Πίσω από τους καταρράκτες

Ένας άντρας δρασκελίζει το κιγκλίδωμα και πέφτει στους Καταρράκτες του Νιαγάρα. Ένας νιόπαντρος, που αφήνει πίσω τη γυναίκα του, την Αρία Έρσκιν, στη γαμήλια σουίτα τους, το πρωί μετά ο γάμο τους. Η «Νεόνυμφη Χήρα των Καταρρακτών», όπως θα γίνει γνωστή η Αρία, αρχίζει μια επταήμερη αναζήτηση μέσα στην ομίχλη, ελπίζοντας ότι το πτώμα του θα βρεθεί. Στο πλευρό της θα σταθεί σ' όλη τη διάρκεια της έρευνας ο εργένης δικηγόρος Ντερκ Μπάρναμπι, ο οποίος γοητεύεται αναπάντεχα από την απόκοσμη ματιά αυτής της απλής, παράξενης γυναίκας και την ερωτεύεται αν και δεν έχουν ανταλλάξει ούτε λέξη. Αυτό που ακολουθεί είναι η παθιασμένη ερωτική σχέση τους, ο γάμος και τα παιδιά -μια φαινομενικά τέλεια συμβίωση. Αλλά η τραγωδία με την οποία άρχισε η κοινή ζωή τους έχει αφήσει πάνω τους τη σκιά της...

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Σχολιάζοντας την «περίπτωση» της Οουτς, κάποια χρόνια πριν, μια Αγγλίδα κριτικός είχε ισχυριστεί πως πίσω από την υπογραφή της μπορεί να θεωρηθεί πως δεν υπάρχει μία μόνο συγγραφέας, αλλά ένας αριθμός από συγγραφείς, και φυσικά δεν αναφερόταν απλώς στην ποσότητα των βιβλίων της (περισσότερα από ένα ετησίως), αλλά, κυρίως, στον τρόπο που αυτή «διαχειρίζεται» τις διαφορετικές φωνές που στοιχειώνουν και συνομιλούν μεταξύ τους στις σελίδες των βιβλίων της. Κάποιες από αυτές τις φωνές, που συνήθως είναι τυπωμένες σε πλάγια γράμματα, μεταμφιέζονται ως η συνείδηση κάποιου χαρακτήρα, μια υπενθύμιση που πηγάζει από το ασυνείδητο ή στη φωνή κάποιου απόντα ή, ακόμα, στον λόγο ενός μέρους του εαυτού βαθιά εκτοπισμένου που επιμένει, με τον τρόπο του χορού στην αρχαία τραγωδία, να βγαίνει στην επιφάνεια και να υποδεικνύει, ενίοτε, μια διαφορετική θέαση των γεγονότων. Οι φωνές αυτές αναδύονται από την άβυσσο, όπου άλλοτε πρόκειται για την άβυσσο της ανθρώπινης ψυχής και άλλοτε -όπως στο πρόσφατο μυθιστόρημά της- εκδηλώνεται ως μια ορμητική δύναμη της φύσης που λειτουργεί επιθετικά και καταλυτικά, αλλά και ως μεταφορά για τις αδάμαστες δυνάμεις των ενστίκτων. Εν προκειμένω η δύναμη αυτή είναι οι καταρράκτες του Νιαγάρα που ασκούν μια αλλόκοτη έλξη σε όσους τους πλησιάζουν, τον «υδροψυχισμό» όπως ονομάζεται το φαινόμενο, επιδρώντας μαγνητικά, ώστε «...αν πλησίαζες πολύ κοντά, έστω και από περιέργεια, κινδύνευες: άρχιζαν να περνάνε διάφορα από το μυαλό σου, σκέψεις αφύσικες για την προσωπικότητά σου, λες και τα σκοτεινά νερά σκέφτονταν για λογαριασμό σου, στερώντας σου τη βούληση».

Με αφορμή τους καταρράκτες η Οουτς παρουσιάζει και σχολιάζει τη γύρω κοινότητα και τις διαφορετικές δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν λόγω της τουριστικής και βιομηχανικής εκμετάλλευσης του τοπικού στοιχείου, μέσα από μια τυπική οικογένεια της περιοχής -μια κυψέλη στην οποία ευδοκιμεί το αμερικανικό όνειρο της ευημερίας αλλά και ο αμερικανικός εφιάλτης της σήψης και της διαφθοράς. Τα τείχη της οικογενειακής εστίας εξασφαλίζουν μεν την ασφάλεια και την προστασία στα μέλη της, αλλά πάντα καιροφυλαχτούν η βία, η απάτη, η διαστροφή και ο θάνατος. Πίσω από την επίφαση του πολιτισμού παραφυλάνε τα πρωτόγονα ένστικτα, τα οποία η πρόοδος δεν κατάφερε να αμβλύνει και που ενίοτε εντείνονται μέσα από την επαφή με τα αδάμαστα στοιχεία της φύσης.



