Ο ελβετικός σουγιάς

Ένα υπέροχο μυθιστόρημα

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ που θα εισηγηθώ σήμερα διαθέτει μια επίφαση πολιτικού μυθιστορήματος, φέρει τον τίτλο «Ο ελβετικός Σουγιάς» και υπογράφεται από έναν σεμνότυφο τύπο, τον Θάνο Π.-διότι τι άλλο μπορεί να είναι εκτός από τη σεμνοτυφία που αποθαρρύνει έναν σπουδαίο γραφιά, που πέρασε όλη του τη ζωή στις εφημερίδες, «χτενίζοντας» κείμενα διαφόρων «αγραμμάτων», όπως ο υποφαινόμενος και «στήνοντας» σελίδες, να μη βάλει την υπογραφή του,Θάνος Παπαδόπουλος;!

Ο Θάνος λοιπόν, με τον οποίο συμπορευτήκαμε στα «ΝΕΑ» για δύο δεκαετίες περίπου και έχει αποσυρθεί πλέον από τη δημοσιογραφία, παραδίδει στο αναγνωστικό κοινό ένα υπέροχο μυθιστόρημα το οποίο φωτίζει μέσα από τις πρωταγωνιστικές του φιγούρες μία άγνωστη Αριστερά, πολύ μακριά από την εξιδανικευμένη εικόνα που έχουν στο μυαλό τους όσοι την υποστηρίζουν σήμερα. Λόγος κοφτερός, σαν καινούργιο ξυράφι, που κόβει οριζοντίως και καθέτως την «θεοποιημένη» Αριστερά, από έναν άνθρωπο που την έχει υπηρετήσει για πολλές δεκαετίες και τη γνωρίζει από μέσα όσο λίγοι, ως στέλεχος του ΚΚΕ και μετέπειτα του ΚΚΕ εσωτερικού.

Σε μία εποχή που το καλό μυθιστόρημα είναι είδος εν ανεπαρκεία, «Ο ελβετικός Σουγιάς» του Θάνου Παπαδόπουλου δεν έρχεται απλώς να μάς υπενθυμίσει πως εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά και να υποδηλώσει πως πριν από μισό αιώνα, σε αυτή τη χώρα, οι αγώνες για τη Δημοκρατία μπερδεύονταν με πάθη, έρωτες, αλλά και γελοίες ιστορίες.

Απολαυστικό βιβλίο!

Η διαδρομή ενός ατόμου στη μετεμφυλιακή Ελλάδα συνδέει προσωπικές και Κοινωνικές μεταβολές μέσω της συμβολικής σημασίας ενός ελβετικού σουγιά

Αναλύοντας το 2018 την πεζογραφία της Μεταπολίτευσης ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου παρατηρούσε τον διακριτό και έντονο δεσμό μεταξύ του ατόμου και της κοινωνίας, ένα δεσμό ο οποίος «θυμίζει περισσότερο την κίνηση του εκκρεμούς: από την κοινωνία προς το άτομο και από τον άτομο προς την κοινωνία».Η αλληλεξάρτηση που τεκμηριώνει ο συστηματικός μελετητής της περιόδου αυτής στο βιβλίο Η κίνηση του εκκρεμούς (εκδ. Πόλις) διαπερνά πληθώρα έργων της μεταπολεμικής και μεταπολιτευτικής γενιάς. Άλλοτε υπαινικτικός, άλλοτε σαφής, άλλοτε στην περιφέρεια, άλλοτε στον πυρήνα της πλοκής, ο συσχετισμός του ατομικού πεπρωμένου με τις κοινωνικές εξελίξεις και την ιστορία της Ελλάδας στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα απαντάται στη μυθοπλασία της Μάρως Δούκα, του Αλέξη Πανσέληνου, του Δημήτρη Νόλλα, αλλά και του Χρήστου Χωμενίδη ή του Πέτρου Τατσόπουλου, για να αναφέρουμε, ενδεικτικά απλώς, ορισμένα από μία πλειάδα ονομάτων.

