Πλατφόρμα ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΟ

[...] Η πλοκή στην "Πλατφόρμα" είναι εξαιρετικά απλή: Μετά το θάνατο του πατέρα του, κι έχοντας κληρονομήσει την περιουσία του, ο σαραντάχρονος Μισέλ ξεκινάει για τουρισμό στην Ταϊλάνδη. Με το ίδιο γκρουπ ταξιδεύει η νεαρή Βαλερί, στέλεχος μεγάλου τουριστικού ομίλου, τις επιχειρηματικές κινήσεις του οποίου θα παρακολουθήσουμε με κάθε λεπτομέρεια. Από αυτόν τον υποτυπώδη ιστό ο Ουελμπέκ θα κεντήσει μια ολόκληρη σύνθεση του σύγχρονου κόσμου.
Συνταρακτικά γεγονότα -έρωτες και θάνατοι, όπως πάντα- μέσα στη χαοτική ζωή του σημερινού δυτικού ανθρώπου, λίγο ώς πολύ τη δική μας ζωή, μας παρασύρουν σε μια δίνη που μας θυμίζει τις μαγικές στιγμές των παιδικών μας αναγνώσεων· τότε, που όπως και τώρα, βυθιζόμασταν στο βιβλίο για να μην συνέλθουμε ποτέ από αυτό που διαβάσαμε.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Η φύση προίκισε τον Μισέλ Ουελμπέκ με έντονη προσωπικότητα, με δύο χέρια εκφραστικά, εκ των οποίων το ένα δεν παύει να κινείται, λες και τροφοδοτεί το στόμα να τραβά ατέλειωτες φανταστικές ρουφηξιές, με μια οξύτητα όρασης μοναδική και μια ευφυΐα ζωηρότατη, ακόμη και όταν η έκφρασή του διακόπτεται συχνά από αλλόκοτες εκφράσεις και άναρθρους ήχους. Αλλά δεν πρέπει να παγιδευτεί κάποιος από τούτο το παιχνίδι των επιφωνημάτων και της ονοματοποιίας που παρεμβάλλονται για να κερδίσει χρόνο και να παρασύρει τον συνομιλητή του. Πρόκειται για την περίφημη πανουργία του Ουελμπέκ.

Γεννήθηκε το 1958 και ζει στην Ιρλανδία - για φορολογικούς λόγους, λένε οι κακές οι γλώσσες. Ο Μισέλ Ουελμπέκ, με τα τρία μυθιστορήματά του, δεν ενσαρκώνει μόνο μια ενδιαφέρουσα περίπτωση στη λογοτεχνία, αλλά δημιουργεί νέα δεδομένα στον χώρο της μυθοπλασίας. Το τρίτο βιβλίο του με τίτλο Πλατφόρμα, που μόλις εκδόθηκε στα ελληνικά από τις εκδόσεις της Εστίας σε μετάφραση του Κώστα Κατσουλάρη, είναι μια απόδειξη περί αυτού. Από τις πρώτες σελίδες του διαπιστώνεται η παρουσία του συγγραφέα, του εξαίρετου στυλίστα της γραφής που γυρνά οριστικά τη σελίδα του 20ού αιώνα. Με τον Ουελμπέκ μπαίνουμε ολοκληρωτικά στον 21ο αιώνα. Γιατί ο Ουελμπέκ γνωρίζει να αποκαλύπτει όλη τη γνώση, όλες τις παραμέτρους της κοινωνίας μας, είτε πρόκειται για τη φυσική, τη μηχανική ή ακόμη και τη διοίκηση επιχειρήσεων. Τι πιο φυσιολογικό για έναν συγγραφέα αυτού του αιώνα; Να «ξαναγράψει» τον αιώνα του, εντάσσοντας σε αυτόν και όλες τις τεχνολογίες του. Δεν νοείται, πράγματι, μετά το τέλος του 20ού αιώνα να υπάρχουν από τη μια πλευρά η επιστήμη, η σοβαρότητα, η γνώση, η πραγματικότητα και από την άλλη πλευρά η λογοτεχνία, η κομψότητα, η ανιδιοτέλεια και τα παιχνίδια της φόρμας... Εδώ βρίσκεται η ιδιοφυΐα του Ουελμπέκ: να γνωρίζει και να αποδίδει τον αιώνα του. Πληρέστατα και με ύφος!

