Η περίπτωση Βάγκνερ

Θα μου κάνω μια μικρή διευκόλυνση. Δεν είναι μόνο κακία το ότι σ' αυτό το δοκίμιο επαινώ τον Μπιζέ σε βάρος του Βάγκνερ. Ανάμεσα σε αστεϊσμούς θέτω ένα ζήτημα που δεν είναι καθόλου αστείο. Το να γυρίσω την πλάτη μου στον Βάγκνερ ήταν μοιραίο· το να μ' αρέσει μετά ένας άλλος, μια νίκη. Κανένας, μάλλον, δεν μεγάλωσε και δεν πέρασε τόσα πολλά χρόνια έχοντας μια βαγκνερίτιδα σαν τη δική μου. Κανένας δεν πάλεψε τόσο σκληρά εναντίον της. Κανένας δεν χάρηκε τόσο όσο εγώ γλιτώνοντας από αυτή. [...]


(...) Το σημαντικότερο βίωμά μου ήταν μια ανάρρωση. Ο Βάγκνερ ανήκει απλώς σε μια από τις αρρώστιές μου. Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σ' αυτή την αρρώστια. Υποστηρίζοντας σ' αυτό το κείμενο πως ο Βάγκνερ βλάπτει, επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος - στον φιλόσοφο. Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον Βάγκνερ: ο φιλόσοφος όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον Βάγκνερ. Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του - γι' αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα. Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για τον λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον Βάγκνερ, πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον Βάγκνερ; Μέσω του Βάγκνερ η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της: δεν κρύβει ούτε τα καλά, ούτε τα κακά της, έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της. Και ανάποδα: υπολογίζει κανείς με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά του Βάγκνερ. Το καταλαβαίνω απολύτως να λέει ένας μουσικός σήμερα "μισώ τον Βάγκνερ, αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη μουσική". Θα καταλάβαινα όμως κι έναν φιλόσοφο που θα υποστήριζε: "Ο Βάγκνερ ανακεφαλαιώνει τη νεωτερικότητα. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος, πρέπει πρώτα να γίνουμε βαγκνεριστές...".