Η φυλακισμένη

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΗ



Είκοσι χρόνια. Μια ολόκληρη ζωή.


Τόσο έμεινε φυλακισμένη στις μαροκινές φυλακές η Μαλίκα Ουφκίρ, μαζί με τη μητέρα και τα αδέρφια της. Τόσο χρειάστηκε για να αλλάξει για πάντα η ζωή της μικρής πριγκίπισσας και να σημαδευτεί η ψυχή της.


Σε μια χώρα που λες και ζει στο παρελθόν, μια νεαρή κοπέλα μεγαλώνει μέσα στη χλιδή των ανακτόρων του Μαρόκου, μακριά από την οικογένειά της, μια ελεύθερη φυλακισμένη. Όταν βγαίνει πια από το παλάτι, είναι 16 χρονών, έτοιμη να γευτεί τις χαρές της ζωής. Η μοίρα όμως της επιφυλάσσει ένα διαφορετικό μέλλον. Λίγο μετά, η Μαλίκα θα φυλακιστεί μαζί με την οικογένειά της σε ένα σκοτεινό κελί κάτω από απάνθρωπες συνθήκες. Θα βρει τη δύναμη και το κουράγιο να αντέξει τα βάσανα, το κρύο, την πείνα και τις αρρώστιες και να βγει νικήτρια. Όπλα της η αξιοπρέπεια και η αγάπη.


Μια αληθινή ιστορία που θα μιλήσει στην καρδιά κάθε αναγνώστη. Θα τον κάνει να δακρύσει, να αγανακτήσει, να χαμογελάσει και να νιώσει έναν απέραντο θαυμασμό για τη Μαλίκα και τα αδέρφια της που κατάφεραν το ακατόρθωτο: να διατηρήσουν ακέραιη την ανθρωπιά τους μέσα στην κόλαση της φυλακής.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο βασιλιάς του Μαρόκου Χασάν Β' πέθανε την Παρασκευή 23 Ιουλίου, σε ηλικία 70 ετών, και ο θάνατός του κυριάρχησε στα δελτία ειδήσεων ως θερινό υπερθέαμα μεγαλόπρεπης κηδείας. Οι φωτογραφίες τού αποθανόντος βασιλιά στον γαλλικό κυρίως Τύπο, αφού το Μαρόκο υπήρξε κατά το μεγαλύτερο διάστημα του αιώνα γαλλικό προτεκτοράτο, έδειχναν τις δύο όψεις ενός φιλάρεσκου ανθρώπου: από τη μια πλευρά έναν ανατολίτη σουλτάνο και από την άλλη έναν κομψευόμενο αριστοκράτη. Ο Χασάν Β' κατάφερε ­ και σε αυτό συμφωνούν όλοι ­ να γεφυρώσει την Ανατολή με τη Δύση. Τι συνέβη ενδιαμέσως παραμένει θολό.

Καθώς τρεμοπαίζει ακόμη το άστρο του Χασάν Β', αφού ο διάδοχος Μοχάμεντ Στ' δεν θα αναλάβει τη βασιλεία προτού παρέλθουν οι 40 ημέρες του εθνικού πένθους, αναφύονται στην επιφάνεια ως φαντάσματα του πρόσφατου παρελθόντος δύο ακόμη προσωπικότητες της ταραγμένης πολιτικής ιστορίας του Μαρόκου. Και οι δύο δολοφονήθηκαν και ακόμη αναζητούν δικαίωση. Ο ένας είναι ο Μεντί μπεν Μπάρκα, πρώην καθηγητής Μαθηματικών του Χασάν Β', διανοούμενος και επικεφαλής στη συνέχεια της μαροκινής αντιπολίτευσης, ο οποίος απήχθη μέρα μεσημέρι από την καρδιά του Παρισιού στις 29 Οκτωβρίου του 1965 και έκτοτε δεν τον ξαναείδε κανένας. Και ο άλλος είναι ο στρατηγός Ουφκίρ, ο οποίος θεωρείται ο μακελάρης του Μπεν Μπάρκα και πολλών ακόμη αντιφρονούντων, αρχηγός της αστυνομίας του Χασάν, ο πιο πιστός ανάμεσα στους πιστούς, ώσπου να θεωρηθεί υπεύθυνος συνωμοσίας κατά του βασιλιά και να πέσει νεκρός με πέντε σφαίρες μέσα στο παλάτι από τους πρώην «δικούς του», το 1972.

Και ο μεν Μπεν Μπάρκα επανέρχεται στη μνήμη εξιδανικευμένος, ως μια μορφή ηρωική και πένθιμη, ως ένας ιδεαλιστής που οραματίστηκε μια δημοκρατικότερη διακυβέρνηση της χώρας του. Ο Ουφκίρ όμως ποιος ήταν; Ενας αιμοσταγής στρατηγός, ένας αδίστακτος δολοφόνος στην κούρσα για την εξουσία; Ή ένας άνθρωπος με αρχές, όπως γράφει στο βιβλίο της η κόρη του;

