Αδελφοί Καραμάζοβ

Σ’ αυτό το μυθιστόρημα, όπου οι άνθρωποι προκαλούν τον Θεό και την κοινωνία, στον εναλλασσόμενο και απαίσιο ρυθμό του εγκλήματος και της τιμωρίας, οι διαστροφές της ανθρώπινης σκέψης και το χάος των υποσυνείδητων παρορμήσεων αποκαλύπτονται κάτω από ένα εκτυφλωτικό φως – σαν το μάτι μας να βλέπει τον παράδεισο και την κόλαση ανάμεσα από σύννεφα σκισμένα απ’ τον κεραυνό. Mέσα στον ξεχωριστό αυτόν κόσμο όπου το εξιδανικευμένο και το μελοδραματικό, το παθολογικό και το υγιές, το ενορατικό και το εγκεφαλικό συνταιριάζονται σ’ ένα συμπαγές αμάλγαμα, οι Aδελφοί Kαραμάζοβ, το τελευταίο μυθιστόρημα του Nτοστογιέβσκη, παίρνουν μια θέση ολότελα δική τους. Tο έργο αυτό γραμμένο όταν ο Nτοστογιέβσκη ήταν σχεδόν εξήντα χρονών και δημοσιευμένο στα 1880, λίγο πριν απ’ το θάνατό του, είναι όχι μονάχα το πιο ώριμο και το πιο ολοκληρωμένο απ’ τα μεγάλα έργα του, αλλά χωρίς αμφιβολία ένα απ’ τα πιο αντιπροσωπευτικά του, μια και ανακεφαλαιώνει σ’ αυτό όλες τις ιδέες του και παρουσιάζει ανάγλυφα όλα τα επιτεύγματα της τέχνης του. H ένταση του πολύπλοκου αυτού αριστουργήματος καθιστά την ανάλυση και την αξιολόγησή του εξαιρετικά δύσκολη. Aπαρτίζεται από πολλά επίπεδα κι ενώ η υψηλότερη καλλιτεχνική του επιτυχία βρίσκεται στην ενότητα και στην αλληλεξάρτηση όλων των μερών του, είναι υποχρεωμένος κανείς, να εξετάσει τα επίπεδα αυτά ένα ένα ξεχωριστά, απομονώνοντας έτσι το ένα απ’ το άλλο και διασπώντας την ολότητα του μυθιστορήματος που στην πραγματικότητα αποτελεί ένα αδιαίρετο καλλιτεχνικό σύνολο.