14+1 κερκυραίικες ιστορίες

Έγραψα όπως τους άκουγα να μιλάνε, όμως καμία ιστορία από όσες περιγράφω δεν είναι αληθινή μα και καμιά δεν είναι και απόλυτα της φαντασίας μου.

Κανένας ήρωας δεν υπήρξε όπως τον περιγράφω, και καμιά ηρωίδα δεν πέθανε όπως τη σκότωσα.

Σε καμία ιστορία δεν είμαι «εγώ», σε όλες είμαστε εμείς, μέσα στους ήχους της μουσικής και της καμπάνας που χτυπούσε την ώρα που γεννιόμαστε και που μαζί με την μπάντα και τη λιτανεία όρισε κατά πολύ τον τρόπο της ζωής μας και της σκέψης και των συναισθημάτων μας.

΄Αννη Νούνεση

«Τα διηγήματα τής Άννης Νούνεση αποτελούν ένα περιπάτο σ’ έναν θαυμαστό κόσμο που μάλλον δεν υπάρχει πιά.

Αφορούν καταστάσεις που έχουν διαδραματιστεί στο ημίφως, που δεν λέγονταν όσο συνέβαιναν, αν και όλοι τα ήξεραν ενώ καμιά φορά συνήθιζαν να τα ψιθυρίζουν· αλλά ως εκεί. Η αισθαντική διεισδικότητά της, η παρατηρητικότητά τας, η μνήμη της, τής επέτρεψαν να τα διακρίνει, να τα ξεχωρίσει, να τα θυμάται. Ο λόγος της και η γραφή της τής επέτρεψαν να μας τα μεταφέρει.

Το πεδίο παρατήρησής της είναι η αστική Κέρκυρα αλλά και οι άνθρωποι που κινόντουσαν γύρω απ’ αυτήν, άνθρωποι του χωριού ή ο λαϊκός κόσμος της πόλης και του προαστίου. Όχι τόσο η σημερινή Κέρκυρα, όσο αυτή των περασμένων δεκαετιών που διέσωζε μνήμες και συμπεριφορές που καταγόντουσαν από τους παλιούς αιώνες, κυρίως από τη βενετική, τη γαλλική και την αγγλική περίοδο και όσα ακολούθησαν. Αλάνθαστη μαρτυρία αυτής της ιστορίας και κυριότερο ίχνος της, η γλώσσα, που για την Νούνεση είναι η αστική κερκυραϊκή γλώσσα. Όχι γενικά «τα κερκυραϊκά», τα «κορφιάτικα» όπως συνηθίζουμε να λέμε κάπως βιαστικά και αγνοώντας τη διάκριση μεταξύ της γλώσσας του χωριού (που κι αυτή έχει μεγάλες διαφοροποιήσεις από περιοχή και περιοχή, από χωριό σε χωριό), της γλώσσας των προαστίων (ας υπενθυμίσω τις γλωσσικές διαφορές μεταξύ Μαντουκίου και Γαρίτσας, Κοτσέλα, Καπουτσίνων), και της αστικής γλώσσας της πόλης, που βέβαια κι αυτή διακρίνεται και είναι διαφορετική ανάλογα προς το κοινωνικό στρώμα που τη μιλά και τη γειτονιά στην οποία ομιλείται ή ομιλούνταν.

Επειδή οι ιστορίες της Άννης Νούνεσης αφορούν κυρίως τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, η γλώσσα της διασώζει τον τρόπο που αυτά εκφραζόντουσαν (και εφράζονται ακόμα εν μέρει), τρόπο κατάσπαρτο από βενετσιάνικες λέξεις αλλά και τους χαρακτηριστικούς γλωσσικούς τύπους της ελληνικής καθαρεύουσας που διδασκόταν παλαιότερα στα σχολεία. Δεν λείπουν βέβαια και οι λέξεις από τα γαλλικά και σπανιότερα τα αγγλικά, γλώσσες που για διάφορους λόγους είχαν μπει στην κερκυραϊκή ζωή. Καθώς όμως σε κάθε ιστορία της εμπλέκονται και άτομα από άλλες κοινωνικές τάξεις, μεσαίες, κατώτερες, άνθρωποι του χωριού και του προαστίου, η συγγραφέας διασώζει και τα δικά τους ιδιώματα, καθιστώντας τα κείμενά της ένα γλωσσικό άτλαντα κι ένα μοναδικό μνημείο ενός κόσμου που χάνει από την παλαιά γοητεία του επειδή ισοπεδώνεται.

Αλλά η Νούνεση δεν διασώζει μόνο τη γλώσσα και τα διαφορετικά επίπεδά της. Διασώζει το πνεύμα της πόλης, την ακατάβλητη λεπτή ειρωνεία του, την πικρία του καμιά φορά· αλλά επειδή η Κέρκυρα έχει έναν εκλεπτυσμένο πολιτισμό, η ειρωνεία και η πικρία εκφράζονται και αποδίδονται με λεπτότητα. Μας μεταφέρει έτσι σε κόσμους συζυγικής απιστίας, ματαιωμένης σεξουαλικότητας, καμιά φορά και πεινασμένης σεξουαλικότητας, σε μοδιστράδικα και σε φούρνους, σε εσωτερικά διαμερισμάτων, χωρίς ποτέ να αγνοεί το κερκυραϊκό μέτρο, εκείνη τη λεπτή γραμμή που μπορεί να κρατά όλες τις ιστορίες, ακόμα και τις πιο σκληρές ή τις πιο σκαμπρόζικες, μακριά από τη χυδαιότητα, μακριά από το περιττό και ανάρμοστο πάθος.

Το βιβλίο της συνδέει, τέλος, με μια μακρά επτανησιακή παράδοση, εκλεπτυσμένης απόδοσης των ψυχολογικών και των κοινωνικών καταστάσεων. Μου έρχονται στο νου καθώς τη διαβάζω ο Λασκαράτος, ο Ξενόπουλος, ο Ρώμας, η Νινέττα Λάσκαρι και οι δύο Χυτήρηδες. Κείμενα γεμάτα μουσικές ήχους από καμπάνες και ανθρώπους που αιωρούνται μεταξύ πραγματικότητας και ονείρου».