Ιλιάδα

Η μεταγραφή της Ιλιάδας σε πεζό λόγο, που δεν απαντά σε καμιά αρμόδια βιβλιογραφία, πρωτοδημοσιεύτηκε εβδομήντα χρόνια πριν (1932) σε συνέχειες από την αθηναϊκή εφημερίδα Ελεύθερος Άνθρωπος στα πλαίσια της προσπάθειας του εκδότη Κώστα Αθάνατου να δημιουργήσει μια σειρά μεταφράσεων της αρχαιοελληνικής γραμματείας για το ευρύ κοινό.

Η λογοτεχνικότητα και η μεταφραστική αρτιότητα της μεταγραφής του ανωνύμου λογίου δημοτικιστή του μεσοπολέμου οδήγησαν τις εκδόσεις Μαΐστρος στην απόφαση να ανασύρουν από την αφάνεια το εν λόγω έργο και να το παρουσιάσουν στο σημερινό αναγνωστικό κοινό, ελπίζοντας να συμβάλουν στην οικείωσή του με το ομηρικό έπος.
Η νέα, επιμελημένη έκδοση απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες και προσφέρεται για πολλαπλές αναγνώσεις. Εξάλλου, η πλήρης κλασική εικονογράφηση του John Flaxman συνοδεύει την έκδοση.

Εκτός από τη χαρτόδετη εκδοχή του, το βιβλίο κυκλοφορεί και σε δερματόδετη, πολυτελή συλλεκτική έκδοση, εκατόν δεκαεφτά αριθμημένων αντιτύπων.






ΚΡΙΤΙΚΗ



Η πρώτη έκδοση του έργου πραγματοποιήθηκε πριν από εβδομήντα χρόνια σε συνέχειες, ένθετα 50 φύλλων της εφημερίδας «Ελεύθερος Aνθρωπος», Αθήνα 1932. Ο διευθυντής της εφημερίδας Κώστας Αθάνατος (φιλολογικό ψευδώνυμο του Κωνσταντίνου Καραμούζη), που υπήρξε συγγραφέας βιβλίων κυρίως πολιτικού περιεχομένου, αλλά και ένας δραστήριος δημόσιος άντρας, δηλώνει με υπερηφάνεια ότι η εφημερίδα του προτίθεται να εκδώσει σε συνέχειες «πλήρη την σειράν των κλασσικών αριστουργημάτων των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων...», προκειμένου να καταστούν «κοινόν κτήμα των συγχρόνων Ελλήνων».

Η παρούσα δεύτερη έκδοση, σε αυτοτελή πλέον και πλήρη μορφή, με επιμέλεια του φιλολόγου και λογοτέχνη Δ. Αρμάου, αφιερώνεται «από ψυχής σ' έναν ανήσυχο άνθρωπο, εκλεκτό δάσκαλο των γραμμάτων μας κι εξαίρετο παιδαγωγό, τον Τάσο Τίλιο... (που) θέλησε από χρόνια ν' αξιοποιήσει την εκδιδόμενη τώρα μεταγραφή στο διδακτικό του έργο αλλά δεν πρόλαβε…».



Aνώνυμος μεταγραφέας



Με υπευθυνότητα, μεθοδικότητα και επιστημονική τεκμηρίωση, ο Δ. Αρμάος αντιμετωπίζει όλες τις παραμέτρους της μεταγραφής της Ιλιάδας σε πεζό λόγο· την πατρότητα, την προθετικότητα, την πιστότητα, τη γλωσσική επάρκεια και πληρότητα, την κειμενική αποκατάσταση. Με φιλολογική «φιλοτιμίαν» διεξέρχεται όλες τις εικασίες και πιθανολογίες τις αναφερόμενες στην ταυτότητα του μεταγραφέα και καταλήγει ότι: «χωρίς σαφείς πληροφορίες ο υπεύθυνος ετούτων των μεταγραφών θα παραμείνει ανώνυμος».

