Το υπόρχημα στον αρχαϊκό λυρισμό και το αρχαίο δράμα

Σκοπός της παρούσας μελέτης, που βασίζεται στην ομώνυμη διδακτορική μου διατριβή, είναι η προσέγγιση του υπορχήματος, ενός αρχαίου ποιητικού είδους υμνητικού χαρακτήρα και χορικής εκτέλεσης, που κατά την πρώιμη φάση της δημιουργίας του ήταν αφιερωμένο στον θεό Απόλλωνα. Το υπόρχημα εξετάζεται τόσο ως αυτόνομο χορικό είδος (μελετώνται διεξοδικά οι αρχαίες μαρτυρίες, οι αναφορές στους πρώτους ευρετές του αλλά τα σχετικά αποσπάσματα που σώζονται από την ποιητική παραγωγή του Πινδάρου, του Βακχυλίδη και του Πρατίνα) όσο και ως ιδιαίτερος τρόπος χορικής εκτέλεσης (υπορχηματικός τρόπος) που επιβιώνει και στην κλασική εποχή εγκιβωτιζόμενο μέσα στο αττικό δράμα (εξ ολοκλήρου σωζόμενες τραγωδίες του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη, κωμωδίες του Αριστοφάνη αλλά και αποσπάσματα σατυρικών δραμάτων). Το είδος αφομοιώνεται από τη δραματική ποίηση, που άλλοτε το αξιοποιεί δημιουργικά και άλλοτε το αποδομεί ή το παρωδεί, επιστρατεύοντάς το σε σημεία που η υπόθεση του έργου απαιτεί έντονη όρχηση ως εξωτερίκευση συναισθηματικής υπερδιέγερσης εντείνοντας ενίοτε την τραγική ειρωνεία. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην αυτοαναφορική διάθεση που εκφράζει ο Χορός μέσα από τα υπορχήματά του, όπου λόγος και μιμητικές κινήσεις συνδυάζονται ακατάλυτα και αρμονικά. Με τη μελέτη αυτή επιδιώκεται η εξέταση της θεματολογίας των υπορχημάτων, του ρόλου που επιτελούσαν, ανάλογα με το εκάστοτε ευρύτερο παραστασιακό τους πλαίσιο, καθώς επίσης και η διερεύνηση της εξελικτικής πορείας του χορικού αυτού είδους κατά την αρχαϊκή και κλασική εποχή.