Το κορίτσι με το τατουάζ

Ο Τζόσουα Ζιγκλ, ένας διάσημος συγγραφέας που ζει απομονωμένος από τους ανθρώπους, αναγκάζεται για λόγους υγείας να θυσιάσει την πολύτιμη εργένικη ανεξαρτησία του. Ψάχνοντας όμως για βοηθό, θα εμπλακεί στην πιο επικίνδυνη περιπέτεια της προνομιούχου ζωής του. Η Άλμα Μπους, μια νέα, όμορφη και αισθησιακή γυναίκα, μ' ένα σώμα γεμάτο παράξενα τατουάζ, θα ξεσηκώσει μέσα του μια σειρά από αντικρουόμενα συναισθήματα: οίκτο, πόθο, ευθύνη, ενοχή. Χωρίς να γνωρίζει το οδυνηρό παρελθόν και την ταραγμένη της προσωπικότητα, ο Ζιγκλ θα προσλάβει την Άλμα για βοηθό του. Ισορροπώτας άψογα ανάμεσα στο μαύρο σασπένς και τη βαθιά κι απρόσμενη τρυφερότητα, η Τζόις Κάρολ Όουτς διερευνά τη σύγχρονη τραγωδία του φυλετικού μίσους, αμφισβητώντας τα κοινωνικώς αποδεκτά όρια της επιθυμίας. Το κορίτσι με το τατουάζ είναι ίσως το πιο προκλητικό και αμφιλεγόμενο μυθιστόρημά της.


"Μια βαθιά και σκοτεινή καταβύθιση στην ανθρώπινη ψυχή, ένα μυθιστόρημα γεμάτο ένταση μα και απρόβλεπτη τρυφερότητα. Μια μεγάλη συγγραφέας στην καλύτερη στιγμή της". San Francisco Cronicle

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ




Η Αλμα Μπους -κεντρική ηρωίδα στο «Κορίτσι με το Τατουάζ»- είναι μια από τις χαρακτηριστικές περιπτώσεις γυναικών που εμφανίζονται στα μυθιστορήματα της πολυγραφότατης Αμερικανίδας συγγραφέως. Πρόκειται για μια νεαρής ηλικίας γυναίκα, άσχημα κακοποιημένη στο παρελθόν, η οποία ούσα ανήμπορη να εκδηλώσει το θυμό της τον στρέφει υπογείως στους άλλους αλλά και στον εαυτό της, ενώ εξωτερικά επιδεικνύει μια αινιγματική απάθεια. Οι άντρες την πλησιάζουν για τις υπηρεσίες της, ενώ η χαμηλή γνώμη για τον εαυτό της λειτουργεί και ως μαγνήτης για όσους αρέσκονται να εκδηλώνουν, στο ήδη σημαδεμένο σώμα της, τις σαδιστικές τους τάσεις.


Η Αλμα είναι γεμάτη τατουάζ, που κάποια παρέα αντρών υπό την επήρεια ουσιών χτύπησαν στο σώμα της κάμποσα χρόνια πριν, άτεχνες σφραγίδες που, όπως φαίνεται, δεν σημάδεψαν μόνο την επιφάνεια του δέρματος αλλά σφράγισαν και τον εσωτερικό της κόσμο: τα αποτυχημένα αυτά τατουάζ τής υπενθυμίζουν τον κίνδυνο και ενισχύουν το γενικευμένο μίσος κατά των αντρών· αν και, όταν συναντάει κάποιον που μοιάζει με τους βιαστές, αμέσως υποτάσσεται, επιδεικνύοντας σεβασμό, ακόμα και έρωτα.


Φτάνοντας στην κωμόπολη του Κάρμελ Χάιτς, η Αλμα συναντάει τον Ντήτρι, σερβιτόρο αλλά και προαγωγό ναρκωτικών ουσιών και γυναικών, που τη βλέπει σαν ένα πλαδαρό αλλά ελκυστικό θήραμα που μπορεί να χρησιμοποιήσει με διάφορους τρόπους αλλά και εύκολα να απαλλαγεί, όταν βαρεθεί. Η Αλμα τον ερωτεύεται αμέσως και τον υπηρετεί, ενώ ταυτόχρονα τής δίνεται η ευκαιρία να προσφέρει και ενός άλλου είδους υπηρεσίες, όταν ο διάσημος συγγραφέας Τζόσουα Ζιγκλ, που τη συναντάει τυχαία στο βιβλιοπωλείο της περιοχής, τής προτείνει να γίνει βοηθός του. Η συνάντηση των δυο αυτών ανθρώπων, με τις τόσο αντίθετες ιδιοσυγκρασίες -της παθητικής και ανίδεης Αλμα και του απόμακρου και υπερόπτη Ζιγκλ- μέσα στους τοίχους ενός σπιτιού, αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε μια μοιραία σύγκρουση αλλά και σε μια απρόβλεπτη αλλαγή, με αποτέλεσμα το δεύτερο μέρος του βιβλίου να εξελιχθεί σε δυνατό ψυχολογικό θρίλερ.



