Για τα παιδιά

Πάντα φωτογράφιζα τα παιδιά, ίσως γιατί είναι εύκολο.
Είναι εύκολο να γίνεις φίλος τους, να σε εμπιστευτούν, να διδαχτείς απ' αυτά. Είναι εύκολο να παίξεις μαζί τους και η φωτογραφική πράξη τι άλλο μπορεί να είναι αν όχι ένα παιχνίδι; Ένα παιχνίδι διαπραγμάτευσης με τα μάτια, με τις αισθήσεις και τα συναισθήματα, με τα λόγια ή και χωρίς αυτά. Αγαπώ τα παιδιά γιατί μου δίνουν με γενναιοδωρία τη χαρά του παιχνιδιού που πάντα τους περισσεύει. Νομίζω πως τα αγαπώ λίγο περισσότερο απ' ό,τι τους μεγάλους. Και ευτυχώς για μένα, ίσως και γι' αυτά, στις φωτογραφίες τουλάχιστον δεν θα μεγαλώσουν ποτέ.

ΝΙΚΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΣ

Παιδικές πόζες, ματιές, κινήσεις, καμώματα, μέσα από τον φακό του Νίκου Οικονομόπουλου


Μέσα από τις διαφορετικές αναζητήσεις, τις συνεχείς και μεθοδικές περιπλανήσεις, η ταυτότητα του Νίκου Οικονομόπουλου ως φωτογράφου αναδύεται ισχυρή, αναλλοίωτη και πάντοτε αναγνωρίσιμη.


«Για τα παιδιά» είναι ο τίτλος του πέμπτου βιβλίου του το οποίο βεβαίως δεν αποτελεί εξαίρεση από αυτόν τον κανόνα. Πολύ περισσότερο που σε αυτό περιλαμβάνονται φωτογραφίες που χρονολογικά διανύουν όλη την πορεία του κατά την τελευταία εικοσαετία.


Ο χορός των τριών κοριτσιών στη Γάζα, τα παιδιά με τα ειδικά μαύρα γυαλιά στα μάτια καθώς κοιτούν την έκλειψη ηλίου, η σκιά ενός παιδιού στη μέση του κάδρου στην Ίμβρο, το αθώο βλέμμα του γιου του φωτογράφου Δημήτρη καθώς κρατάει ένα χάρτινο περιστέρι στο χέρι του στην Πρέβεζα, ή τα τρία σφιχταγκαλιασμένα παιδικά κορμιά σε κάποιο λιβάδι έξω από τα Τίρανα είναι σίγουρα κάποιες από τις πολύ ενδιαφέρουσες στιγμές του βιβλίου.


«Αγαπώ τα παιδιά γιατί μου δίνουν με γενναιοδωρία τη χαρά του παιχνιδιού που πάντα τους περισσεύει» λέει ο φωτογράφος.


Τα παιδιά έχουν εμπνεύσει σε όλη την ιστορία της φωτογραφίας πολύ μεγάλους φωτογράφους: από τη βικτωριανή Julia-Margaret Cameron, η οποία είναι η πρώτη που δημιούργησε μια ελεγεία πάνω στη μητέρα και στο παιδί, τον μεταγενέστερο Γάλλο Edouard Boubat, τη Mary-Ellen Mark ώς την αμερικανίδα φωτογράφο Sally Mann, η οποία συνέθεσε μια σειρά εικόνων σπάνιας ομορφιάς και αισθησιασμού φωτογραφίζοντας τα παιδιά της.


Ο Νίκος Οικονομόπουλος εντάσσεται στους φωτογράφους εκείνους που βοηθούν τη φωτογραφία ντοκουμέντου να προχωρήσει λίγο πιο πέρα από την πιστή περιγραφή της καθημερινότητας και να μεταμορφωθεί σε προσωπικό έργο.


Οι φωτογραφίες του δεν έχουν τίποτε το χαρούμενο ή «παραμυθένιο»· αντίθετα μοιάζουν βαριές, θλιμμένες. Δεν φωτογραφίζει τους ευνοημένους της ζωής· αυτό που τον ελκύει είναι οι ταπεινοί, οι περιθωριακοί, οι φτωχοί του κόσμου. Ίσως γι' αυτόν, εκεί να βρίσκονται οι αλήθειες της ζωής.


Λαμία, 1994, ένας καταυλισμός τσιγγάνων. Σε ένα σουρεαλιστικό φόντο που οι πτυχές του τσαλακωμένου πλαστικού δημιουργούν μια ημιδιαφανή μεμβράνη εμβρυακού περιβάλλοντος, ο φωτογράφος επιλέγει με τόλμη να αφαιρέσει από το κάδρο του το κεφάλι της μικρής τσιγγάνας, ώστε το μάτι του θεατή να επικεντρώνεται στα λουλούδια του φορέματός της, στα χέρια που κρέμονται και στο κεφάλι του ζώου που εμφανίζεται αχνό μέσα από τις γραμμώσεις της πλαστικής κουρτίνας. Πρόκειται για ένα θαυμάσιο κράμα ρεαλισμού και ονείρου, που ο φωτογράφος μπόρεσε με εκπληκτική μαεστρία να αποφύγει τις παγίδες των αυτονόητων συμβολισμών και εύκολα κατανοητών μηνυμάτων, που θα μπορούσαν να αποδοθούν σε αυτή την εικόνα.


Οι τολμηρές αναπάντεχες λεπτομέρειες, η σαφήνεια της περιγραφής, η επιλογή της γωνίας, η μαγική ισορροπία ανάμεσα στην κίνηση και στην ακινησία του κάδρου, το βάθος πεδίου και τα αλλεπάλληλα επίπεδα που δημιουργεί, το παιχνίδι των σκοτεινών και των φωτεινών σημείων, όλα στοιχεία τόσο φωτογραφικά που μας εκπλήσσουν ευχάριστα και μας επιτρέπουν να θαυμάσουμε το εύρος και το βάθος των δυνατοτήτων της φωτογραφικής έκφρασης.


Μεσολόγγι 1988. Πανηγύρι του Αγίου Συμεών, δύο παιδιά τσιγγάνων ποζάρουν σε πρώτο πλάνο με τα μάτια καρφωμένα στον φακό. Οι φόρμες των κορμιών και των ρούχων τους δημιουργούν καμπύλες που εναρμονίζονται με τις καμπύλες που σχηματίζει το χορτάρι στο αμέσως επόμενο επίπεδο. Ξαφνικά το σώμα ενός παιδιού αιωρείται καθώς προσπαθεί να κρατηθεί από τα κεραμίδια ενός κτίσματος, σε ένα πιο μακρινό σημείο του κάδρου. Οι γραμμές του κορμιού του και της στέγης υπενθυμίζουν την άνεση του φωτογράφου να ελέγχει τη γεωμετρία του χώρου. Αυτό το άσπρο φωτεινό ημικύκλιο, σχεδόν κολλημένο στο σώμα του αγοριού, βρέθηκε άραγε τυχαία εκεί;


Καθώς το βιβλίο ξεφυλλίζεται φωτογραφία φωτογραφία, εδραιώνεται όλο και πιο πολύ μέσα μας η πεποίθηση ότι ο φωτογράφος Νίκος Οικονομόπουλος δεν αφήνει τίποτε στην τύχη του. Αυτό μας διεγείρει ακόμη περισσότερο το ενδιαφέρον και αναζωπυρώνει τη βαθιά προσμονή μας για την έκδοση μιας καινούργιας, ολοκληρωμένης αυτή τη φορά δουλειάς του.

ΝΙΝΑ ΚΑΣΣΙΑΝΟΥ, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 20-05-2001