Το Μέγα Ύδωρ

Η ποίηση της Έμιλυ Ντίκινσον, όλη σχεδόν επιθανάτια, πραγματεύεται, κατά τρόπο εξωφρενικά διαυγή κάποτε, την αθανασαία για την οποία δικαιούνται ίσως να μιλούν ακόμα οι άνθρωποι -ή δεν δικαιούνται. Μοιάζουν όλα μεταφυσικά παράδοξα τα οποία βρέθηκαν αίφνης να αντλούν τα αποδεικτικά στοιχεία του συλλογισμού τους από τον φυσικό κόσμο. Πουλιά, δέντρα, φυτά, νερά, πέτρες, άνθρωποι, το χώμα -όλα γίνονται μέρη ενός πρωτοφανούς μεταφυσικού επιχειρήματος, μιας πυκνής υφής διανοημάτων που διαδραματίζονται μέσα στον πυρήνα του λυρικού «εγώ» και έχουν ως σταθερή αναφορά τη θνητότητα. Η αθανασία της Έμιλυ Ντίκινσον, σφυρηλατημένη πάνω στην πραγματικότητα του θανάτου, δεν είναι αίτημα ή θεολογικό αξίωμα· είναι μια επώδυνη υπόθεση εργασίας για την κατανόηση του φυσικού κόσμου και όρος της συνάφειάς του με τον ανθρώπινο νου. Δύσκολα θα βρει κανείς στον δυτικό κόσμο ποίηση τόσο βαθιά αλληλέγγυα με τον πόνο της θνητότητας.

Δ.Κ.

ΚΡΙΤΙΚΗ



Ελάχιστα - σχεδόν καθόλου - μεταφρασμένη στα ελληνικά, η Εμιλι Ντίκινσον, μία από τις σημαντικότερες ποιήτριες της Αμερικής, δείχνει τον περιστασιακό τρόπο με τον οποίο καταναλώνουμε σήμερα την παγκόσμια ποίηση, παλιότερη και νέα. Ο Διονύσης Καψάλης σε ένα μικρό τομίδιο των εκδόσεων Αγρα μάς εισάγει στην ποίηση αυτής της ανοίκιας μορφής των αμερικανικών γραμμάτων που η σημασία της με το πέρασμα του χρόνου αποκτά όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις. Οσο ζούσε, είχε δημοσιεύσει μόλις δέκα ποιήματα σε εφημερίδες της εποχής, ενώ σήμερα η τελευταία φιλολογικά αξιόπιστη έκδοση του έργου της ανεβάζει τη συνολική παραγωγή της σε 1.789. H Ντίκινσον γεννήθηκε τον Δεκέμβριο του 1830 στο Αμχερτ, πολίχνη της Πολιτείας της Μασαχουσέτης, όπου διέτρεξε όλη τη μοναχική και δύσκολη ζωή της ως τον Μάιο του 1886, οπότε «πέθανε για την ομορφιά».

Αξίζει να δούμε έστω και μόνο αυτό το περίφημο ποίημά της για να κατανοήσουμε την ατμόσφαιρα της ποίησής της - και ίσως τότε νιώσουμε μέσα στα σωθικά μας το μυστικό μεταφυσικό ρίγος που δονούσε όλη της την ύπαρξη και την έσπρωχνε ώρες ατελείωτες μπροστά στο άδειο χαρτί, όπου σχεδίαζε διαρκώς απ' την αρχή τον δικό της πικραμένο κόσμο: Πέθανα για την ομορφιά, / και μπαίνοντας στο χώμα/ ακούω κάποιον ν' ακουμπούν/ σε πλαϊνό μου δώμα. / Ψιθύρισε, τι έφταιξε;/ «η ομορφιά» τού είπα·/ «για την αλήθεια πέθανα»/ είπε «κι είμαστε αδέρφια». / Κι όπως μιας νύχτας συγγενείς/ μιλήσαμε, ωσότου/ βρύα ήρθαν στα χείλη μας/ κι έκρυψαν τ' όνομά μας.



ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΟΥΛΙΑΡΑΚΗΣ

ΤΟ ΒΗΜΑ, 03-10-2004