Η νεόνυμφη χήρα



Το «Πίσω από τους καταρράκτες» καλύπτει το χρονικό διάστημα περίπου τριάντα χρόνων και αρχίζει γύρω στα τέλη της δεκαετίας του '50 με μια αυτοκτονία. Ο αιδεσιμότατος Γκίλμπερτ Ερσκιν πέφτει στους Καταρράκτες του Αλογοπέταλου το πρωινό μετά τον γάμο του. Στις πρώτες σελίδες παρακολουθούμε τον νεαρό άντρα να τρέχει σαν μαγνητισμένος και να ρίχνεται με μανία στα νερά των καταρρακτών. Και, σύμφωνα με τη συνήθη τακτική της συγγραφέως, το υπόλοιπο της ιστορίας δεν εστιάζεται σε αυτόν αλλά σε όσους μένουν πίσω, και κυρίως στην Αρία, τη νεόνυμφη χήρα που απέμεινε μόνη στη σουίτα του ξενοδοχείου, αρνούμενη να αποδεχτεί αυτόν τον βίαιο χαμό.

Στη συνέχεια μαθαίνουμε πως κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης ήρθε αντιμέτωπος με κάποιες δυσάρεστες αλήθειες: την έντονη ομοφυλοφιλική του επιθυμία για τον καλύτερό του φίλο αλλά και την έκπτωση της θρησκευτικής του πίστης. Ο γάμος του με την Αρία, μια συνεσταλμένη, ανασφαλή γυναίκα, από μια συντηρητική, θρησκευόμενη οικογένεια, είχε προγραμματιστεί από τους γονείς. Η αυτοκτονία του Γκίλμπερτ την αφήνει διαλυμένη και σαστισμένη να βασανίζεται από την αίσθηση πως είναι η ίδια υπεύθυνη για τον θάνατό του. Για όλη την επόμενη εβδομάδα, κατά την οποία οι ομάδες ανίχνευσης ψάχνουν το πτώμα, η Αρία πλευρίζεται από τα μίντια και αναφέρεται στον τύπο ως «η Χήρα των καταρρακτών». Μέλος της ομάδας αναζήτησης είναι και ο επιτυχημένος δικηγόρος Ντερκ Μπάρναμπι, ο οποίος αναλαμβάνει να προστατεύσει την Αρία, νιώθοντας μια έμφυτη έλξη για τις αδύναμες, ανυπεράσπιστες γυναίκες. Μόλις ανασύρεται το πτώμα η Αρία επιστρέφει στην πατρίδα της, αλλά ο Ντερκ την ακολουθεί και ύστερα από μια παθιασμένη ερωτική συνάντηση παντρεύονται βιαστικά και η κοινή τους ζωή ξεκινάει.



Μοιραία ατυχήματα



Καθώς η Αρία ένιωθε πως ήταν «καταραμένη» και θύμα μιας ζοφερής μοίρας, είχε τον διαρκή φόβο πως αυτή η αναπάντεχη τροπή της ζωής της δεν έμελλε να διαρκέσει για πολύ. Μέσα της μια φωνή τής έλεγε πως κι αυτός ο άντρας της θα την εγκατέλειπε, γι' αυτό και γαντζώνεται πάνω του. Φέρνει στον κόσμο τρία παιδιά και παρά τις διαβεβαιώσεις του εκείνη συνεχίζει να νιώθει επισφαλής. Η οικογενειακή ευτυχία, που είναι και το κεντρικό θέμα του πρώτου μέρους του μυθιστορήματος, δεν φαίνεται να είναι ικανή να ξορκίσει τους εσωτερικούς δαίμονες και τις ανασφάλειες που την ταλανίζουν. Η Αρία αδέξια προσπαθεί να προσαρμοστεί στην οικογένεια του Ντερκ και στις απαιτήσεις των κοινωνικών κύκλων τους και μετά την πάροδο του πρώτου έρωτα είναι πεισμένη πως και ο δεύτερος σύζυγος θα φύγει. Ο φόβος της γίνεται πραγματικότητα μόλις ο Ντερκ συναντάει τη Νίνα Ολσέικερ, μια μυστηριώδη γυναίκα, της οποίας η οικογένεια έχει επηρεαστεί τραγικά από το τοξικό περιβάλλον της περιοχής και που ζητάει τη βοήθειά του. Η Νίνα έχασε μια κόρη και τα δύο παιδιά της είναι άρρωστα. Ο Ντερκ αποφασίζει να αναλάβει την ύποπτη αυτή υπόθεση, ελπίζοντας να αποδοθεί η δικαιοσύνη όχι μόνο στην οικογένεια της Νίνα, αλλά σε όλες τις παρακείμενες οικογένειες της κοινότητας, η υγεία των οποίων έχει δραματικά υπονομευτεί.