Αυτό δεν σημαίνει ότι ο Ουελμπέκ εμφανίζεται ως κριτής και τιμητής. Αντίθετα, αρκείται στο βλέμμα του. Στο βιβλίο του Τα στοιχειώδη σωματίδια (Βιβλιοπωλείο της Εστίας, 2000) πραγματεύεται τα σεξουαλικά ήθη από τη δεκαετία του 1950 και μετά, ενώ στο παρόν βιβλίο τον σεξουαλικό τουρισμό. Ετσι, μέσα από τους έρωτες ενός λογιστή του υπουργείου Πολιτισμού και ενός ανωτάτου στελέχους μιας μεγάλης ξενοδοχειακής αλυσίδας, ο Ουελμπέκ διασκεδάζει με την ψυχή του. Οι τύποι αυτοί έχουν την ατυχή ιδέα να σχεδιάσουν μια διεθνή αλυσίδα χωριών για σεξουαλικές διακοπές. Πρόγραμμα μεγαλεπήβολο και αχανές. Ο Ουελμπέκ με απολαυστικό τρόπο δημιουργεί έναν μεγαλειώδη πίνακα πάνω στη σημερινή κοινωνιολογία του έρωτα στον δυτικό κόσμο. Και δεν αποφεύγει διόλου να θέσει το δάχτυλο πάνω στην πληγή. Αλλωστε, σύμφωνα με τον ίδιο, κάθε κοινωνία έχει σημεία ελάχιστης αντίστασης, κάθε κοινωνία φέρει τα τραύματά της. «Βάλτε το δάχτυλο» λέει «πάνω στην πληγή και πιέστε, πιέστε, πιέστε δυνατά. Σκαλίστε, σκάψτε τα θέματα εκείνα που κανείς δεν θέλει να τα ακούει. Την άλλη όψη του σκηνικού. Να επιμείνετε στην αρρώστια, στην αγωνία του θανάτου, στην ασχήμια. Μιλήστε για τον θάνατο και τη λήθη. Για τη ζήλια, την αδιαφορία, τη στέρηση, την έλλειψη αγάπης. Αν είστε απεχθής θα είστε και αληθινός».

Πάνω σ' αυτό ο Ουελμπέκ είναι ανένδοτος και σκληρός. Δεν διαθλά το φως αλλά το παρουσιάζει ωμό, λευκό και τραυματικό, διεκδικώντας το δικαίωμα να σκέπτεται και να παρουσιάζει τον κόσμο όπως ακριβώς τον βλέπει. Αλλωστε ανακαλεί συχνά τη φράση του Σοπενχάουερ σύμφωνα με την οποία «η πρώτη και πρακτικά μοναδική συνθήκη του ωραίου ύφους είναι να έχει κάτι να πει». Βέβαια αυτό μερικές φορές ξενίζει και αναστατώνει, κυρίως όταν ο ήρωας του Ουελμπέκ εκτρέπεται προς τον ρατσισμό, πράγμα για το οποίο βοά όλη η Γαλλία. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι ο Ουελμπέκ κινείται όπως και οι πρώτες εικόνες της κινηματογραφικής ταινίας Αμελί: κάποιος αγαπά... δεν αγαπά..., κάποια αγαπά... δεν αγαπά. Θα μπορούσαμε έτσι να πούμε ότι ο Ουελμπέκ αγαπά την αλήθεια, την αυθάδεια, τις γυναίκες, το σεξ και τους εβραίους. Οτι δεν αγαπά τη φύση, τους οικολόγους που επιθυμούν τα βουνά να ξανακατοικηθούν από τις αρκούδες, δεν αγαπά τους χίπηδες, τους παιδόφιλους, το πρακτορείο ταξιδίων Nouvelles Frontieres (Νέα Σύνορα) και τους Αραβες. Δεν τολμούμε να καταρτίσουμε τον κατάλογο των εχθρών που δημιούργησε σε 335 σελίδες. Αλλά το ζήτημα είναι αν μπορούμε να πάμε τόσο μακριά. Ο Ουελμπέκ απαντά: «Εκείνο που εγώ προσωπικά σκέφτομαι δεν έχει καμία σημασία. Η αίσθηση της εποχής επιζητεί να με παρασύρει στην πολεμική».

