Τα ψιλά γράμματα της ιστορίας

Απάντηση στην κριτική του κ. Μπάμπη Πολίτη.
Το πρώτο και βασικό επιστημονικό εφόδιο ενός ιστορικού είναι να μη διαλέγει... στρατόπεδο!! Από εκεί και πέρα είναι γνωστό ότι κάθε ιστορικός γράφει και διαφορετική ιστορία (ιδιαίτερα!) όταν απομακρύνεται από τις πηγές ή τις χρησιμοποιεί με μεροληπτικό τρόπο.
Αν τώρα ο Μ.Πολίτης θα ήθελε να εντρυφήσει λίγο παραπάνω στην ιστορία και τη φιλοσοφία της ας ξεκινήσει με το «Φιλοσοφία της ιστορίας» εκδόσεις Οκτώ και το «Τι είναι ιστορία;» του Ε.Χ.Καρ, για τα είδη ιστορίας με το «Τι είναι ιστορία;» εκδόσεις Νήσος ενώ για τα τεχνικά ζητήματα και τα εφόδια ενός καλού ιστορικού υπήρχε ένα εξαιρετικά πλήρες και ολιγοσέλιδο βιβλίο του ΟΕΔΒ που διδασκόταν στη Γ΄ Λυκείου πριν από μερικά χρόνια και σου έδινε να καταλάβεις πως δουλεύει και ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζει ένας ιστορικός. Δεν θυμάμαι τίτλο αλλά ας το αναζητήσει...
Για τις νέες τάσεις στην ιστοριογραφία ας δει το «Πώς το παρελθόν γίνεται ιστορία;», εκδόσεις Πόλις και για το πώς η ιστορία μπορεί να γίνει ανερμάτιστος ιστοριογραφικός λόγος ας δει το «Πώς η ιστορία γίνεται παρελθόν», εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα ενώ για το πώς μπορεί να αμφισβητηθεί η ιστορική αλήθεια μπροστά σε συμφέροντα και ιδεοληψίες σε σημείο που το ψεύδος εκλαμβάνεται ως ιστορική αλήθεια ας δει το «Μάθημα ιστορίας», εκδόσεις Ενάλιος. Αυτά για μια μικρή αρχή γιατί το ζήτημα της ιστορίας και ιστοριογραφίας είναι ανεξάντλητο και ελπίζω να κατανοήσει γιατί το να γράψει κάποιος ιστορία δεν είναι το ίδιο όπως να γράψει... (μυθ)ιστορία!
Υ.Γ. 1
Τέλος να σημειωθεί κ. Μ. Πολίτη ότι δεν παρεξηγήθηκα διότι αναγνώρισα σε ορισμένους ιστορικούς χαρακτήρες το δικό μου πρόσωπο. Μακριά από εμένα οι εξωνημένοι άρχοντες του χρήματος και οι σάπιοι πολιτικάντηδες. Παρεξηγήθηκα όμως όταν κάποιος εκφέρει γνώμη για ένα πρόσωπο εντελώς άγνωστο σε αυτόν και μιλά υποτιμητικά γι΄αυτό. Οπωσδήποτε κ. Πολίτη θα αναγνωρίσετε ότι αυτή είναι στάση ανορθολογικού και ανεύθυνου...πολίτη!
Υ.Γ 2
Ελπίζω να δημοσιευθεί η παρούσα απάντηση.

Εξαιρετική και πλούσια καταγραφή της (αληθινής) Ιστορίας γύρω από την Ελληνική Επανάσταση και όχι μόνον.
Ψαγμένος ο συγγραφέας, με το βιβλίο του να αποτελεί σημαντικό σημείο αναφοράς (μαζί με τις παραπομπές του) σε οιαδήποτε συζήτηση περί των ηρώων και «ηρώων» του 21, των αγίων και «αγίων» της εκκλησίας μας κλπ.
Ως γνήσιος ιστορικός ερευνητής δεν αποφεύγει να αναφέρει τις κρίσεις και τα συμπεράσματά του, αλλά το κάνει ξεχωριστά και δεν υποχρεώνει κανέναν να τα ενστερνιστεί.
Οι πληροφορίες, ωστόσο, που προσφέρει μέσα από αυτό το έργο είναι το πλέον σημαντικό και μόνο γι αυτό δικαιούται τον σεβασμό μας
ΥΓ: Μήπως ο ΚΟΝΚΟΝ, και ο κάθε ανώνυμος κονκόνης, είδε τον εαυτό του σε κάποιους ιστορικούς χαρακτήρες του βιβλίου και παρεξηγήθηκε;
Μπορεί να μας εξηγήσει ο ΚονΚον ποιά είναι τα… επιστημονικά εφόδια ενός καλού ιστορικού, γιατί δεν έχω καταλάβει, ούτε και τα γνωρίζω κατά πως φαίνεται!

