Δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος

"...Ωστόσο, όσο κι αν μας υπολόγιζαν, η Ουάσινγκτον, το Λονδίνο κι η Μόσχα περιόριζαν τις επίσημες σχέσεις τους μαζί μας μόνο ως το σημείο που ήταν απαραίτητες. Για τις Ηνωμένες Πολιτείες, που φοβούνταν τα μπελίξατα στην Ευρώπη και που σχεδίαζαν να διαπραγματευτούν κάποια μέρα την ειρήνη και τον άμεσο διακανονισμό της με τη Ρωσία των Σοβιέτ, η εισδοχή της Γαλλίας μέσα σ' αυτό το "κονσέρτο των ιθυνόντων" μπέρδευε αρκετά τα σχέδιά τους. Κιόλας, η παρουσία της Αγγλίας ήταν για τις Ηνωμένες Πολιτείες συχνά παράκαιρη και άτοπη, παρ' όλες τις φροντίδες του Λονδίνου να μην εμποδίζει την Αμερική..."


"...Η σύσκεψη της Τεχεράνης, που πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 1943, δε βοήθησε σε τίποτ' άλλο παρά στο ν' αυξηθούν αυτοί οι φόβοι τους. Χωρίς αμφιβολία οι μετέχοντες στη σύσκεψη, Ρούσβελτ, Στάλιν και Τσώρτσιλ, προέβησαν σε καθησυχαστικές δηλώσεις, διαβεβαιώνοντας ότι το αντικείμενο της σύσκεψής τους δεν ήταν παρά στρατηγικής μορφής. Όμως, όλ' αυτά που είπαν δεν καθησύχασαν διόλου τις εξόριστες κυβερνήσεις. Μεσ' από τις επίσημες πηγές είχαν διαρρεύσει μυστικά που δεν άφηναν αμφιβολίες σχετικά με όσα βασικά είχαν συμβεί στην Τεχεράνη. Ο Στάλιν μιλούσε σαν να ήταν αυτός που λογαριαζόταν. Χωρίς ν' αποκαλύψει τους άλλους δυο τα ρωσικά σχέδια, τους είχε καταφέρει ν' αποκαλύψουν τα δικά τους και να τους επιβάλλει τις απαιτήσεις του. Ο Ρούσβελτ είχε πάει με το μέρος του, για ν' απορρίψουν την ιδέα του Τσώρτσιλ για μια ευρεία επίθεση των Δυτικών από την Ιταλία, τη Γιουγκοσλαβία και την Ελλάδα κατά της Βιέννης και της Βουδαπέστης. Από την άλλη μεριά, οι Αμερικανοί είχαν συμφωνήσει με τους Σοβιετικούς παρά τις Βρετανικές υποδείξεις, ν' αρνηθούν να εξετάσουν τα πολιτικά θέματα που απασχολούσαν την Κεντρική Ευρώπη κι ιδιαίτερα την Πολωνία, όπου τα Ρωσικά στρατεύματα ήταν έτοιμα να την καταλάβουν. Εμείς οι ίδιοι είχαμε μείνει έξω από την επιχείρηση, μέχρι του σημείου που ο Τσώρτσιλ κι ο Ρούσβελτ είχαν περάσει ο ένας πάνω απ' τον ουρανό της Αφρικής κι ο άλλος ανοικτά από τις ακτές της, για να φτάσουν στο Κάιρο και την Τεχεράνη, χωρίς να 'ρθούν σ' επαφή μαζί μας..."


"...Κατά τις δεκαπέντε ώρες, συνολικά, που διήρκεσαν οι συνομιλίες, με τον Στάλιν, μπόρεσα να διακρίνω την όλο μεγαλοπρέπεια και υποκρισία πολιτική του. Κομμουνιστής που φόραγε στολή στρατάρχη, δικτάκτορας οχυρωμένος μέσα στον κύκλο της ίδιας της πονηριάς του, κατακτητής με ύφος όλο αγαθότητα, έκανε ό,τι μπορούσε για να κρυφτεί. Όμως ήταν τόσο έντονο το πάθος του, ώστε συχνά η προσωπικότητά του διαφαινόταν, μέσα απ' τα λεγόμενά του, με κάποια σκοτεινή γοητεία..."



ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο Κάρολος ντε Γκολ υπήρξε μία από τις σημαντικές πολιτικές προσωπικότητες του 20ού αιώνα. Εζησε τα μεγάλα γεγονότα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και έγραψε τις αναμνήσεις του, όπως και ο Βρετανός πρωθυπουργός Τσόρτσιλ, που αποτελούν ένα ανεκτίμητο ιστορικό ντοκουμέντο.


Σε αντίθεση με πολλούς σύγχρονους πολιτικούς ντενεκέδες της παγκόσμιας πολιτικής σκηνής, που ίσως δεν γνωρίζουν να γράψουν σωστά ούτε τ' όνομά τους, μέσα από τις σελίδες των αναμνήσεων του στρατηγού Ντε Γκολ αναδύεται μια λογοτεχνική και φιλοσοφική διάθεση, ένας βαθύτερος στοχασμός:


«Γέρικη Γαλλία, καταπονημένη από την Ιστορία, δολοφονημένη απ' τους πολέμους και τις επαναστάσεις, πας κι έρχεσαι αδιάκοπα απ' τη δόξα στην κατάπτωση, μα πάντα στητή, από αιώνα σε αιώνα, έχοντας μέσα σου τη μεγαλοφυΐα της ανανέωσης» (σ. 878).