Ετσι είναι, αναμφίβολα. Εχθές κατηγορούσαν τον Φλομπέρ ότι είναι ο απολογητής της μοιχείας, τον Ναμπόκοφ ως παιδόφιλο. Σήμερα τον Ουελμπέκ ότι είναι απολογητής του ρατσισμού. Οι γαλλικές εφημερίδες τον περασμένο χρόνο έγραφαν: «Ο Ουελμπέκ ξαναχτυπά», «Πρέπει να καταδικαστεί ο Ουελμπέκ;». Ο Ουελμπέκ δικάστηκε. Ο γάλλος εκδότης του όφειλε να δώσει εξηγήσεις. Ο Σαλμάν Ρουσντί, ο συγγραφέας των Σατανικών στίχων, σε ένα άρθρο του στην εφημερίδα «Guardian» στις 28 Σεπτεμβρίου, υποστήριξε τον Ουελμπέκ: «Αν οι μυθιστοριογράφοι αδυνατούν να περιγράφουν τους ναζί ή τους φανατικούς χωρίς να κατηγορηθούν ότι οι ίδιοι είναι ναζί ή φανατικοί, δεν θα μπορούν πλέον να γράφουν». Για τον Ρουσντί η Πλατφόρμα είναι ένα καλό μυθιστόρημα, γιατί απλά «μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τη Γαλλία».



Κατρίν Βελισσάρη (διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Κέντρου Μετάφρασης)

ΤΟ ΒΗΜΑ , 27-10-2002






ΚΡΙΤΙΚΗ



Στις 22 Οκτωβρίου ο Γάλλος συγγραφέας Μισέλ Ουελμπέκ αθωώθηκε από την κατηγορία για «πρόκληση σε ρατσισμό, μίσος και βία εναντίον μιας ομάδας που ανήκει σε μια θρησκεία», όπως ακριβώς ήταν το κατηγορητήριο. Η υπόθεση είχε συζητηθεί πρωτοδίκως στις 17 Σεπτεμβρίου 2002, όταν ο Ουελμπέκ κάθισε για πρώτη φορά στο εδώλιο του κατηγορουμένου. Τον είχαν μηνύσει πέντε μουσουλμανικές οργανώσεις της Γαλλίας και η Ενωση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ο λόγος; Το ότι ο Ουελμπέκ σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Le Monde» στις 2 και 3 Σεπτεμβρίου 2001, ανάμεσα στ' άλλα, υποστήριξε πως το Ισλάμ είναι μια μ...... θρησκεία και πως όταν κανείς διαβάζει το Κοράνι καταρρέει, ενώ στο τελευταίο και πολυσυζητημένο μυθιστόρημά του Πλατφόρμα ο ήρωας λέει, σ' ένα σημείο, πως «δεν θα είχε κανένα πρόβλημα αν σκοτονώταν μια έγκυος Παλαιστίνια». Ωστόσο, η δίκη προκάλεσε και τις έντονες αντιδράσεις του συγγραφικού κόσμου, που τοποθετήθηκε στο πλευρό του συγγραφέα. Ο Σαλμάν Ρούσντι, μάλιστα, ήταν ιδιαίτερα καυστικός σε σχετικό άρθρο του στη «Liberation» με τίτλο «Ο Ουελμπέκ έχει δικαίωμα να γράφει», ενώ ο Ροντ Λιντλ στον «Guardian» ούτε λίγο ούτε πολύ χαρακτήριζε τη δίκη βλάσφημη, που μας γυρίζει πίσω στο 17ο αιώνα.