Ο ένοικος του εβένινου πύργου



Ο Τζόσουα Ζιγκλ είναι κι αυτός ένας από τους χαρακτηριστικούς τύπους αντρών που εμφανίζονται στα έργα τής Οουτς: εργένης, δεσποτικός, κληρονόμος μεγάλης περιουσίας, ασκεί εξουσία στους άλλους λόγω της πνευματικής του υπεροχής και των χρημάτων του που μοιράζει απλόχερα, υπό μορφή γενναιοδωρίας. Λίγο πριν από τα σαράντα, έχοντας περάσει τη ζωή του μέσα στο χάρτινο κόσμο του, διαπιστώνει πως χρειάζεται έναν βοηθό για να ταξινομήσει το πλήθος των σκόρπιων χειρογράφων του προκειμένου να αποκτήσει περισσότερο χρόνο και να ολοκληρώσει κάποια ημιτελή μυθιστορήματα και μεταφράσεις. Ο Ζιγκλ απολαμβάνει τη γενικότερη εκτίμηση του πνευματικού κόσμου μετά την τεράστια επιτυχία του μυθιστορήματος του «Οι Σκιές», στο οποίο αναπαράγεται η εμπειρία μιας οικογένειας στο Νταχάου και το οποίο γράφτηκε όταν ο συγγραφέας ήταν σε μικρή ηλικία και δεν είχε πλήρη επίγνωση των ιστορικών γεγονότων.

Εχοντας συναντήσει πλήθος υποψηφίων για τη θέση του βοηθού και έχοντάς τους απορρίψει, φοβούμενος την αδιάκριτη εισβολή κάποιου ξένου στον περίκλειστο εβένινο πύργο του, προτιμάει τη νεαρή κοπέλα που δείχνει αδαής και ακίνδυνη. Οταν η Αλμα καταφθάνει στο σπίτι του, η άγνοιά της τον εκπλήττει αλλά ταυτόχρονα τον ανακουφίζει κιόλας, καθώς μαζί της αισθάνεται ελεύθερος, δεν χρειάζεται να προσέχει τη συμπεριφορά του, γιατί στο βάθος την περιφρονεί για την ακατέργαστη προσωπικότητα, την πρωτόγονη σεξουαλικότητα και την περιορισμένη της αντίληψη, που θυμίζει μικρό ανυπεράσπιστο ζωάκι.

Η άφιξή της συμπίπτει με ένα δικό του ατύχημα κατά τη διάρκεια της καθημερινής του βόλτας και όταν οι γιατροί αποφαίνονται πως πάσχει από μια «αδιάγνωστη», ύπουλη ασθένεια, η οποία πιθανόν να επιδεινωθεί και να τον καταστήσει ανήμπορο, αναγκάζεται να προσθέσει επιπλέον αρμοδιότητες στη βοηθό του, η οποία από γραμματέας γενικών καθηκόντων αναβαθμίζεται στον στενότερό του άνθρωπο, που επιλαμβάνεται όλων των υποθέσεών του.

Στο σημείο αυτό, η Οουτς παίρνει την ευκαιρία να θίξει κάποια θέματα που αφορούν την άνιση σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα σε ισχυρούς και σε «υποτελείς», οι οποίοι, όπως στην περίπτωση της Αλμα, τους εκδικούνται για τη μη αναμενόμενη καλοσύνη και το ενδιαφέρον τους. Οταν ο εργοδότης αρχίζει να νοιάζεται για εκείνη, σχεδόν πατρικά, προσφέροντάς της χρήματα και ευκαιρίες, προτείνοντάς της ακόμα και πλαστική για να αφαιρέσει το άτεχνο τατουάζ από το πρόσωπό της, που εκείνος θεωρεί εκ γενετής σημάδι, η Αλμα αντί για ευγνωμοσύνη κυριεύεται από μίσος, το οποίο φουντώνει συνεχώς, φτάνοντας στο σημείο να επιθυμεί τον ολικό αφανισμό του. Περιφέρεται στο σπίτι, σχίζοντας και εξαφανίζοντας σελίδες από τα χειρόγραφά του, μπερδεύει τα φάρμακά του, τρίβει κομμάτια από γυαλί στο φαγητό του και «όταν τον βλέπει να τα καταπίνει ένιωθε μέσα της ένα ρίγος χαράς, μαζί κι ανησυχίας και χαμήλωνε το πυρακτωμένο βλέμμα της για να μην αντιληφθεί εκείνος τη μοχθηρία της καρδιάς της». Η Αλμα συμπεριφέρεται σαν να θέλει να τον εκδικηθεί για την καλοσύνη του, όταν δεν είναι παρών «φτύνει λέξεις γεμάτες μίσος» και η εξήγηση που δίνει στον εαυτό της είναι πως τον μισεί για την εβραϊκή καταγωγή του.

