Διαίρει και βασίλευε!

Είναι γεγονός ότι οι αντιδράσεις της Ρωσικής ιεραρχίας κατά τη σύγκληση της Μεγάλης και Αγίας Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Κρήτη το 2016 ξύπνησαν μνήμες. Η σημασία της ιστορικής μνήμης για την αποφυγή της επανάληψης λαθών είναι περισσότερο χρήσιμη από ποτέ. Και έτσι, η γνώση της ιστορικής εξέλιξης των σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και των Ελληνοφώνων πρεσβυγενών Πατριαρχείων της ανατολής επανέρχεται ως αυτονόητη ανάγκη. Η περίπτωση του επισκόπου Πορφυρίου Ουσπένσκυ, ο οποίος αποτελεί οδηγό της μελέτης μας, αναδεικνύει τις προσπάθειες της Ρωσίας για επέκταση της επιρροής της στην ανατολική Μεσόγειο. Η ζωή και η συμμετοχή του στις μυστικές υπηρεσίες της τσαρικής Ρωσίας είναι μεν ασύμβατες με την ταυτότητα του κληρικού, την οποία έφερε, αλλά ταυτίζονται με την συνεπή σλαβοφιλία του. Άλλωστε, οι Ρώσοι σλαβόφιλοι και οι ιδέες τους συνέδεαν την Ορθοδοξία με τη ρωσική αυτοκρατορική ιδεολογία. Σε αυτήν την πορεία, οι προσωπικοί προσανατολισμοί των Ρώσων σλαβοφίλων κατέχουν ιδιαίτερη θέση στην παρούσα μελέτη. Η αποτυχία της ανθελληνικής και εθνοφυλετικής πολιτικής της Ρωσίας μετά τον Κριμαϊκό Πόλεμο (1853-1856) ανέδειξε τον ρόλο του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των άλλων Ελληνοφώνων πρεσβυγενών Πατριαρχείων, που παρέμειναν φύλακες της Ορθόδοξης παράδοσης.