Πιθανόν, ακολουθώντας τη γαλλική παράδοση, ο λόγος του, πολιτικός κατά κύριο λόγο, δεν είναι ξερός σαν παξιμάδι, αλλά διανθίζεται με λογοτεχνικές προτάσεις που επιχειρούν να αποκαλύψουν τη βαθύτερη ανθρώπινη φύση του Ντε Γκολ: «Μέσα στην αναταραχή των ανθρώπων και των γεγονότων, η μοναξιά ήταν η παρηγοριά μου. Τώρα είναι η φίλη μου. Με ποιον άλλον μπορείς να βρεθείς σύμφωνος, αφού έφτασες να συναντηθείς με την ίδια την ιστορία; (σελ. 876).


Και λίγο πιο κάτω ο συγγραφέας παρατηρεί: «Οσο προχωρώ στα χρόνια τόσο η φύση μού γίνεται πιο κοντινή. Κάθε χρόνο οι τέσσερις εποχές μού δίνουν ένα μεγάλο μάθημα· η φύση με τη σοφία της έρχεται να με παρηγορήσει» (σελ. 877).


Ενθερμος πατριώτης, που η σκέψη του έφτανε τα όρια του εθνικισμού, ο Ντε Γκολ θα μπορούσε να θεωρηθεί ένας από τους πρωτεργάτες της Ενωμένης Ευρώπης στην προσπάθειά του να ανασυστήσει το γαλλικό γόητρο και εν μέρει τη γαλλική αυτοκρατορία. [Σ' επιστολή του προς τον πρόεδρο της γαλλικής Εθνοσυνέλευσης, ο Ντε Γκολ τόνιζε ότι «οι κτήσεις βρίσκονται πάλι στα χέρια μας. Ξαναπατήσαμε το πόδι μας στην Ινδοκίνα» (σελ. 874)].


Η έντονη επιθυμία του Ντε Γκολ για την εδραίωση του μεγαλείου και της ανεξαρτησίας της Γαλλίας τον έκανε ν' αντιληφθεί «τη γνωστή τάση της Ουάσιγκτον για ηγεμονία πάνω στην Ευρώπη, που την εκδήλωνε ευχαρίστως, και που δεν είχα πάψει να την επισημαίνω με κάθε ευκαιρία», από την περίοδο ακόμα του πολέμου. Παρόμοιες τάσεις διέκρινε ο Γάλλος στρατιωτικός και πολιτικός και στην Αγγλία (σ.σ. 771-772).


Για τους στόχους που έθετε ο Ντε Γκολ μετά το τέλος του πολέμου δεν υπάρχει καμία αμφιβολία, αφού γι' αυτούς μιλάει με μεγάλη καθαρότητα στις αναμνήσεις του: «...Κρίνω ότι η συντριβή της Γερμανίας, ο διαμελισμός της Ευρώπης και ο ρωσοαμερικανικός ανταγωνισμός προσφέρουν στη Γαλλία, που σώθηκε σαν από θαύμα, μοναδικές ευκαιρίες για δράση, μου φαίνεται πως η καινούρια τούτη περίοδος θα μου επιτρέψει ίσως να επιχειρήσω την εκτέλεση του τεράστιου σχεδίου που έχω κατά νου για το καλό της χώρας».


Και ποιο είναι αυτό; Ο Ντε Γκολ μιλάει χωρίς να μασάει τα λόγια του: Ο στόχος του είναι η δημιουργία μιας τρίτης δύναμης μεταξύ της Αμερικής και της Ρωσίας, με τη συσπείρωση αρχικά της Γαλλίας «από πολιτικής, οικονομικής και στρατηγικής πλευράς» με όλα τα κράτη που συνορεύουν με τον Ρήνο, τις Αλπεις και τα Πυρηναία (σ.σ. 769-770). Μπορεί κάποιος να διαφωνεί με τις ιδέες και τους στόχους του στρατηγού Ντε Γκολ αλλά κανένας δεν μπορεί να τον κατηγορήσει ότι δεν παραθέτει τις απόψεις του με περισσή ειλικρίνεια.


Με το ίδιο πνεύμα μίλησε και προς την κυβέρνηση εθνικής ενότητας, με τη συμμετοχή κομμουνιστών, σοσιαλιστών, δημοκρατών, συντηρητικών κ.ά., που ο ίδιος είχε σχηματίσει το πρώτο διάστημα της μεταπολεμικής Γαλλίας. Στις 19 Ιανουαρίου 1946, ο Ντε Γκολ συγκάλεσε υπουργικό συμβούλιο και «πριν προφτάσει να καθήσει κανείς», απευθυνόμενος στους συνεργάτες του, είπε:


«Το αποκλειστικό καθεστώς των κομμάτων δημιουργήθηκε πάλι. Εγώ δεν το εγκρίνω. Αλλ' αντί να επιβάλω με τη βία μια δικτατορία που δεν τη θέλω και που, χωρίς αμφιβολία, θα κατέληγε πολύ άσχημα, δεν έχω κανένα άλλο μέσο για ν' αντιμετωπίσω τούτη την κατάσταση. Δεν μου απομένει άλλο απ' το να παραιτηθώ» (σ.σ. 864, 873).