Λίγο πριν από τους απολογισμούς για το έργο και τις ημέρες του Χασάν Β' κυκλοφόρησε στη Γαλλία και σχεδόν αμέσως και στην Ελλάδα το βιβλίο της πρωτότοκης κόρης του στρατηγού Ουφκίρ, της Μαλίκα. Το βιβλίο, που γράφηκε με τη συνδρομή της γαλλοτυνήσιας συγγραφέως Μισέλ Φιτουσί, ξεσκεπάζει όχι μόνο το κυνηγητό αθώων ανθρώπων σε ένα καθεστώς όπου συνέβαιναν από περίεργα τροχαία δυστυχήματα ως φυλακίσεις ανθρώπων σε κελιά σαν τάφους, αλλά και τις προσωπογραφίες των πρωταγωνιστών αυτού του πολιτικού μωσαϊκού. Η Μαλίκα, προτού καταλήξει έγκλειστη σε διάφορες φυλακές, έζησε στο παλάτι σαν πριγκίπισσα ­ έγκλειστη σε χαρέμι πάλι ­ ως τα 16 χρόνια της. Το πρώτο μισό του βιβλίου παρουσιάζει εικόνες που θα μπορούσαν να προέρχονται από τις «Χίλιες και μία νύχτες» της Βαγδάτης του 9ου αιώνα. Και όμως το βιβλίο ξεκινάει εν έτει 1958, όταν η Μαλίκα υιοθετείται από τον βασιλιά Μοχάμεντ Ε', ο οποίος εκτός από τις δύο συζύγους του και τις 40 παλλακίδες ήθελε και ένα κοριτσάκι για να κάνει παρέα στη δική του μονάκριβη κόρη. Δεν περνούν λίγα χρόνια και ο βασιλιάς Μοχάμεντ Ε' πεθαίνει ξαφνικά στα 52 του χρόνια, κατά τη διάρκεια μιας συνηθισμένης χειρουργικής επέμβασης, και ο διάδοχος πρίγκιπας Χασάν Β' κληρονομεί, μαζί με το βασίλειο, και τη θετή κόρη του πατέρα του, δηλαδή τη Μαλίκα, καθώς και τις 40 παλλακίδες του, στις οποίες προσθέτει ο ίδιος άλλες 40. «Μυστικά ζηλότυπα φυλαγμένα μεταβιβάζονταν από το ένα χαρέμι στο άλλο» εξιστορεί η Μαλίκα, η οποία καταφέρνει στο πρώτο μέρος του βιβλίου να αποδράσει από το παλάτι, να φορέσει μίνι φούστα, να γίνει η πολύφερνη νύφη της καλής μαροκινής κοινωνίας και να μοιράζει τον χρόνο της μεταξύ Παρισιού, Λονδίνου και Νέας Υόρκης. «Η ζωή ήταν γλυκιά και ήρεμη. Τι μπορούσε να μας συμβεί;» σκεφτόταν η ανίδεη.

Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου η κατάσταση ανατρέπεται με έναν τρόπο που δεν στερείται αλλοκοτιάς, όπως μόνο σε ένα ανατολίτικο κράτος θα μπορούσε να συμβεί: η συλληφθείσα οικογένεια του άλλοτε πανίσχυρου Ουφκίρ φτάνει σε έναν στρατώνα-φυλακή μέσα στην έρημο με καμιά εικοσαριά πανάκριβες βαλίτσες Βουιτόν, Ερμές και Γκούτσι. Ακολουθούν μέρες, μήνες, χρόνια, και η οικογένεια Ουφκίρ κατολισθαίνει στον βόρβορο. Το αγαπημένο τους παιχνίδι, όταν η Μαλίκα έγινε από 18 χρόνων 33 και ο αδελφός της Ραούφ από 15 έγινε 30, ήταν το «είστε για 48 ώρες ελεύθεροι να κάνετε ό,τι θέλετε», στο οποίο η Μαλίκα αράδιαζε μια απάντηση προτού καταλήξει: «Θα έκανα έρωτα με όποιον έβρισκα μπροστά μου για να μάθω πώς είναι».

Παρακολουθούμε την ήρεμη αφήγηση μιας γυναίκας που άρχισε να ζει μια κανονική ζωή στα 38 της χρόνια ­ «έκλεψαν τα νιάτα της», όπως γράφει ­, με υπαίτιο τον πατέρα της Ουφκίρ και δήμιο τον θετό πατέρα της Χασάν. Ποιον από τους δύο να κατηγορήσει; Η δικαίωσή της είναι η απόδραση, που είχε άλλωστε ουσιαστικές πολιτικές επιπτώσεις και έστρεψε την κοινή γνώμη στην τύχη των πολιτικών κρατουμένων στο Μαρόκο. Η απίστευτη απόδραση των παιδιών του Ουφκίρ από ένα φρουρούμενο πλίθινο σπίτι στη μέση της ερήμου, με μόνα όπλα ένα κουταλάκι, μια λαβή μαχαιριού, το σκέπασμα ενός σαρδελοκουτιού και ένα σιδερένιο ραβδί από το κρεβάτι τους, μια απόδραση που κανένας δεν πίστευε ότι έγινε χωρίς «ξένο δάκτυλο», ξύπνησε τη γαλλική κοινή γνώμη από βαθύ λήθαργο το 1991. Τα παιδιά του Ουφκίρ, εκτός από την ελευθερία τους, «ξανακέρδισαν την αξιοπρέπειά τους».

Παντρεμένη πλέον με γάλλο αρχιτέκτονα και εγκατεστημένη στο Παρίσι, δεν εμφανίζει στο βιβλίο της συμπτώματα μνησικακίας. Μπορούμε να τη φανταστούμε να παρακολουθεί ατάραχη στην τηλεόραση την ενθρόνιση του πρωτότοκου γιου του Χασάν, με τον οποίο έπαιζαν παιδιά, του 36χρονου Μοχάμεντ Στ'.

Και να σιγοτραγουδά πάλι, όπως τότε που ήταν στη φυλακή, το τραγούδι του Σαρλ Αζναβούρ: «Υπάρχω. Πεθαίνω για να υπάρξω ξανά...».




ΜΑΙΡΗ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ

ΤΟ ΒΗΜΑ, 08-08-1999