Αθηναϊκά σπίτια

Με µεγάλη υπερηφάνεια -όπως δηλώνει ο ίδιος- ο ζωγράφος και ποιητής Νίκος Εγγονόπουλος παρουσιάζει το 1972 σε ένα λεύκωµα µεγάλου σχήµατος δεκαοκτώ έγχρωµες εκτυπώσεις ισαρίθµων ζωγραφικών του πινάκων που απεικονίζουν προσόψεις Ελληνικών Σπιτιών του 18ου και 19ου αιώνος. Ο αρχιτεκτονικός χαρακτήρ των κτισµάτων ποικίλλει, όπως ποικίλλει και η γεωγραφική προέλευσή τους. Ρυθµολογικά αναγνωρίζουµε σπίτια µε έντονη την επίδραση της δυτικής τέχνης (νεοαναγεννησιακά), άλλα µε την σφραγίδα της καθ'ηµάς βαλκανικής ανατολής (παραδοσιακές κατοικίες της βορείου Ελλάδος και της Κωνταντινουπόλεως) και άλλα τέλος που αντιπροσωπεύουν το ιδιόµορφο ιδίωµα του κλασσικισµού στην αναγεννηµένη Ελλάδα.

Για τον Δηµήτριο Πικιώνη, "διδάσκαλο" του Εγγονόπουλου (ο οποίος τον είχε ωθήσει κατά το διάστηµα του µεσοπολέµου στην εικαστική αποτύπωση παραδοσιακών σπιτιών) η ζωγραφική αυτή απόδοση των αρχιτεκτονηµάτων βασίζεται σε µίαν όρασιν (...) βαθέως προσωπικήν των οικιών της νεοελληνικής παραδόσεως. Με την εργασίαν του ο Εγγονόπουλος µας έδωσε ψυχογραφίες σπιτιών, µας λέει ο Πικιώνης, τονίζοντας έτσι το γεγονός ότι ο µαθητής του δεν φιλοτέχνησε απλώς εγχρώµους αποτυπώσεις προσόψεων οικιών, αλλά ότι απετόλµησε µάλλον µία προσωπική ζωγραφική ερµηνεία η οποία χαρακτηρίζεται από την ιδιοτυπία της διεισδυτικής και ποιητικής αποδόσεως του θέµατος.
Στην σύντοµη εισαγωγή που προτάσσει στο λεύκωµά του ο Εγγονόπουλος, σε άπταιστη καθαρεύουσα και µε τον συνήθη ποιητικόν στόµφον των υπερρεαλιστών, θίγει επιγραµµατικά διάφορα θέµατα. Αγανακτεί για την αδιαφορία, την ηθεληµένην άγνοιαν ήν επιδεικνύουν, γενικώς, προς την ελληνικήν πραγµατικότητα οι δυτικοί και διαµαρτύρεται για την απόλυτον αδιαφορίαν µετά της οποίας αναµφισβητήτως, αντιµετωπίζοµεν, ηµείς οι ίδιοι, τας πνευµατικάς και καλλιτεχνικάς δηµιουργίας του τόπου µας. Ιδιαιτέρως πιστεύει ότι εις την σηµαντικήν, µετά την άλωσιν, προσφοράν του Ελληνισµού δεν εδόθη, ακόµη, η παραµικρά προσοχή.

Αναπτύσσει ακόµη δια µακρών την άποψή του ότι η παραδοσιακή νεοελληνική αρχιτεκτονική δεν πρέπει να χαρακτηρίζεται ως λαϊκή, αλλά ότι αντιθέτως πρόκειται δια µίαν καθαρώς καλήν τέχνην, υψηλής ποιότητος. Μας οµιλεί περί αποκλειστικής αφοσιώσεως του Έλληνος τεχνίτου, βαθύτατα γνώστου της τέχνης και της τεχνικής, ακολουθούντος πιστώς µίαν καθαρώς Ελληνικήν σχολήν µε την ιδίαν αυτής παράδοσιν. Υµνεί τέλος τις συντεχνίες τεκτόνων και διαµαρτύρεται διότι η ιστορία των τεκτονικών αυτών οµάδων παραµένει, εισέτι, εντελώς ανεξερεύνητος.

'Όλα αυτά απηχούν ελληνοκεντρικά ιδεολογήµατα και τας πεποιθήσεις του δασκάλου του Δηµητρίου Πικιώνη και τονίζουν την σηµασία της επιχειρουµένης ζωγραφικής τεκµηρίωσης της πολιτιστικής κληρονοµιάς. Ο Ζωγράφος αρνείται εν τούτοις να αποτολµήσει ιστορικάς και αισθητικάς ερµηνείας οι οποίες θα αναφέροντο στις εικόνες των "Ελληνικών Σπιτιών" και δεν επιτρέπει έτσι στον αναγνώστη να γνωρίσει την προσωπική του άποψη επί του εικαστικού του εγχειρήµατος.

Αλλά και για τον τρόπο της προσεγγίσεως του θέµατός του δεν µας λέει τίποτα. Καµµία πληροφορία για την τεχνική φιλοτεχνήσεως των συγκεκριµένων έργων του και για τους εικαστικούς τρόπους και τα ενδεχόµενα πρότυπα που ακολούθησε, καµµία εξήγηση για τον χαρακτήρα της προσωπικής του "οράσεως", τον ηθεληµένο δηλαδή υπερτονισµό τόσο της χρωµατικής εντάσεως όσο και των κτηριακών µορφών των απεικονίσεων.

Έτσι στον καλοπροαίρετο και επαρκή αποδέκτη-θεατή των πινάκων του λευκώματος "Ελληνικά σπίτια" δεν απομένει παρά να ερμηνεύσει με τα ίδια του εφόδια τις απεικονίσεις αυτές.