Για να καταδείξει την προθετικότητά της, «την έλξη του κοινού», παραθέτει αυτούσια την εισαγωγή της πρώτης έκδοσης, στην οποία ο Κ. Αθάνατος επισημαίνει: «Eτσι, ο σημερινός ελληνικός κόσμος, αφού εξοικειωθεί πρώτον προς το πηγαίον κάλλος της αρχαίας παραδόσεως, θα ημπορέσει να δεχτεί κατόπιν φυσιολογικώς και τα άλλα θαυμάσια που του υπόσχονται με τα ασύγκριτα έργα των οι υπόλοιποι συγγραφείς και ποιηταί της κλασσικής ελληνικής αρχαιότητας». Ακόμη, ο επιμελητής, με ισχυρό αποδεικτικό λόγο, εξαίρει την πιστότητα της μεταγραφής και την ικανότητά της ν' αντιμετωπίζει επιτυχώς τα γνωστά προβλήματα απόδοσης της ομηρικής αφήγησης.



Δημοτική γλώσσα



Επισημαίνει τις αφηγηματικές αρετές της μεταγραφής σε πρόζα και «σε μια δημοτική χωρίς κλυδωνισμούς... που καταξιώνεται από την ευαισθησία που τη διακρίνει στις αποδόσεις της» και παραθέτει λεπτομερώς τις διαφορές από την κοινόχρηστη των ημερών μας καθώς και τους λόγους που τις επέβαλαν. Τέλος, μας δίδει ταξινομημένες τις διάφορες επεμβάσεις των διορθωτών στο κείμενο της α΄ έκδοσης καθώς και τις δικές του επαρκώς αιτιολογημένες. Η πολυτυπία και γενικώς «η ανεξίθρησκη γλωσσική αντίληψη» καθορίζουν τον τρόπο της γλωσσικής επιμέλειας του κειμένου από τον Δ. Αρμάο.

Η τεκμηριωμένη και πλήρης διαμεσολάβηση («Σημείωμα για την έκδοση» σελ. 607-18) καθώς και ο «Πίνακας των ονομάτων» (σελ. 619-652) είναι απότοκοι του άρτιου επιστημονικού εξοπλισμού και της μακρόχρονης ενασχόλησης του επιμελητή με τα κείμενα. Eξυπνη η ενέργειά του να επιτάξει τη διαμεσολάβηση, ώστε ο αναγνώστης ανεπηρέαστος προσεγγίζει το κείμενο το οποίο κυριολεκτικά τον υφαρπάζει με την ελκυστικότητά του.



Aισθητική αρτιότητα



Η αγάπη, το κέφι και το μεράκι του Δ. Αρμάου είναι οι βασικοί συντελεστές της αισθητικής αρτιότητας που χαρακτηρίζει την παρούσα έκδοση. Το θαυμάσιο εξώφυλλο φιλοτέχνησε ο Θανάσης Ρεντζής, ο οποίος έκανε γνωστή στον επιμελητή και την ύπαρξη της μεταγραφής. Το κείμενο κοσμείται με την περίφημη κιόλας στην εποχή της νεοκλασική εικονογράφηση (1793) του JohFlaxma(1755-1826) που είναι το πλησιέστερο πρότυπο για εκείνην του 1932.

Ολοκληρώνουμε με την ευχή να καταστεί δυνατή η διδακτική αξιοποίηση της μεταγραφής από το αρμόδιο όργανο του υπουργείου Παιδείας (Π.Ι.), γιατί οι έως τώρα λογοτεχνικές μεταφράσεις που χρησιμοποιήθηκαν, και κατέχουν βέβαια μια αξιόλογη θέση στην Ιστορία της Ν. Λογοτεχνίας, αποδείχτηκαν αναποτελεσματικές στη διδακτική πράξη. Η παρούσα μεταγραφή για τον διδάσκοντα αποτελεί πολύτιμο βοήθημα και για τον αναγνώστη γενικώς μια αβίαστη και ευχάριστη γνωριμία με τον Oμηρο.



Κυριακή Δόλια (διδάκτορας κλασικής φιλολογίας)

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 20/4/2003