Οι αναμνήσεις του στρατηγού Ντε Γκολ περί τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο σταματούν στο 1946, αλλά η πολιτική του σταδιοδρομία δεν τελείωσε τότε. Ο Ντε Γκολ θα επανέλθει στην προεδρία της Γαλλίας στη δεκαετία του '50 και του '60 για να πρωταγωνιστήσει και πάλι στη διεθνή πολιτική σκηνή, προβάλλοντας το όραμά του για μια ενωμένη Ευρώπη.


Πιστεύοντας πάντα στο βάθος ότι είχε παίξει ένα σημαντικό ρόλο για την επαναφορά της Γαλλίας, μετά το τέλος του μεγάλου πολέμου, στο κλαμπ των Μεγάλων, αναθυμόταν συχνά τη φράση τού Πλούταρχου, που προφανώς πίστευε ότι ίσχυε και για τη δική του περίπτωση: «Η αχαριστία έναντι των μεγάλων ανδρών είναι το χαρακτηριστικό των μεγάλων λαών».


Ο Ντε Γκωλ, στις αναμνήσεις του, παρουσιάζει τις συναντήσεις του με τους μεγάλους πολιτικούς άνδρες της εποχής του, προσπαθώντας παράλληλα να τους ψυχογραφήσει.


Εχοντας φτάσει στη Σοβιετική Ενωση το Δεκέμβριο του 1944, ο Γάλλος ηγέτης δεν παρέλειψε να ρωτήσει τον Στάλιν και για τις ελληνικές εξελίξεις, και εκείνος τον παρέπεμψε στους Βρετανούς.


«Κατά τις δεκαπέντε ώρες, συνολικά -γράφει ο Ντε Γκωλ- που διήρκεσαν οι συνομιλίες μας με τον Στάλιν, μπόρεσα να διακρίνω την όλο μεγαλοπρέπεια και υποκρισία πολιτική του. Κομμουνιστής που φόραγε τη στολή στρατάρχη, δικτάτορας οχυρωμένος μέσα στον κύκλο της ίδιας της πονηριάς του, κατακτητής με ύφος όλο αγαθότητα, έκανε ό,τι μπορούσε για να κρυφτεί. Ομως ήταν τόσο έντονο το πάθος του, ώστε συχνά η προσωπικότητά του διαφαινόταν, μέσα απ' τα λεγόμενά του, με κάποια σκοτεινή γοητεία» (σελ. 648).


Το κύριο συμπέρασμα από τα απομνημονεύματα τού Ντε Γκολ περί τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είναι ότι το κύριο αντικείμενο του πάθους του εστιάζεται στη Γαλλία, που κατά τον συγγραφέα «δεν πρέπει να βρίσκεται παρά μόνο στην πρώτη σειρά πάντα».


Και όταν ως μικρός επαρχιώτης από τη Λιλ έφτασε στο Παρίσι, τίποτα δεν θαύμαζε εκεί περισσότερο «απ' τα σύμβολα της δόξας μας» (σ.σ. 9-10).


Μέσα απ' αυτή την αγάπη για την πατρίδα του πήγαζε η πεποίθηση ότι έπρεπε να τιμωρηθούν παραδειγματικά οι Γάλλοι συνεργάτες τών Γερμανών. Κάτι που είχε προλάβει να πει και ο Κολοκοτρώνης πριν απ' τον Ντε Γκολ: Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους.


«Από τους Γάλλους εκείνους που εγκληματικά ή με συκοφαντίες προκάλεσαν το θάνατο αγωνιστών της Αντίστασης σκοτώθηκαν χωρίς κανονική δίκη 10.842 άτομα. Μετά την απελευθέρωση 779 εκτελέστηκαν, ύστερα από παραπομπή σε δίκη σε τακτικά δικαστήρια ή τα στρατοδικεία. Αριθμός θλιβερός, αν και πολύ περιορισμένος είναι αλήθεια σε σχέση με τον αριθμό των εγκλημάτων που έγιναν και των τρομερών συνεπειών τους» (σελ. 625).


Τα απομνημονεύματα του Ντε Γκολ αξίζει να διαβαστούν από κάποιον που θα επιθυμούσε να γνωρίσει τον τρόπο σκέψης, τις εμμονές, τα οράματα, τις συντηρητικές και προοδευτικές αντιλήψεις ενός μεγάλου πολιτικού άνδρα του 20ού αιώνα, ανεξάρτητα αν συμφωνεί ή διαφωνεί με τις θέσεις του.



ΦΟΙΒΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 21/01/2005