Το ζήτημα είναι πως ο Μισέλ Ουελμπέκ κατάφερε για μία ακόμη φορά να αναστατώσει το σύμπαν και μάλιστα να φτάσει μέχρι το εδώλιο του κατηγορουμένου. Ο πολυσυζητημένος συγγραφέας γεννήθηκε το 1958 στο νησί Ρεϊνιόν, πρώην γαλλική αποικία στον Ινδικό Ωκεανό. Μεγάλωσε όμως στη Γαλλία, όπου τον ανάθρεψαν οι παππούδες του από την πλευρά του πατέρα του, όταν η μητέρα του εγκατέλειψε τη συζυγική στέγη. Δεν είναι τυχαίο πως κρατά το επώνυμο της αγαπημένης του γιαγιάς. Η ανορθόδοξη αυτή οικογενειακή κατάσταση και ιδιαίτερα η συμπεριφορά της μητέρας του φαίνεται πως επηρέασαν έντονα το μετέπειτα συγγραφέα κι αυτό θα αποτυπωθεί στη ματιά με την οποία, στα μυθιστορήματά του, αντιμετωπίζει τα ζητήματα των ερωτικών σχέσεων και ιδιαίτερα τις σύγχρονες γυναίκες της Δύσης. Να πούμε ακόμη πως ο Ουελμπέκ, τα τελευταία χρόνια, γύρισε τις πλάτες στο άξενο μητροπολιτικό γαλλικό κέντρο, επιλέγοντας την Ιρλανδία για τόπο διαμονής του, για φορολογικούς λόγους, όπως δηλώνει.

Ο Μισέλ Ουελμπέκ εμφανίζεται στα γαλλικά γράμματα ως ποιητής αρχικά, ως δοκιμιογράφος αργότερα, για να μεταπηδήσει στο μυθιστόρημα το 1994 εκδίδοντας την Επέκταση του πεδίου της πάλης. Ηδη με το μυθιστόρημα αυτό, που μεταφέρεται και στον κινηματογράφο, προκαλεί τις πρώτες συζητήσεις, που θα διευρυνθούν με τα Στοιχειώδη σωματίδια και θα φτάσουν έως τα δικαστήρια με την Πλατφόρμα. Μεσολαβεί η νουβέλα Λανθαρότε, που ουσιαστικά αποτελεί τον προάγγελο της Πλατφόρμας, χωρίς όμως -πιστεύω- ιδιαίτερη λογοτεχνική αξία. Και το ερώτημα που τίθεται είναι: Γιατί ο Ουελμπέκ προκαλεί τόσο πολύ;