Καίτοι η σχέση του με τη Νίνα είναι επαγγελματική και αθώα, η προσήλωσή του στην υπόθεση τον οδηγεί στην αποξένωση από την οικογένειά του. Η δε δικαστική αγωγή που υποβάλλει, θέτει σε κίνδυνο τη θέση του στην κοινότητα, καθώς αναγκάζεται να έρθει σε ρήξη με τους επιφανέστερους και ισχυρότερους τοπικούς παράγοντες αποκαλύπτοντας πως η περιοχή είχε χρησιμοποιηθεί τη δεκαετία του '50 ως χώρος απόθεσης χημικών αποβλήτων. Ο Μπάρναμπι θα συναντήσει μυστηριωδώς τον δικό του τραγικό θάνατο όταν το αυτοκίνητό του θα ξεφύγει από την πορεία του και θα πέσει στους καταρράκτες.

Το δεύτερο μέρος του μυθιστορήματος εξελίσσεται δεκαπέντε χρόνια αργότερα και το κέντρο μεταφέρεται στα τρία παιδιά του Μπάρναμπι, τα οποία αναγκάζονται να έρθουν αντιμέτωπα με την κληρονομιά του πατέρα τους και να υποστούν τις συνέπειες των αποφάσεων των γονιών τους.



«Αυτοεκπληρούμενες» προφητείες



Το «Πίσω από τους καταρράκτες» ανήκει στην κατηγορία των φιλόδοξων μυθιστορημάτων τής Οουτς, όπου διακρίνεται η απόπειρα μίμησης του μεγάλου μυθιστορήματος του 19ου αιώνα, τόσο στην έκταση, στην πολυποίκιλη θεματική όσο και στο χρονικό διάστημα που καλύπτει. Σε αυτό δοκιμάζονται και επιστρατεύονται όλα τα τεχνάσματα της γραφής που συναντήσαμε και σε μικρότερης εμβέλειας έργα της: οι βασανισμένοι ψυχαναγκαστικοί χαρακτήρες, τα σκοτεινά μυστικά, οι «αυτοεκπληρούμενες προφητείες», οι μοιραίοι έρωτες, αλλά και η αδυναμία του ανθρώπου να δαμάσει το άγνωστο και να παρέμβει στο πεπρωμένο. Υπάρχει, επίσης, κι εδώ η αδιάκοπη σύγκρουση ανάμεσα στην ανθρώπινη βούληση και τη μοίρα και η αναπόφευκτη επανάληψη μοτίβων συμπεριφοράς που περνούν από γενιά σε γενιά.

Η Αρία είναι ένας χαρακτήρας που θα μπορούσε να βγαίνει από τα κινηματογραφικά έργα του Χίτσκοκ. Μια επιφανειακά ευφυής γυναίκα, της οποίας το νευρικό ταμπεραμέντο, η κοινωνική αδεξιότητα και οι εμμονές της βασανίζουν όχι μόνον τον εαυτό της, αλλά και όλους όσοι σχετίζονται μαζί της. Οι αβάσταχτες ανησυχίες της εμφανίζονται μέσω των πολυάριθμων τικ της, αποδίδοντας την προσωπικότητά της με εντυπωσιακή παραστατικότητα. Η Οουτς μέσω αυτού του γυναικείου χαρακτήρα που δεσπόζει στο πολυσέλιδο αυτό μυθιστόρημα, κατορθώνει να καταγράψει με την ακρίβεια μινιατουρίστα τον τρόπο που μια γυναίκα, θύμα μιας τραγωδίας η ίδια, έχοντας υποστεί τη βία, κατορθώνει υπόγεια να διαβρώσει όλους όσοι την περιβάλλουν και να τους υποβάλει το βάρος της δικής της νεύρωσης.

Επίσης η Οουτς αποδεικνύεται γι' άλλη μια φορά εξαιρετική στην απόδοση έκρυθμων καταστάσεων: όλοι οι χαρακτήρες της περνούν απανωτές κρίσεις, κρίσεις συνείδησης, ηλικίας, προσωπικότητας αλλά και η ίδια Αμερική, παρά το λαμπερό προσωπείο τής δήθεν ευμάρειας, βρίσκεται σε κρίση αξιών. Στο τέλος, στο μυθιστόρημα τουλάχιστον, αποδίδεται η δικαιοσύνη, οι ένοχοι τιμωρούνται και τα καταχωνιασμένα απόβλητα που δηλητηρίαζαν το υπέδαφος και προκαλούσαν τις ασθένειες, εκτοπίζονται. Είθε να συνέβαινε το ίδιο και στη ζωή.



ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 08/12/2006