Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός

Στην Ορθόδοξη Παράδοση η σχολική θεολογική σπουδή και η επιστήμη γενικότερα όχι μόνο δεν δαιμονοποιούνται αλλά και επιβάλλονται ως μέσα υπεύθυνης κατάρτισης σε όσους ανατίθεται ο ρόλος του κατηχητή και διδασκάλου, για την καλύτερη δυνατή πληροφόρηση του πληρώματος της Εκκλησίας και γενικότερα του κόσμου των λογικών όντων.
Την ίδια πορεία, που χάραξε η Ορθόδοξη Παράδοση, ακολούθησε και ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο οποίος επισημαίνει ότι "η πίστη μας δεν εστερεώθη από αμαθείς αγίους, αλλά από σοφούς και πεπαιδευμένους, οίτινες κατά τας αγίας Γραφάς ακριβώς μας εξήγησαν και διά θεοπνεύστων λόγων αρκούντως μας εφώτισαν". Οι Εκκλησίες δεν θα μπορούσαν να διατηρήσουν και να ενισχύσουν την πίστη τους, αν δεν υπήρχαν οι φωτισμένοι από τις παλιές και νέες Γραφές.
Αυτό το σκεπτικό ακολούθησε και ο ίδιος ο Άγιος Κοσμάς, όντας πεπεισμένος ότι είναι συνεχιστής αυτής της Παράδοσης και ταυτόχρονα ότι φέρει ευθύνη για την συνέχισή της, γιατί το κήρυγμά του δεν αποτελούσε πολυτέλεια ή τρόπο επίδειξης των θεολογικών του γνώσεων αλλά μέσο ανάνηψης και σωτηρίας του εγκαταλειμμένου απαίδευτου λαού. Ο ίδιος είναι πεπεισμένος για την δύναμη και την δραστικότητα του κηρύγματος. Κρίνει πως το κήρυγμα του τάφου (έτσι παρομοίαζε το σκαμνάκι πάνω στο οποίο δίδασκε) έχει την εξουσία να διδάσκει βασιλείς, πατριάρχες, αρχιερείς, ιερείς, άνδρες και γυναίκες, αγόρια και κορίτσια, νέους και γέροντες, και ολόκληρο τον κόσμο. Και γι' αυτό, το κήρυγμα θα μπορούσε να κάνει τα πάντα. Κυρίως με τα λόγια και την βιωτή του.