Θρησκείες και Ηθική

Η Ηθική της Θρησκείας είναι η επιστήμη που εξετάζει το θρησκευτικό φαινόμενο από την οπτική της Ηθικής.

Η εν λόγω επιστήμη κινείται πάνω από συγκεκριμένες θρησκευτικές πεποιθήσεις και ηθικές συμπεριφορές, ζητήματα με τα οποία ασχολείται η Ηθική των Θρησκειών. Αντικείμενό της είναι η θρησκευτική πράξη. Ως μια εφαρμοσμένη επιστήμη ασχολείται με ηθικά ερωτήματα που προκύπτουν από τη θρησκευτική πράξη και επηρεάζουν ατομικές και κοινωνικές συμπεριφορές. Η Ηθική των Θρησκειών κινείται όμως σε ένα εντελώς διαφορετικό δρόμο. Είναι η επιστήμη που καταγράφει και συγκρίνει τις διαφορετικές ηθικές προτάσεις των επιμέρους Θρησκειών. Αυτή η σύγκριση δεν στοχεύει πλέον σε μια αξιολογική κατάταξη των Θρησκειών και των ηθικών προτάσεων που καθεμιά εκπροσωπεί, όπως γινόταν παλαιότερα. Δεν αποσκοπεί επίσης στη δημιουργία μιας παγκόσμιας Θρησκείας, βασισμένης στις κοινές ηθικές προτάσεις των Θρησκειών και στο Φυσικό Δίκαιο. Στοχεύει κυρίως στην αλληλογνωριμία και τον αλληλοσεβασμό μεταξύ των Θρησκειών, κυρίως όμως στην καθιέρωση ενός διαλόγου, στη βάση ηθικών παραμέτρων, που θα οδηγούσε στη συνεργασία για έναν καλύτερο κόσμο, με τις Θρησκείες να λειτουργούν ως ειρηνοποιητικοί και όχι συγκρουσιακοί παράγοντες. Γιατί η ειρήνη μεταξύ των Θρησκειών είναι ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος ειρήνευσης λαών και κοινωνιών. Αυτό θα συνέβαινε, αν οι θρησκείες υιοθετούσαν έναν πολιτισμό της μη βίας και του σεβασμού της ζωής, της αλληλεγγύης, της αλήθειας. Σε διαφορετική περίπτωση η Ηθική θα εθεωρείτο πιο σπουδαία από τη Θρησκεία.

