Η θεματική των Βυζαντινών "κατόπτρων ηγεμόνος" της πρώιμης και μέσης περιόδου (398-1085)

Τα Κάτοπτρα Ηγεμόνος συνιστούν την εναργέστερη έκφραση της πολιτικής θεωρίας της βυζαντινής αυτοκρατορίας και ένα απο τα αρτιότερα δείγματα της πολιτικής ρητορικής των Βυζαντινών. Oι Βυζαντινοί πολιτικοί στοχαστές αναζητούν τις αρετές που συνθέτουν την εικόνα του ιδανικού ηγεμόνος, πεπεισμένοι για την υπεροχή της μοναρχίας έναντι των υπολοίπων πολιτειακών επιλογών (ολιγαρχία, πολυαρχία) και αξιοποιώντας την παράδοση των κλασικών εκείνων κειμένων, τα οποία αποσκοπούσαν στη σκιαγράφηση του ιδανικού ηγεμόνος. Από την ιδεολογική αυτή αναζήτηση προκύπτει ένα νέο λογοτεχνικό είδος, το Κάτοπτρον Ηγεμόνος, το οποίο αποτελεί τη σημαντικότερη συμβολή του βυζαντινού πνεύματος στην ιστορία των πολιτικών ιδεών.

Οι συγγραφείς των βυζαντινών Κατόπτρων Ηγεμόνος, μακριά από κάθε εγκωμιαστική πρόθεση, δεν αποσκοπούν στην παρουσίαση των αρετών ενός συγκεκριμένου βασιλέως, αλλά, λαμβάνοντας υπόψη τους την πολιτική πραγματικότητα της εποχής τους, αναζητούν και αποπειρώνται να προβάλουν στον αποδέκτη του κειμένου τους τις ιδιότητες που πρέπει να διακρίνουν τον ιδεατό μονάρχη, δηλ. τον βασιλέα.

Στην παρούσα πραγματεία αναδεικνύονται οι θεματικοί άξονες των βυζαντινών Κατόπτρων Ηγεμόνος της πρώιμης και μέσης περιόδου. Ειδικότερα, επισημαίνονται και αναλύονται οι συγκλίσεις και ερμηνεύονται οι αποκλίσεις που παρατηρούνται στη θεματική τους. Υποδεικνύονται οι σχέσεις αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης των συγκεκριμένων κειμένων με την πολιτική επικαιρότητα της εποχής, στην οποία ανήκουν, καθώς και με τις υπόλοιπες εκφράσεις της πολιτικής θεωρίας της αυτοκρατορίας. Τέλος, εξάγονται γενικά συμπεράσματα αναφορικά με τη διαμόρφωση και την εξέλιξη του γραμματειακού αυτού είδους κατά την πρώιμη και μέση βυζαντινή περίοδο.