Καθρεφτίζοντας το σύγχρονο ελλειμματικό κόσμο



Στο Γράμμα προς τον Λάκη Προγκίδη που δημοσιεύτηκε στη «Νέα Εστία» το Μάιο του 2000, ο Μισέλ Ουελμπέκ γράφει ανάμεσα στ' άλλα: «Το μυθιστόρημα είναι ένας φυσικός τόπος για την έκφραση συζητήσεων και φιλοσοφικών ρήξεων. Αποτελεί ευφημισμό να ιχυριζόμαστε ότι ο θρίαμβος του επιστημονισμού περιορίζει επικίνδυνα το χώρο αυτών των συζητήσεων, την έκταση αυτών των ρήξεων». Αν συνδυάσουμε τις παραπάνω απόψεις με εκείνη του ήρωά του στο τελευταίο και πολυσυζητημένο του μυθιστόρημα Πλατφόρμα πιθανότατα ακουμπάμε στην ...πλατφόρμα της λογοτεχνίας του Ουελμπέκ. Συγκεκριμένα, στη σελ. 268 ο ήρωας και αφηγητής σκέφτεται: «Αυτός είναι ο ρους του κόσμου, σκέφτηκα, τον διαπιστώνω. Προχωρώ εμπειρικά, με απόλυτα καλή πίστη και τον διαπιστώνω, δεν μπορώ να κάνω τίποτε άλλο, μονάχα να τον διαπιστώνω». Δεν έχουμε λοιπόν παρά να παραδεχθούμε πως ο Ουελμπέκ προσπαθεί να εφαρμόσει στο μυθιστορηματικό κόσμο που οικοδομεί μια σύνθεση ιδεών και προσωπικών διαπιστώσεων, που εκκινούν από τις δικές του εμπειρίες και φορτίσεις πάσης φύσεως. Κυρίως όμως προχωρεί εμπειρικά και διαπιστώνει. Τουτέστιν, ούτε ερμηνεύει ούτε βαθαίνει. Αναφισβήτητα όμως προσκαλεί και προκαλεί τους αναγνώστες του να το κάνουν, οργίζοντάς τους ή όχι. Αν διαβάσει κανείς τα Στοιχειώδη σωματίδια και πολύ περισσότερο την Πλατφόρμα φτάνει στα εξής συμπεράσματα: Πρώτον, ο Ουελμπέκ δυναμιτίζει όλο το σύστημα των δυτικών αξιών που οικοδομήθηκε το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Δεύτερον, οι διαπιστώσεις του φτάνουν έως τα όρια της υπερβολής, έτσι ώστε να προκαλούν συναισθήματα φόβου -κυρίως- απειλής, απέχθειας, και οργής. Τρίτον, ο Ουελμπέκ κεντράρει -έως ψυχαναγκασμού θα έλεγα, και όχι τυχαία, αν συνυπολογίσει κανείς τη διαταραγμένη προσωπική οικογενειακή ιστορία του- στα μεγάλα ελλείμματα που παρουσιάζει πλέον ο δυτικός άνθρωπος σε αγάπη, ειλικρινή προσωπική επαφή, ανιδιοτελείς σχέσεις, και στη βίωση μιας σεξουαλικότητας που δεν εδράζεται στην άμεσότητα της επιθυμίας και την πρωτογενή απόλαυση, αλλά στη διαμεσολάβηση στερεοτύπων που -κατά το συγγραφέα- παίρνουν τη μορφή του ψυχαναγκασμού και επιβλήθηκαν το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, όπως σεξουαλική απελευθέρωση, φεμινισμός, διάλυση των οικογενειακών σχέσεων, αποξένωση των δύο φύλλων κ.λπ. Τέταρτον, οι ήρωες του Ουελμπέκ -φανερά alter ego του, στα Στοιχειώδη σωματίδια ο ένας από τα δύο αδέλφια ονομάζεται Μισέλ, στην Πλατφόρμα είναι ο Μισέλ που γράφει αυτές τις σελίδες όπως μαθαίνουμε- είναι μισεροί, συναισθηματικά ανάπηροι, φοβικοί, ανίκανοι ν' αγαπήσουν, με κολοβές οικογενειακές ιστορίες, κυνικοί, παράδοξοι, στην περίπτωση του Μισέλ των Στοιχειωδών σωματιδίων ιδιοφυείς επιστήμονες, άντρες που προσπαθούν να γεμίσουν τα απύθμενα συναισθηματικά τους ελλείματα με το σεξ, είτε το πληρωμένο είτε στα ειδικά κλαμπ είτε κάνοντας σεξουαλικό τουρισμό στους ασιατικούς «παραδείσους». Στο βάθος βέβαια της τρομαγμένης και παιδικής ψυχής τους ένα είναι το ζητούμενο: μια γυναίκα που δεν θα τους φοβίζει, που δεν θα ακολουθεί το πρότυπο της δυτικής -και κυρίως Αμερικανίδας- φεμινίστριας, που δεν θα αμφισβητεί την αρσενικότητά τους, που δεν θα στέκεται ανταγωνιστικά απέναντί τους, αλλά θα είναι διατεθειμένη να προσφέρει αγάπη, παραδοχή και απόλαυση. Στην Πλατφόρμα ο Μισέλ βρίσκει επιτέλους μια διαφορετική γυναίκα, τη Βαλερί, που κατά την άποψή του απέχει κατά πολύ από το σύγχρονο πρότυπο του σύγχρονου δυτικού ανθρώπου ο οποίος έχει «χάσει εντελώς το αίσθημα της προσφοράς».

