Πακιστάν από το Αφγανιστάν ώς την Ινδία

Περιεχόμενα

Με τους οπλοφόρους στο Αρχαίο Πέρασμα
Μια διαδρομή για τρελούς και ευσεβείς
Φτωχοί σε αμύθητα πλούτη
Αυτοί που δεν μετράνε με το χρήμα
Τα σεντούκια των Σαρακατσάνων
Ελληνική πρωτεύουσα
Το νανούρισμα του Ινδού
Εντολές σκαλισμένες σε βράχους
Μετά τους βομβαρδισμούς





ΚΡΙΤΙΚΗ



Ενας Ελληνας στο Πακιστάν δεν είναι ποτέ ξένος. Διανύοντας τα 4.000 χιλιόμετρα που τον έφεραν από την Ινδία στο Αφγανιστάν και από τις χαράδρες του Ινδοκαυκάσου και του Καρακορούμ στην έρημο του Βελουχιστάν, σε ένα ταξίδι που έγινε πριν από δύο χρόνια, ο δημοσιογράφος Γιώργος Παπαδόπουλος διατυπώνει με βεβαιότητα τη θέση ότι σε αυτούς τους μακρινούς τόπους η λέξη «Γιουνάν», δηλαδή Ελληνας, μπορεί να είναι ένα διαβατήριο για τον ξένο. Είναι παράξενο, λέει, αλλά η αρχαία ελληνική παρουσία, που είχε την αφετηρία της στον Μέγα Αλέξανδρο, διατηρεί ακόμη στα βάθη της Ανατολής μια χαμένη μαγεία που έρχεται κατευθείαν από το παρελθόν.

Ενα οδοιπορικό είναι το Πακιστάν. Οχι όμως στα ίχνη του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ασχέτως αν συχνά ήταν τόσο εμφανή ώστε να μην μπορεί να τα αγνοήσει, ένας Ελληνας ιδιαίτερα. Στόχος του ταξιδιού υπήρξε από την αρχή η γνωριμία. Η επικοινωνία με άλλους λαούς, άλλους ανθρώπους, εκεί όπου ο τουρισμός είναι λέξη σχεδόν άγνωστη και ο δυτικός πολιτισμός σχεδόν εχθρικός.

Οι άνθρωποι σκοτώνονται γιατί δεν γνωρίζονται μεταξύ τους. Αυτό είναι το πιστεύω αλλά και το συμπέρασμα του ταξιδιού. Πριν από το τρομοκρατικό χτύπημα στη Νέα Υόρκη και την επέμβαση της Δύσης στο Αφγανιστάν εναντίον των Ταλιμπάν, όλη η περιοχή έμοιαζε ήδη με καζάνι που βράζει. Διαφορές εθνοτήτων, θρησκειών, οικονομικών συμφερόντων ύφαιναν την κρίση. Ετσι ο πόλεμος που ήρθε δεν ήταν έκπληξη.

Ολα αυτά καθιστούν αναμφίβολα το βιβλίο επίκαιρο. Και είναι. Γιατί η εικόνα του Πακιστάν και του Αφγανιστάν που έχει σήμερα ο κόσμος στη Δύση είναι η εικόνα της τηλεόρασης. Γρήγορη, επιλεκτική, σκληρή, γιατί αυτό πουλάει ­ και ίσως αυτή τη στιγμή αυτό μετράει ­, στέκεται στα φαινόμενα, αρκείται στην περιγραφή και αδιαφορεί για την ουσία. Ο Γιώργος Παπαδόπουλος όμως έκανε αυτό το ταξίδι με την πρόθεση να αφουγκραστεί τον τόπο και όχι να επιδείξει την υπεροχή του Δυτικού. Θέλησε να δει, να ακούσει, να μάθει, χωρίς να βιαστεί να προχωρήσει σε ερμηνείες. Και παρ' ότι το Πακιστάν δεν παύει να είναι ένα δημοσιογραφικό βιβλίο με όλους τους περιορισμούς που αυτό σημαίνει, δεν λείπουν οι ανάσες για να χωρέσει η σκέψη και να αναπτυχθούν τα αισθήματα.

Ο πόλεμος, οι ελληνικές απολήξεις της τέχνης στα Τάξιλα (εκεί όπου τα αρχαία ­ γνήσια ή αντίγραφα, άγνωστο ­ πωλούνται ελεύθερα), τα τρένα (πολύτιμο μέσο μετακίνησης) και τα πολυτιμότερα Καλάσνικοφ, η ευγένεια και η φιλοξενία των κατοίκων, το αρχαίο πέρασμα στην έρημο και το μοναδικό κλαμπ του Ισλαμαμπάντ με τον έλληνα ντισκ τζόκεϊ είναι ελάχιστες μόνο από τις εικόνες αυτού του οδοιπορικού. Και είναι κρίμα που οι θαυμάσιες φωτογραφίες ­ του Γιώργου Παπαδόπουλου επίσης ­ οι οποίες συνοδεύουν την έκδοση δεν αποδίδουν πάντοτε στην εκτύπωσή τους την πραγματικότητα. Οπως ο ίδιος όμως γράφει: «Τίποτε δεν είναι πιο υποκειμενικό από τη ματιά με την οποία τα βλέπεις όλα αυτά».