Καταρχάς, να πούμε, ότι η Ιστορία είναι μια πολύ σοβαρή επιστήμη για να ασχολείται μαζί της ο οποιοσδήποτε διαθέτει μεν άπλετο χρόνο αλλά ελάχιστα επιστημονικά εφόδια. Δε φτάνει, λοιπόν, που τα τελευταία 20 - 25 χρόνια διάφοροι πολιτικοί, κοινωνικοί και ανθρωπιστικοί «επιστήμονες» του ακαδημαϊκού χώρου από διάφορα υβριδικά πεδία των διαφόρων κοινωνικών ή ανθρωπιστικών «επιστημών» την έχουν σφετεριστεί από τους κατ΄ επάγγελμα ιστορικούς, έχουμε και τους πάσης φύσεως ιστοριοδίφες που ποτέ δε λείπουν από τη συνταγή συγγραφής της Ιστορίας και μάλιστα ορισμένοι αίρουν αξιώσεις ανατροπής αλλά και αντικειμενικότητας. Ένας από αυτούς είναι και ο Θεόδωρος Δημοσθ. Παναγόπουλος, πρώην δικαστικός στο επάγγελμα, και μεγάλος αρνητής της γνωστής ρήσης ¨έκαστος στο είδος του και ο Λουμίδης στους…καφέδες!¨. Ο συγγραφέας δίχως κανένα ιστορικό επιστημονικό εφόδιο αλλά με άπλετο χρόνο - ως φαίνεται από την έκταση του βιβλίου του ( 500 σελ.)- αποφάσισε να μας ¨ξεστραβώσει¨ στην ιστορία του ΄21, αφού, κατά τη γνώμη του, πολλά γεγονότα παραποιήθηκαν κακόβουλα, η ιστορία γράφτηκε όπως συνέφερε τον κυρίαρχο λόγο, ευθύνες δολίως δεν αποδόθηκαν εκεί που έπρεπε κλπ κλπ. Αγνές οι προθέσεις του, φιλότιμο το έργο του και τιτάνιος ο αγώνας του αλλά το αποτέλεσμα είναι αμφιλεγόμενο. Ο συγγραφέας ως ένα είδος χασάπη του ιστορείν και εξιστορείν κραδαίνοντας τον μπαλτά της δικαιοσύνης (να και το πρότερο επάγγελμα!) αποφασίζει να χωρίσει, ανηλεώς και μια δια παντός, τα εκλεκτά κρέατα από τους κατιμάδες της ιστορίας ( με άλλους όρους - πιο δόκιμους ίσως - θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για αγιοποίηση ορισμένων ιστορικών πρωταγωνιστών και τη δαιμονοποίηση κάποιων άλλων). Οι κρίσεις του είναι απόλυτες και κάθετες, οι πηγές του αξιόπιστες όπως θέλει να πιστεύει – βασισμένες σε αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων, Έλληνες και ξένους ( αλήθεια, πώς είναι τόσο σίγουρος για την αλήθεια που μεταφέρουν οι μαρτυρίες αυτές όταν γράφτηκαν για μια εποχή οξυμένων παθών και πνευμάτων;)- και οι σχολιασμοί του καυστικοί και αφοριστικοί. Εκεί, μάλιστα, που αφήνεται να παρασυρθεί από το αντικληρικαλιστικό του μένος, χάνει κυριολεκτικά τη μπάλα και βρίσκεται εκτός θέματος ( π.χ. σελ. 255κ.ε. – σελ. 284 κ.ε.). Αποτέλεσμα: μια μονόπλευρη ανάγνωση της ιστορίας, γεμάτη εμπάθεια και στερεότυπα!
Έτσι, έχουμε, από τη μια πλευρά αγνούς και αγαθούς οπλαρχηγούς - αγωνιστές που ψήθηκαν στη φωτιά του πολέμου και από την άλλη βυσοδόμους και άτιμους πολιτικούς που φατριάζουν στην πλάτη των αγωνιστών μακριά στα σαλόνια. Από τη μια τον απλό λαό ( μια αφηρημένη, χιλιοταλαιπωρημένη και σχεδόν αγιοποιημένη έννοια, εξ ορισμού αγαθή, που εμπεριέχει πάντα το καλό!) και από την άλλη τους σκληρούς, φιλοχρήματους, εκμεταλλευτές και πουλημένους στο σαρίκι κοτζαμπάσηδες και προεστούς. Από τη μια, τους άξιους και καταδιωχθέντες Δασκάλους του Γένους, που εμπνέονται από το Διαφωτισμό και ενεργούν εξ αγαθών προθέσεων και από την άλλη τον τυφλό και δεισιδαίμονα ανώτερο κλήρο, που δρα αντεθνικά και φιλοτουρκικά.
