που αληθινά επιθυμεί είναι να αποβάλει τα εδάφια που εξυμνούν τον Καίσαρα Αύγουστο, στο πρόσωπο του οποίου δεν βλέπει πια έναν ευγενικό αυτοκράτορα, αλλά τον εξουσιαστή που τον χρησιμοποιεί για τη νομιμοποίηση της τυραννίας του. Θα τον προλάβει ωστόσο ο Αύγουστος: με τη βοήθεια των Ρούφου και Τούκκα θα τον οδηγήσει στον θάνατο.

Η αποκάλυψη του περιεχομένου των επιστολών θα κατέρριπτε τις εικασίες στις οποίες στήριξε την καριέρα του ο Τεσέρ, καταδεικνύοντας ότι τα ευρήματα στις ακτές της Καρχηδόνας δεν ήταν σημάδια από το πέρασμα του τρώα πρίγκιπα, αλλά ίχνη που άφησε πίσω του ο ίδιος ο Βιργίλιος. Ο θάνατος έχει όμως ήδη βρει τον Ζιλ Βαλντέρ, αδύναμο υπερασπιστή μιας αλήθειας χαμένης στα βάθη των αιώνων, με τον ίδιο τρόπο που είχε βρει τον μεγάλο ποιητή δύο χιλιάδες χρόνια νωρίτερα. Η αλήθεια φαντάζει με μήνυμα σε μπουκάλι που έχει ριχτεί στην ανοιχτή θάλασσα, το οποίο από καιρού εις καιρόν πέφτει στα χέρια κάποιου ταξιδιώτη, προτού χαθεί και πάλι στα σκοτάδια του χρόνου.



Κ. Κώστας Κατσουλάρης (συγγραφέας)

ΤΟ ΒΗΜΑ , 03-03-2002