Ο Ντοστογιέφσκι και ο λαϊκισμός

Το ανά χείρας δοκίμιο παρουσιάζει κριτικά τη λαϊκιστική προβληματική του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, τον «Ορθόδοξο λαϊκισμό» του, αφού προηγουμένως θίγει τα προβλήματα της ατομικής και κοινωνικής ευθύνης, του ατομικού εγωισμού, της δημοκρατικής πολιτικής αντιπροσώπευσης και κυριαρχίας, σε μια εποχή, όπως η σημερινή που, στο όνομα της ηθικολογίας, ουδετεροποιεί την πολιτική.

Κεντρικά θέματα του ντοστογιεφσκικού λαϊκισμού: η σχέση των Ρώσων διανοουμένων με τη Δύση, το ζήτημα του μηδενισμού, καθώς και το πρόβλημα των κοινωνικών ανισοτήτων, το οποίο δεν ταυτίζεται, για τον Ντοστογιέφσκι, με ό,τι αποκαλείται το «κοινωνικό ζήτημα». Περί ισότητας και ανισότητας ο λόγος, αλλά και για την ταυτοτική σχέση μιας χριστιανικής Ορθόδοξης χώρας, όπως η Ρωσία, με τη Δύση: πώς τα βλέπει όλα αυτά ο Ντοστογιέφσκι, τι μας επιτρέπει να ονομάσουμε τη ματιά του λαϊκιστική από χριστιανική Ορθόδοξη αφετηρία, θεωρώντας μάλιστα τον λαϊκισμό του μια θεολογικο-πολιτική νομιμοποίηση της πολιτικής αντιπροσώπευσης του λαού;

Ανατρέχουμε, για τον σκοπό αυτό, στις σχετικές προσεγγίσεις του Ν. Μπερντιάεφ (συγγραφέα του κλασικού πλέον δοκιμίου «Το Πνεύμα του Ντοστογιέφσκι») και, για το πρόβλημα ισότητα/ανισότητα, στις θέσεις του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη (του «επιμελητή» της Φιλοκαλίας), ο οποίος σχολιάζει τις κομβικής σημασίας θέσεις του Αποστόλου Παύλου. Οι αναφορές στις σχετικές αντιλήψεις είναι παραδειγματική, μας δίνουν μίαν αξιόπιστη εικόνα για το τι ουσιαστικά πρεσβεύει «η Ορθοδοξία», προκειμένου να αξιολογήσουμε τον βαθμό συγκλίσεων και αποκλίσεων με τον ντοστογιεφσκικό θρησκευτικό λαϊκισμό.