ΜΑΡΙΑ ΘΕΡΜΟΥ

ΤΟ ΒΗΜΑ, 02-12-2001






ΚΡΙΤΙΚΗ



Πώς θα αποφύγεις το σκόπελο του επαίνου, όταν καλείσαι να γράψεις για συνάδελφο; Διά της κατανοήσεως· να καταλάβεις δηλαδή τι κέρδισε από ένα ταξίδι στο «μακρινό» Αφγανιστάν, που έφτασε να γίνει δική μας υπόθεση μέσω των δεκτών της τηλεόρασης. Ως μαγεμένος επισκέφτηκε τα μέρη που κατέλαβε ο Αλέξανδρος και κράτησαν στην κυριαρχία τους οι επίγονοί του. Και ως μεγεμένος τα εγκατέλειψε, αφημένος ψυχή τε και σώματι σ' έναν πολιτισμό που δεν μοιάζει με τον ονομαζόμενο δυτικό. Οι Δυτικοί, στην πλειονότητά τους, κρατούσαν, όπως αφηγείται ο ίδιος, «μια στάση ανωτερότητας που δίνει το τζιν στο σαλβάρι. Η μερσεντές απέναντι στο κάρο. Το πιρούνι απέναντι στο γυμνό χέρι». Τι δεν έχουν χάσει οι Δυτικοί; Το δεσμό, και χαρακτηρίζει τη λέξη με πλάγια στοιχεία. Οχι αυτόν που άφησε ο Αλέξανδρος (Σεκάντερ) ο στρατηλάτης, «κατεβαίνοντας ανορθόδοξα εντελώς από την Καμπούλ και το Τζαλαλαμπάντ, μέσα από τον Ινδοκαύκαυσο και πέφτοντας από το παγωμένο Τσιτράλ στην κοιλάδα του Ούσου και του Σουάτ, πάνω στην Ινδική». Οχι, εδώ ο χάρτης των συναισθημάτων υποτάσσει το νου και δεν διαφεντεύει ο αυτοκράτωρ νους. Εφτασε στα στενά του ποταμού Σουάτ, χωρίς να αναζητάει τον Αλέξανδρο, γιατί δεν του αρέσουν οι εισβολές. Ακούει τον ποταμό να βράζει, πέτρες και χώματα να παρασέρνονται και στοχάζεται. Αυτό το οδοιπορικό, που πραγματοποιήθηκε από το Μάιο ώς τον Ιούνιο του 1999, είναι προϊόν του στοχασμού. Ακόμη δεν είχε ανέλθει στην εξουσία ο πραξικοπηματίας Μουσάραφ και ο πακιστανικός λαός ήταν μοιρασμένος ανάμεσα στην Μπεναζίρ Μπούτο και στον υποψήφιο δικτάτορα. Το Πεχαβάρ, που σήμερα είναι υπό το κράτος των διαδηλώσεων του πολέμου, συστέγαζε Πακιστανούς και Αφγανούς.

Κάπως έτσι τελειώνει το οδοιπορικό του δημοσιογράφου, που κρατάει για τον εαυτό του ως φυλαχτό αυτό το ταξίδι-προσκύνημα. Αλλά, αλλά πού αλλού συναντήθηκε με τον εαυτό του, που δεν έχει αλωθεί από το πνεύμα του δυτικού πολιτισμού; Στο Αρχαίο Πέρασμα, όπου άκουσε να τον προσφωνούν Γιουνάν(!), δηλαδή Ελληνα(!) και ευλαβικά έγειρε το γόνυ στο Μυστρά του βουδισμού, στο Ταχτ Ι Μπαχί. Ψηλά, πάνω από τον Υδάσπι, πέρασε μέχρι τον Ινδό ποταμό κι έφτασε ώς τα απάτητα, στον Κάμπουλ, στο Ιντοκούχ, στο Κορακορούμ. Εκεί το ένα φλιτζάνι τσάι διαδέχεται το άλλο, γιατί οι άνθρωποι που σε υποδέχονται είναι φιλόξενοι, αρκεί ν' αφήσεις κατά μέρος τις εξυπνάδες και να τους παίξεις -όπως γράφει- στα ίσια. Και το ταξίδι σε μέρη μεταξύ μύθου και Ιστορίας δεν είχε τέλος: Βελουχιστάν, Τζαλαλαμπάντ, Μπαχράν, Λαχόρη και αλλού κι αλλού.

Ο ισλαμισμός μοιράζεται την επικράτειά του με το βουδισμό, οι μνήμες των Ελλήνων κατακτητών με τη σημερινή πραγματικότητα, που αρνείται το ψωμί για τους πολλούς, που όμως αυτοί οι πολλοί φανατίζονται δεμένοι στο άρμα του φανατισμού. Το οδοιπορικό αυτό, χωρίς να χάνει τη δημοσιογραφική του ταυτότητα, ανήκει σ' έναν επισκέπτη που αφέθηκε, που έγινε ένα με το τοπίο, το οποίο, παρά την αγριότητά του, παραμένει φιλικό στον άνθρωπο, αρκεί να μην το έχει ως οχυρό πολέμου, αλλά ως πάτημα που θεραπεύει την έκσταση, τη σύμφυτη με την Ανατολή. Η Ανατολή που την ίδια στιγμή κηδεύει τους νεκρούς της κι ερωτεύεται.



Β.Κ.Κ.

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 14/12/2001