Όλες αυτές οι αντιδιαστολές, για να πούμε και του… ιστοριοδίφη το δίκαιο! μετέχουν, ασφαλώς, ως ένα σημείο στην ιστορική αλήθεια, ωστόσο δεν την καλύπτουν αμερόληπτα και αντικειμενικά γιατί, παρόλο που οι αντιθέσεις αυτές είναι φανερές εκείνα τα χρόνια, κανένας από τους εμπλεκόμενους
( οπλαρχηγοί και πολιτικοί, ραγιάδες και κοτζαμπάσηδες, κλήρος και λαός) δεν μπορεί να θεωρηθεί άμοιρος ευθυνών, τόσο ατομικά όσο και συλλογικά, για τη διαμόρφωση των διχαστικών συνθηκών κάτω από τις οποίες απελευθερώθηκε(;) εκείνο το απολειφάδι Ελλάδας στα 1830 και οι οποίες, συνθήκες, ταλάνισαν και ίσως εξακολουθούν να ταλανίζουν τη χώρα ως τα σήμερα. Πολύ, λοιπόν, απέχουν - κατά τη γνώμη μου - ορισμένοι πρωταγωνιστές του αγώνα από την άσπιλη εικόνα που πλάθει γι΄ αυτούς ο συγγραφέας στο βιβλίο του, π.χ. μήπως μερικοί «αγνοί» αγωνιστές τους οποίους, δίχως μέτρο, λιβανίζει ο συγγραφέας ήθελαν να στήσουν δικό τους μπαϊράκι και ήρθαν σε σύγκρουση με την εκάστοτε κυβέρνηση; Μήπως οι ίδιοι αυτοί αγωνιστές δεν ήταν που λίγα χρόνια αργότερα αντέδρασαν έντονα ( π.χ. πυρπόληση του ελληνικού στόλου από τον Μιαούλη στο ναύσταθμο, απόπειρα αυτονόμησης της Μάνης κλπ.) στην προσπάθεια να ελεγχτούν από την κεντρική διοίκηση του Καποδίστρια; Ή μήπως η αρνητική αντίδραση του προκαθήμενου της Ορθόδοξης Πατριαρχικής Εκκλησίας στο κίνημα του 1821 δεν έχει να κάνει (μόνο!) με φιλοτουρκικά αισθήματα και προνόμια όσο με τη συσσωρευμένη πείρα από αντίστοιχα αποτυχημένα, μέχρι τότε, επαναστατικά κινήματα που προκαλούσαν την οργή και τα φοβερά αντίποινα των Τούρκων σε βάρος αθώων ελληνικών ψυχών σε όλη την έκταση της αυτοκρατορίας; Μήπως είχε να κάνει περισσότερο με την ευθύνη του Πατριάρχη απέναντι σε όλο τον χριστιανικό πληθυσμό της αυτοκρατορίας και το πολυμελές ποίμνιό του; Άλλωστε, απέναντί του δεν είχε κανέναν ανεκτικό δυνάστη
( όπως πάνε να μας πείσουν ορισμένοι σπεκουλαδόροι της ιστορίας τώρα τελευταία!) αλλά έναν από τους πιο βάρβαρους κατακτητές που γνώρισε ποτέ η ιστορία.
Όλα αυτά, ποσώς φαίνεται να απασχολούν το συγγραφέα, στα μάτια του οποίου η πραγματικότητα εμφανίζεται με δυο μόλις χρώματα, άσπρο – μαύρο.
Καλό, λοιπόν, το βιβλίο του Θεόδωρου Δημοσθ. Παναγόπουλου, αν και είναι μια συρραφή εργασιών που πρέπει να γράφτηκαν σε διαφορετικές περιόδους και εποχές. Σε ορισμένα, μάλιστα, σημεία γίνεται και εξαιρετικά διασκεδαστικό (όπως π.χ. στο σημείο εκείνο που ανοίγει αληθινό… διάλογο με κάποιον Αμερικανό γιατρό που τόλμησε να γράψει κατά του Κολοκοτρώνη και λέει επί λέξει, «Σιγά βρε Ούβε! Ψυχραιμία! Τι μας λες; Πότε πρόλαβες και έμαθες ποιος ήταν ο Κολοκοτρώνης κλπ κλπ. και παρακάτω για το ίδιο θέμα, «Ποιος σου ΄πε να τα πεις; Ο Μαυροκορδάτος και η παρέα του;» σελ. 315). Φιλότιμη η προσπάθειά του ιστοριοδίφη μας και του αξίζει – νομίζω - να την προσεγγίσουμε με συμπάθεια αλλά ο οξυδερκής αναγνώστης οφείλει να κρατήσει, κυρίως, τα πραγματολογικά δεδομένα και να διαβάσει τις κρίσεις και τα συμπεράσματα του συγγραφέα κρατώντας τις αποστάσεις του.