Περιεχόμενα

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
ΠΡΟΛΟΓΟΣ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΗΘΙΚΗ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ
ΚΑΙ ΤΗΝ ΗΘΙΚΗ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ
1. ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
1.1 Από τη Θρησκευτικότητα στη Θρησκεία . . . . . . . . . . . . . . 17
1.2 Θρησκευτικότητα και Ηθικότητα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
1.3 Θρησκεία και Ηθική . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
1.4 Ηθική της Θρησκείας και Ηθική των Θρησκειών . . . . . . . . 29
1.5 Ηθική των Θρησκειών και Διαθρησκειακός Διάλογος . . . . 31
2. ΠΗΓΕΣ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
3. ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
3.1 Η Ηθική του Δεκαλόγου. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
3.1 Η Ηθική των Μακαρισμών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
3.3 Η Ηθική των έξι πυλώνων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
4. ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ . . . . . . . . . . . . . . 53
4.1 Κίνητρα και συνέπειες των πράξεων . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
4.1.1 Φόβος και τιμωρία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
4.1.2 Ανταπόδοση και μισθαποδοσία . . . . . . . . . . . . . . . . 62
4.1.3 Ανιδιοτέλεια και αγάπη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
4.2 Νόμος και Ηθική . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
4.3 Πίστη και έργα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
4.4 Αρετή, αμαρτία, αμαρτήματα, μετάνοια και σωτηρία . . . . 86
4.4.1 Αρετή και αγιότητα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
4.4.2 Αμαρτία και αμαρτήματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
4.4.3 Μετάνοια και σωτηρία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
8
Πινακασ Περιεχομενων
ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ
ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ
1. ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΗΘΙΚΗ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
1.1 Το ήθος της ευσέβειας και της θεογνωσίας . . . . . . . . . . . . 109
1.2 Το ήθος της θρησκευτικής ελευθερίας . . . . . . . . . . . . . . . . 115
1.3 Το ήθος της προσευχής και της λατρείας . . . . . . . . . . . . . 119
2. ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗ ΗΘΙΚΗ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
2.1 Ηθικός προσδιορισμός του ανθρώπου . . . . . . . . . . . . . . . . 129
2.2 Το ήθος στη σχέση ψυχής και σώματος . . . . . . . . . . . . . . . 135
2.3 Το ήθος της άσκησης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
2.4 Το ήθος της ελευθερίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
3. ΗΘΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
3.1 Από την αλαζονεία στην ταπείνωση . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
3.2 Από το ψεύδος στην αλήθεια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
3.3 Από την αδικία στη δικαιοσύνη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
3.4 Από τη βία στη μετριοπάθεια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
3.5 Από τις διακρίσεις στην φιλαλληλία, την φιλανθρωπία
και την αλληλεγγύη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
4. ΗΘΙΚΗ ΤΩΝ ΘΕΣΜΩΝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
4.1 Συναγωγή, Εκκλησία, αδελφότητα . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
4.2 Ηθική του γάμου και της οικογένειας . . . . . . . . . . . . . . . . 206
4.2.1 Ηθική των φύλων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
4.2.2 Ηθική του έρωτα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
4.2.3 Το ήθος της συζυγίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
4.2.4 Το ήθος της δουλείας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
4.3 Πολιτική Ηθική. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
4.3.1 Το ήθος της εξουσίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
4.3.2 Ανθρώπινα δικαιώματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
4.3.3 Το ήθος του Πολέμου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
4.4 Το ήθος της Δικαιοσύνης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
4.5 Οικονομική Ηθική . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
4.5.1 Το ήθος της εργασίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
4.5.2 Πλούτος και φτώχεια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
9
Πινακασ Περιεχομενων
4.5.3 Οικονομικές ανηθικότητες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
4.5.3.1 Φιλοχρηματία και πλεονεξία . . . . . . . . . . . . 265
4.5.3.2 Δανεισμός και τοκογλυφία . . . . . . . . . . . . . . 269
5. ΟΙΚΟ-ΗΘΙΚΗ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
6. ΒΙΟΗΘΙΚΗ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
6.1 Παρεμπόδιση της ζωής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
6.1.1 Αγαμία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
6.1.2 Οικογενειακός προγραμματισμός-αντισύλληψη. . . . . 281
6.1.3 Ομοφυλοφιλία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
6.2 Διάγνωση και διόρθωση της ζωής. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284
6.3 Φυσική και τεχνητή αναπαραγωγή της ζωής . . . . . . . . . . . 287
6.3.1 Φυσική τεκνογονία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
6.3.2 Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
6.4 Φροντίδα και προστασία της υγείας . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
6.5 Μετάδοση και παράταση της ζωής . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300
6.5.1 Μεταμοσχεύσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300
6.5.2 Μετάγγιση αίματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
6.6 Διακοπή της ζωής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304
6.6.1 Φόνος και αυτοκτονία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304
6.6.2 Άμβλωση. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308
6.6.3 Ευθανασία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310
6.7 Μπροστά στο θάνατο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
6.7.1 Το νόημα της ζωής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
6.7.2 Το νόημα του πόνου και της ασθένειας . . . . . . . . . . 319
6.7.3 Το νόημα του θανάτου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322
7. ΣΗΜΕΙΑ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΗΘΙΚΗ
ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339
ΠΙΝΑΚΑΣ ΟΝΟΜΑΤΩΝ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351
ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΝΝΟΙΩΝ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355