Εκκινώντας από την παραπάνω οπτική ο Ουελμπέκ -η οποία πραγματικά τολμά να θέσει επί τάπητος, έστω και προκλητικά, βασικότατες παραμέτρους της ζωής του σύγχρονου δυτικού ανθρώπου- επιχειρεί να την επεκτείνει και στο οικονομικό και κοινωνικό πεδίο, χρησιμοποιώντας κι ένα φιλοσοφικό επίστρωμα που φτάνει έως και τις σύγχρονες επιστημονικές ανακαλύψεις της γενετικής και της βιολογίας. Κι εκεί εμφανίζεται μια ιδεολογική σύγχυση, η οποία, όμως, πιστεύω πως αντανακλά τη γενικότερη ιδεολογική σύγχυση που επικρατεί στο σύγχρονο κόσμο, αφού καινούρια ερωτήματα και προβλήματα ελάχιστα μπορούν ν' απαντηθούν με παλαιότερα ιδεολογικά σχήματα. Κι αυτό φαίνεται έντονα στην Πλατφόρμα.

Ο σαραντάρης ήρωάς του Μισέλ, ένας άνθρωπος μόνος, φοβικός, με έντονη όμως οξυδέρκεια που αγγίζει τα όρια του κυνισμού -η άλλη πλευρά της απελπισίας- μεσαίο και παντελώς αδιάφορο στέλεχος μιας παρισινής επιχείρησης, μετά το θάνατο του πατέρα του, έχοντας κληρονομήσει μια αξιοσέβαστη περιουσία, αποφασίζει να κάνει τουρισμό στην Ταϊλάνδη, έναν εξωτικό τόπο όπου, ως γνωστόν, οι Δυτικοί, πάσης φύσεως, τάξεως και προελεύσεως, τον επιλέγουν για τις σεξουαλικές... τουριστικές του «προσφορές», φυσικά με το αζημίωτο. Με το ίδιο γκρουπ ταξιδεύει και η 28χρονη Βαλερί, ανερχόμενο στέλεχος μεγάλου τουριστικού ομίλου με παγκόσμιες διασυνδέσεις. Η Βαλερί έχει μια διττή προσωπικότητα· από τη μια, αντιπροσωπεύει το στερεότυπο του γιαπισμού, από την άλλη, εκείνο της γυναίκας -ξεχασμένο πια κατά τον Μισέλ- που προσφέρεται και απολαμβάνει το σεξ μαζί με την αγάπη. Ετσι αρχίζει μια σχέση μεταξύ τους και ο ήρωας αισθάνεται πως υπάρχει ελπίδα, υπάρχει φως στο τούνελ της αποαισθηματοποίησης των πάντων. Κάποια στιγμή ο τουριστικός όμιλος όπου εργάζεται η Βαλερί, ακολουθώντας τις επιταγές της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, προσπαθεί να επεκτείνει τις δραστηριότητές του που έχουν αρχίσει να παρουσιάζουν στασιμότητα. Επικεφαλής αυτής της νέας επιχειρηματικής δραστηριότητας είναι η Βαλερί και ο Ζαν Ιβ, ένας ακραιφνής γιάπης, με προβληματική οικογενειακή και σεξουαλική ζωή. Και τότε ο Μισέλ ρίχνει την ιδέα της εκμετάλλευσης του σεξουαλικού τουρισμού, τον οποίον και ο ίδιος είχε γνωρίσει στις διακοπές του στην Ταϊλάνδη.