Οταν το κορίτσι που δεν αγαπήθηκε από κανέναν, ανεπιθύμητο ακόμα και από τους δικούς του, γίνεται δέκτης προσοχής και αγάπης, αισθάνεται αμέσως περιφρόνηση και οργή για την ανημπόρια του Ζιγκλ, αλλά κυρίως για την «πολυτέλειά» του να είναι καλός.

Αργότερα, φυσικά, η Αλμα θα διαπιστώσει πως πίσω από το μίσος και την αντιπαλότητα κρύβεται βαθιά αφοσίωση αλλά και εξάρτηση από τον άνθρωπο που την εμπιστεύτηκε και εντόπισε σε εκείνην αυτά που ούτε η ίδια είχε ποτέ υποψιαστεί για τον εαυτό της.



Λανθασμένες ερμηνείες



Στο μυθιστόρημα εμφανίζεται ένα επαναλαμβανόμενο αίτημα, που υπάρχει σε όλα σχεδόν τα έργα της Οουτς: το αίτημα του επαναπροσδιορισμού της ταυτότητας των ηρώων της, συχνά μέσα από την απώλεια των ορίων του εαυτού, αλλά και η σημασία της αγάπης για τη μετατόπιση και την ανασύστασή τους. Μέσα από τις ανατροπές των ρόλων και την αμοιβαία οικειότητα που αναπτύσσεται κατά τη συγκατοίκηση, τα δύο αυτά διαστρεβλωμένα πλάσματα αλλάζουν. Πλάσματα που, όπως τα περισσότερα που κυκλοφορούν στις σελίδες της Οουτς, πάσχουν από λανθασμένη διάγνωση του εαυτού τους καθώς η εικόνα που έχουν για τα συναισθήματά τους απέχει πολύ από αυτό που πραγματικά αισθάνονται, ώστε να εμφανίζονται είτε ως υπεράνθρωποι είτε ως υπάνθρωποι. Γεγονός που αποκαλύπτεται ιδιαίτερα στην Αλμα, η οποία ενώ διακηρύττει το μίσος για τον εργοδότη της, εντούτοις τρέχει να τον προστατέψει κάθε φορά που υποψιάζεται πως κινδυνεύει· ο δε συγγραφέας, κάτω από το βλέμμα τής Αλμα η οποία αδιαφορεί για τη «μεγαλοφυΐα» του, χαλαρώνει και γράφει.

Ο Ζιγκλ, που μεταφράζει Βιργίλιο και επιδίδεται σε αναγνώσεις και ερμηνείες κρυπτικών κειμένων, μοιάζει να φοβάται να ερμηνευθεί από τους γνωστούς και συγγενείς, τους οποίους κρατάει σε απόσταση, επιλέγοντας ως άνθρωπό του κάποια που νομίζει πως μπορεί να ελέγξει.

Η Αλμα, από την πλευρά της, καθώς η ψυχική και η σωματική της κακοποίηση την έχουν καταστήσει άφωνη, αφήνει τα τραύματά της να μιλήσουν, κι είναι αυτά που απειλούν υπόγεια τον εργοδότη της, συνήθως τις στιγμές που εκείνος προσφέρεται να σβήσει τα σημάδια που της χάραξαν οι άλλοι.

Η Οουτς, με γλώσσα που μας δείχνει περισσότερο παρά μας λέει, αποδίδει, άλλη μια φορά, την προβληματική συμπεριφορά της θυματοποιημένης γυναίκας, τις ασυνείδητες δυνάμεις που ρυθμίζουν συμπεριφορές και αντιδράσεις, τις συνέπειες του ναρκισσισμού αλλά και τη δυνατότητα της λύτρωσης όταν αφεθούμε στη θεραπευτική δύναμη της αγάπης. Η μετάφραση του Β. Αμανατίδη, προσεγμένη και επινοητική στα απαιτητικά σημεία, αποδίδει το σκοτεινό και διφορούμενο ύφος της συγγραφέα.



ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 28/07/2006