Οι παθογένειες της πολιτικής, η απομάγευση του αριστερού οράματος, η έλευση του καταναλωτισμού, η μετάβαση από το επαρχιακό στο αστικό ήθος και από τη μετεμφυλιακή στη μεταπολιτευτική κοινωνία, η προσαρμογή, η μετάλλαξη του εαυτού αποτελούν συστατικά στοιχεία αυτής της προσέγγισης. Ο κεντρικός χαρακτήρας του Π.Θάνου (Θάνου Παπαδόπουλου) στη νουβέλα Ο ελβετικός σουγιάς (εκδ. Κασταλία), για παράδειγμα, μεγαλώνει υπό το βλέμμα ενός εκτελεσμένου στον Εμφύλιο ο οποίος έχει πάρει στο οικογενειακό εικονοστάσι τη θέση του αγίου, φυλακίζεται και ξυλοκοπείται ως στρατευμένος στα χρόνια της δικτατορίας, διαπιστώνει ως φοιτητής την επερχόμενη σεξουαλική απελευθέρωση, απογοητεύεται από τις μεταρρυθμιστικές εκδοχές του κομμουνισμού στην Ελλάδα και τη Γιουγκοσλαβία, μεταπηδά στο ΠαΣοΚ, ανέρχεται στην ιεραρχία του ΟΣΕ ως τη θέση του γενικού διευθυντή, συνταξιοδοτείται στα 55, ανοίγει τη δική του εταιρεία, αποφασίζει να κάνει έναν ιδιότυπο γύρο του κόσμου έπειτα από ένα τροχαίο ατύχημα το οποίο- κατά το ρητό ουδέν κακόν αμιγές καλού- θα τον βγάλει από τη δεινή οικονομική του θέση.

Όλη αυτή η πορεία ζωής (διανθισμένη με ποικίλες σεξουαλικές συνευρέσεις σε όλες τις ηλικίες) θα πρέπει να αξιολογηθεί στο φόντο της απολογίας του βίου του θείου Νίκου πριν από την εκτέλεσή του, γραμμένης σε ένα τσιγαρόχαρτο και τοποθετημένης επίσης στο εικονοστάσι μαζί με τον ελβετικό σουγιά του τίτλου. Και μπορεί μεν ο εν λόγω σουγιάς να κάνει την εμφάνισή του σε διάφορες σημαντικές στιγμές της νουβέλας (σε μια πρώτη εκδήλωσης ενηλικίωσης στην τρίτη γυμνασίου, ή δεκαετίες αργότερα, στην πράξη εκδίκησης κατά του νεαρού αγενούς μοτοσικλετιστή που καταπατά τον πεζόδρομο μπροστά στην πολυκατοικία του ήρωα), είναι όμως η ανακάλυψη της εξομολόγησης αυτής στα 15 του χρόνια που υποβάλλει στον αναγνώστη την ανάγκη να επανεκτιμήσει τα όσα έχουν συμβεί προηγουμένως στο φως όσων γράφονται στο τελευταίο αυτό μήνυμα. Δεσμός ατομικός υπόρρητος, πλην όμως στην πλοκή υπάρχουν και άλλοι, ρητοί δεσμοί, κυρίως με γυναίκες: τη μάνα, την ερωμένη Ελίντα, τη σύντροφο Μαρίνα. Η περιστροφή του ατόμου στην τροχιά της κοινωνίας προκύπτει από τις εμπειρίες στη διαδοχή των γεγονότων και τα εμπόδια ή τις ευκαιρίες που προσφέρουν κατά περίπτωση ο Εμφύλιος, η Δικτατορία, η Αλλαγή. Έχοντας γνωρίσει ως παιδί το κλίμα της εμφύλιας σύγκρουσης και ως ενήλικος τη διαδρομή της χώρας από τη δεκαετία του ’60 και εντεύθεν, ο συγγραφέας τα αποτυπώνει μέσω ενός ήρωα που συμμετέχει στις μεγάλες στιγμές της ζωής του, κάνει λάθη, τα υπερβαίνει, ζει χωρίς να μετανιώνει και φτάνει εις τας δυσμάς του βίου του δίχως να καταλαμβάνεται από την πικρία της ηλικίας.