Αρμένιοι και ελληνικό κράτος στον Ψυχρό Πόλεμο

Η Αρμενική Κοινότητα έχει αναμφίβολα μακρόχρονη παρουσία στην Ελλάδα. Ωστόσο, η νεότερη ιστορία της δεν έχει μέχρι σήμερα μελετηθεί επαρκώς· το ερευνητικό κενό σε ό,τι αφορά ειδικά την ιστορία των σχέσεων της Αρμενικής Κοινότητας με το ελληνικό κράτος κατά τον 20ό αιώνα είναι εκκωφαντικό. Πόσοι γνωρίζουν ότι στην καρδιά του Ελληνικού Εμφυλίου «επαναπατρίστηκαν» σχεδόν 18.500 Αρμένιοι από την Ελλάδα στη Σοβιετική Αρμενία; Ή πότε αποδόθηκε οριστικά η ελληνική ιθαγένεια στους Αρμένιους; Και πόσα εμπόδια τελικά συνάντησαν αναφορικά με τη λειτουργία των σχολείων, τη στέγαση και την εν γένει ενσωμάτωσή τους στην Ελλάδα; Διερευνώντας τη στάση των ελληνικών κρατικών αρχών και αξιοποιώντας αρμενικές και ελληνικές πρωτογενείς πηγές, η παρούσα μελέτη επιχειρεί να ρίξει φως στην παρουσία των Αρμενίων στο ελληνικό κράτος καθ’ όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Μετά από ένα εισαγωγικό περίγραμμα των σχέσεων της Ελληνικής Πολιτείας με την Αρμενική Κοινότητα κατά τον Μεσοπόλεμο, ο συγγραφέας εξετάζει διεξοδικά την περίοδο 1945–1991 μέσα από τον «επαναπατρισμό» των Αρμενίων στη Σοβιετική Αρμενία και την ακόλουθη μετακίνηση στην Αργεντινή και τον Καναδά· όπως επίσης και τους βασικούς άξονες της εκπαίδευσης, της ιθαγένειας, της στέγασης, της νομικής προσωπικότητας της Κοινότητας, αλλά και την τυχόν συναντίληψη των δύο πλευρών απέναντι στον κοινό «εξ Ανατολών κίνδυνο».

Η στάση της Ελληνικής Πολιτείας υπήρξε άλλοτε αντιμειονοτική και φοβική, άλλοτε εξισορροπητική και διαλλακτική, και ερμηνεύεται κάθε φορά σε συνάρτηση με τα ιστορικά συμφραζόμενα. Η μελέτη είναι μια ιστορική αποτίμηση ενός τραυματικού παρελθόντος και μιας εκατέρωθεν σιωπής που από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και μέχρι σήμερα παραμένουν αδιερεύνητα.


Φωτογραφίες εξωφύλλου:
Τα νεαρά μέλη του αρμενικού αθλητικού και προσκοπικού σωματείου «Χομενετμέν» συνδράμουν στην επιβίβαση των Αρμενίων στο σοβιετικό ατμόπλοιο πριν από τη «μεγάλη έξοδο» από την Ελλάδα προς τη Σοβιετική Αρμενία το 1947.
Αρχείο περιοδικού Αρμενικά. Ευγενική παραχώρηση των φωτογραφιών από τον αρχισυντάκτη του περιοδικού Αρμενικά Μάικ Τσιλιγκιριάν.