Η λογική της πρότασής του είναι ότι: αφού οι Δυτικοί τα προσμετρούν όλα με το χρήμα, αφού στη Δύση οι ερωτικές σχέσεις πάνε κατά διαόλου, αφού οι Δυτικοί άντρες,νιώθοντας καταρρακωμένοι και φτυσμένοι σεξουαλικά από τις σύγχρονες γυναίκες, αναγκάζονται να ψάχνουν το παλιό καλο σεξ στις χώρες της Ασίας και αφού οι χώρες αυτές δεν έχουν στον ήλιο μοίρα και το μόνο που μπορούν να πουλήσουν είναι τα νιάτα και η ομορφιά τους, γιατί να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας και να μην προχωρήσουμε σε μια επίσημη οικονομική ανταλλαγή, στο πλαίσιο της αγίας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας μας; Αναφισβήτητα, λογική που σκοτώνει, που ωστόσο, στην ακρότητά της, καθρεφτίζει τις υποκρισίες ενός ανελέητου παγκόσμιου συστήματος.

Το τέλος της Πλατφόρμας είναι ανατριχιαστικά προφητικό. Το κλαμπ, που ο τουριστικός όμιλος της Βαλερί εγκαινιάζει στην Ταϊλάνδη με όλες τις σεξουαλικές ανέσεις, τινάζεται στον αέρα από μια ομάδα ενόπλων Μαλαισιανών μουσουλμάνων, οι οποίοι επιτίθενται και δεν αφήνουν τίποτε όρθιο. Ανάμεσα στους νεκρούς και η Βαλερί.

Σ' αυτό το σημείο ο ήρωας λέει την περιβόητη φράση για την Παλαιστίνια. Διαφωνώντας βέβαια ριζικά μ' αυτήν, θα τολμήσω να πω πως δεν είναι έξω από το γενικότερο κλίμα του βιβλίου και του συγκεκριμένου ακραίου επεισοδίου, ούτε από την ψυχοσύνθεση του ήρωα, ο οποίος χάνοντας ό,τι πολυτιμότερο έχει συναντήσει επιτέλους στη ζωή του, τη Βαλερί, και νιώθοντας απροσμέτρητο πόνο και ίσως και μίσος, εκστομίζει μια τέτοια φράση. Ωστόσο, η γενικότερη στάση του Ουελμπέκ και για το Ισλάμ αλλά και για τους οικονομικούς μετανάστες -μουσουλμάνους στην πλειονότητά τους- είναι -κατά την άποψή μου- ιδιαίτερα έμφοβη και προβληματική. Δεν είναι τυχαίο πως στην Πλατφόρμα συναντούμε σποραδικά περιγραφές ακραίων βίαιων επεισοδίων σε υποβαθμισμένα παρισινά προάστια όπου κυρίως ζουν μουσουλμάνοι μετανάστες, έτσι ώστε να δημιουργείται μια έντονη απειλητική ατμόσφαιρα.

Θα τονίσω όμως και πάλι πως τα βασικά του πυρά ο Ουελμπέκ τα κατευθύνει στο δυτικό κόσμο και τις αξίες του, τον οποίο κυριολεκτικά μηδενίζει. Αποτέλεσμα ο κόσμος που περιγράφει, να φαίνεται ακόμη πιο απειλητικός, ακόμη πιο φοβικός, ακόμη πιο τρομοκρατικός και ελλειματικός. Ωστόσο, έστω κι έτσι, ο Μισέλ Ουελμπέκ είναι ένας συγγραφέας που ταράζει και κινητοποιεί το σύγχρονο αναγνώστη. Θα πρέπει να προσθέσω πως όλα τα βιβλία του Ουελμπέκ έτυχαν ιδιαίτερης μεταφραστικής φροντίδας, τα τρία πρώτα από τον Αλέξη Εμμανουήλ και η Πλατφόρμα από τον πεζογράφο Κώστα Κατσουλάρη. Ολα τα βιβλία του κυκλοφορούν από τις εκδόσεις της «Εστίας».



ΕΛΕΝΑ ΧΟΥΖΟΥΡΗ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 20/12/2002