Αστική και λαϊκή κατοικία στην ελληνική παράδοση

H αστική και λαϊκή παραδοσιακή κατοικία στον ελληνικό χώρο έχει την αφετηρία της στην κλαδόπλεχτη κυκλική καλύβα, η οποία αποτέλεσε την πρώτη κατοικία του ανθρώπου, που μέχρι πριν μερικές δεκαετίες αναπτυσσόταν σε πεδιάδες και σε περιοχές με χαμηλό υψόμετρο. Συνέχεια αυτής, κατά τη γνώμη μας, αποτέλεσε η ορθογώνια στενομέτωπη και η πλατυμέτωπη κατοικία με μεγάλη ποικιλία τύπων και μορφών, των οποίων η διαδρομή καταγράφεται από την αρχαιότητα, την ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή έως την οθωμανική κατάκτηση.

Ακολούθως, η έρευνα επικεντρώνεται στην αστική και λαϊκή παραδοσιακή κατοικία του 18ου και 19ου αιώνα, της οποίας σχετικά μεγάλος αριθμός παραδειγμάτων έχει διασωθεί. Παράλληλα, από το τέλος του πρώτου τρίτου του 19ου αιώνα, αναπτύσσεται στα μεγάλα αστικά κέντρα η νεοκλασική κατοικία, που συνυπάρχει με την αντίστοιχη παραδοσιακή για μερικές δεκαετίες και την επηρεάζει σε επιμέρους στοιχεία, χωρίς η πρώτη να αποτελεί αντικείμενο του παρόντος έργου.

Στα αστικά κέντρα η παραδοσιακή κατοικία απαντάται σε ορισμένες συνοικίες, οι οποίες έχουν αναπλαστεί σχετικά πρόσφατα (το Βαρούσι στα Τρίκαλα, η Καργιώτισσα στη Βέροια, ο Ντούλτσος στην Καστοριά, η παλιά πόλη της Ξάνθης). Νοτιότερα, στην Πελοπόννησο, μεμονωμένοι Πύργοι ή ομάδες Πύργων (Μάνη) έχουν επίσης αποκατασταθεί. Στις αγροτικές περιοχές η λαϊκή παραδοσιακή κατοικία έχει αντικατασταθεί από «σύγχρονες κατοικίες» και μόνο σε μεμονωμένες περιπτώσεις ή σε απομακρυσμένους οικισμούς διασώζονται αυθεντικές μορφές που και αυτές τείνουν να εκλείψουν λόγω της εγκατάλειψής τους.

Στο παρόν έργο οι αστικές κατοικίες διάφορων ελλαδικών περιοχών υποβάλλονται σε εκτενείς συγκριτικές παρατηρήσεις.