Το φάντασμα της Ανίλ

Στη Σρι Λάνκα μαίνεται ένας άγριος εμφύλιος πόλεμος. Η 33χρονη ιατροδικαστής, η Ανίλ Τισέρα, ξαναγυρίζει στο νησί της, σταλμένη απο τον ΟΗΕ, να κάνει μια έρευνα για τις μαζικές δολοφονίες που συμβαίνουν εκεί. Η Ανίλ θα έρθει σε επαφή με τον ντόπιο πληθυσμό (ιδιαίτερα με τον αινιγματικό 49χρονο αρχαιολόγο Σάραθ Ντιγιασένα), θα γνωρίσει μια πραγματικότητα που θα τη συγκλονίσει. Οι προσπάθειές τους θα επικεντρωθούν στη διαλεύκανση ενός μυστηριώδους σκελετού. Θα μπορέσει η Ανίλ να επιστρέψει στον κόσμο που εξακολουθεί να τη δένει με τις ρίζες της; Ένα δυνατό μυθιστόρημα που μιλάει για τη βία, τις ανθρώπινες αξίες, τους παραδοσιακούς θρύλους, τον έρωτα και την οικογένεια.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Οκτώ χρόνια μετά τον βραβευμένο και πολυδιαβασμένο «Αγγλο ασθενή» (Μπούκερ, 1992), ο καναδός συγγραφέας Μάικλ Οντάατζε επιστρέφει στη γενέτειρά του, τη Σρι Λάνκα, και δίνει ένα μυθιστόρημα που συνδυάζει τον πολιτικό στοχασμό, το υπαρξιακό δράμα και την επιστημονική περιπέτεια. Και αν στον «Άγγλο ασθενή» η δραματουργική ένταση αντλούνταν από μια κατάσταση γνώριμη και ξεκάθαρη, ήτοι τα τέλη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ετούτη τη φορά τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά: ο πόλεμος δεν είναι παρά άλογη και άναρχη βία, η κάθε πλευρά συναγωνίζεται την άλλη στη χρήση αποτρόπαιων μέσων και στη γενικότερη κατάσταση θα ταίριαζε περισσότερο ο μοντέρνος όρος «ανθρωπιστική καταστροφή».

Σκηνικό της δράσης είναι η κρίση που ξέσπασε στη Σρι Λάνκα τη δεκαετία του '80 και διήρκεσε ως τις αρχές τις δεκαετίας του '90. Σ' αυτήν ενεπλάκησαν τρεις παράγοντες: οι κυβερνητικοί, οι αντικυβερνητικοί που ξεσηκώθηκαν στον Νότο και οι αυτονομιστές αντάρτες του Βορρά. Όπως μαθεύτηκε εκ των υστέρων, η κυβέρνηση οργάνωσε κρατικές και παρακρατικές ομάδες με στόχο την εξόντωση των αντιφρονούντων. Χαρακτηριστικό της περιόδου είναι οι χιλιάδες εξαφανίσεις ατόμων, τα πτώματα των οποίων, καμένα και παραμορφωμένα, ξεθάβονταν συχνά εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά. Ταυτόχρονα η χώρα συνταρασσόταν από τις δεκάδες τυφλές βομβιστικές ενέργειες των ανταρτών.

Σε αυτό το κλίμα, και έπειτα από πολλά χρόνια στην Αμερική, επιστρέφει η 33χρονη Ανίλ Τισέρα στη χώρα της, σταλμένη ως ειδική ιατροδικαστής από τον ΟΗΕ με σκοπό να διερευνήσει τις μαζικές δολοφονίες. Συνεργάτης της σ' αυτή την έρευνα θα είναι ο 49χρονος αρχαιολόγος Σάραθ Ντιγιασένα, ένας κλειστός και λιγομίλητος αρχαιολόγος. Η προσπάθειές τους θα επικεντρωθούν στην αναγνώριση και τεκμηρίωση της ταυτότητας ενός σκελετού, από την εξέταση του οποίου προκύπτει ότι έχει πέσει θύμα δολοφονίας. Πώς όμως να εξακριβωθεί η ταυτότητα ενός από τους εκατοντάδες «εξαφανισμένους» χωρικούς, δίχως επαρκή τεχνικά μέσα και υπό το άγρυπνο βλέμμα των ανθρώπων της κυβέρνησης; Σε αυτό το σημείο υπεισέρχεται η παράδοση και, από ένα σημείο και πέρα, η μαγεία.

Η Ανίλ και ο Σάραθ θα ταξιδέψουν στην ενδοχώρα και θα συναντήσουν έναν διάσημο αρχαιολόγο, τον Παλιπάνα, που ζει τυφλός σε μια καλύβα στην καρδιά του δάσους. Ο Παλιπάνα θα τους βοηθήσει δίνοντάς τους τα στοιχεία ενός δυσεύρετου τεχνίτη, του Ανάντα, ειδικευμένου στη χάραξη και στον χρωματισμό των ματιών στα αγάλματα του Βούδα. Ο τεχνίτης αυτός, με τη βοήθεια του σκελετού και μόνο, αναπλάθει το πρόσωπο του νεκρού έτσι ακριβώς όπως ήταν όταν ζούσε. Το τελικό αποτέλεσμα όμως, μολονότι θαυμαστό, είναι φορτωμένο με τα φαντάσματα του ίδιου του τεχνίτη, τις τραυματικές μνήμες του από τη δολοφονία της γυναίκας του.

Παράλληλα με την ιατροδικαστική έρευνα, η Ανίλ γνωρίζει τον αδερφό του Σάραθ, έναν παράξενο χειρουργό, δοσμένο εξ ολοκλήρου στη δουλειά του, που εν μέσω των καθημερινών βιαιοπραγιών έχει τον χαρακτήρα μιας σισύφειας προσπάθειας. Το πορτρέτο του Γκαμίνι είναι το πλέον ολοκληρωμένο και γοητευτικό πορτρέτο: εργάζεται ασταμάτητα, κοιμάται και ξυπνάει στο νοσοκομείο και καταπίνει αμφεταμίνες σαν να είναι καραμέλες, προσπαθώντας έτσι να διασωθεί από την τρέλα που τον περιβάλλει.

Ο Οντάατζε καταφέρνει να μας μεταφέρει όχι μονάχα σε έναν άλλο γεωγραφικό τόπο αλλά σε έναν άλλο πολιτισμό, και μάλιστα τη στιγμή που αυτός καταρρέει μπροστά στα μάτια μας. Η φρίκη αναδίδεται κάθε ώρα και λεπτό όπως και η ομορφιά και η Ιστορία, αφού δίπλα από κάθε θαμμένο πτώμα μοιάζει να κρύβεται ένας αρχαιολογικός θησαυρός. Το μυθιστόρημα βρίθει από επιστημονικές λεπτομέρειες, τόσο σε ό,τι αφορά την ιατροδικαστική επιστήμη όσο και την αρχαιολογία ή την ιατρική, κάτι που χαρίζει αληθοφάνεια και ακρίβεια στις πλούσιες περιγραφές. Διαπνέεται επίσης από έντονη ποιητική διάθεση. Δυστυχώς, και παρά την επιμέλεια που έχει δεχθεί το ελληνικό κείμενο, η ασαφής και ασύντακτη μετάφραση δεν βοηθάει στην απρόσκοπτη ανάγνωσή του.

Κώστας Κατσουλάρης, ΤΟ ΒΗΜΑ, 26-08-2001