Θεσμοί "άμεσης δημοκρατίας" στο Σύνταγμα

- Ποιος είναι ο θεσμικός ρόλος του λαού σε μια αντιπροσωπευτική δημοκρατία, όπως η σύγχρονη;
- Μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις επί της ουσίας, πέραν του να επιλέγει τους αντιπροσώπους του στη Βουλή και εμμέσως τον Πρωθυπουργό;
- Μπορεί να καταστεί, έστω κατ' εξαίρεση, νομοθέτης και έτσι να συμβάλει με ουσιαστικές προτάσεις και αποφάσεις στη δικαιο-παραγωγική διαδικασία;
- Και πως διασφαλίζονται τότε τα θεμελιώδη δικαιώματα απέναντι σε μια αντιφιλελεύθερη πλειοψηφία;
- Πως ρυθμίζει το ελληνικό Σύνταγμα την αρμοδιότητα του λαού να αποφαίνεται μέσω δημοψηφίσματος και ποιες θεσμικές δυνατότητες δίνουν άλλα Συντάγματα των χωρών της Ευρώπης;
Στα ερωτήματα αυτά επιχειρεί να δώσει απάντηση το βιβλίο. Και καταλήγει ότι για την ενίσχυση της συμμετοχικής συνιστώσας της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας είναι απαραίτητη η αναθεώρηση του ελληνικού Συντάγματος, θέτοντας στο τραπέζι συγκεκριμένες προτάσεις για αλλαγή του τρόπου προκήρυξης δημοψηφίσματος, με πρωτοβουλία πολιτών, και για εισαγωγή της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας.
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

*
Αντικείμενο της μονογραφίας είναι οι θεσμοί ‘άμεσης ή λαϊκής νομοθεσίας’, κατά την ορολογία του Αλέξανδρου Σβώλου, ιδίως το δημοψήφισμα και η λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία. Το βιβλίο δομείται σε πέντε κεφάλαια: Στο πρώτο κεφάλαιο με τίτλο «Συνταγματική θεωρία» εξετάζεται η σχέση των θεσμών αυτών με την αντιπροσωπευτική και συνταγματική δημοκρατία. Το δεύτερο κεφάλαιο ρίχνει μια συγκριτική ματιά, προκειμένου να τακτοποιήσει με την προκρούστεια λογική του ακαδημαϊκού την ποικιλότητα της θεσμικής αρχιτεκτονικής που απαντάται ιδίως στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Τη σύγκριση στον οριζόντιο άξονα του χώρου συμπληρώνει, στο τρίτο κεφάλαιο, η σύγκριση στον κάθετο άξονα, στον ελληνικό χρόνο, στην ελληνική συνταγματική ιστορία. Η δογματική ερμηνεία του ισχύοντος Συντάγματος αναπτύσσεται στο τέταρτο κεφάλαιο, ενώ στο τελευταίο και καταληκτικό κατατίθεται, αντί επιλόγου, και χωρίς καθόλου βεβαιότητες, αλλά με την αγωνία του μελετητή των θεσμών που βιώνει τους καταναγκασμούς της πολιτικής πραγματικότητας και του ‘πραγματικού συντάγματος’ η δικαιοπολιτική πρόταση της συγγραφέως προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης των ‘αμεσοδημοκρατικών’ θεσμών στο Σύνταγμα.

Τα εισαγωγικά συνοδεύουν τον όρο ‘άμεση δημοκρατία’ και τα παράγωγά του, ακριβώς επειδή οι θεσμοί αυτοί εξετάζονται πάντοτε στο πλαίσιο της αντιπροσωπευτικής και συνταγματικής δημοκρατίας, και άρα μόνο καταχρηστικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο συγκεκριμένος όρος. Δεν πρόκειται συνεπώς για ‘άμεση δημοκρατία’, αλλά για ημι-αντιπροσωπευτική, στον πηρύνα της οποίας βρίσκεται η ενίσχυση της διαδικαστικής νομιμοποιητικής συνιστώσας, βάσει των αρχών της λαϊκής κυριαρχίας, της πολιτικής ισότητας και ελευθερίας.

Ο φακός εστιάζει στις διαδικασίες που επιτρέπουν στο λαό, στο σύνολο δηλαδή των πολιτών, να συμμετέχουν πιο ενεργητικά στη λήψη αποφάσεων ουσίας, και όχι μόνο δια της εκλογής προσώπων, ούτε απλώς στο στάδιο της διαβούλευσης. Εξετάζονται εκείνες μόνο οι μορφές θεσμικής έκφρασης της λαϊκής βούλησης που εμπεριέχουν και συνεπάγονται τη δυνατότητα άμεσης συμμετοχής όλων των πολιτών, υπό αυτή τους και μόνο την ιδιότητα.
Από την εισαγωγή του βιβλίου